موضوع: قدر متیقن در مقام تخاطب

 مرحوم آخوند در مبحث مطلق و مقید به چند فصل در این مبحث اشاره می کنند در فصل دوم ص247به بیان مقدمات حکمت می پردازند و می فرمایند وجود اطلاق متوقف بر سه امر می باشد در مورد سوم می فرمایند در صورتی اطلاق وجود دارد که قدر متیقنی در مقام تخاطب وجود نداشته باشد.

 كفايةالأصول، صفحه 247

«‌ ثالثتها انتفاء القدر المتيقن في مقام التخاطب و لو كان المتيقن بملاحظة الخارج عن ذاك المقام في البين فإنه غير مؤثر في رفع».

 خلاصه فرمایش ایشان این است که برای مطلق وقتی اطلاق وجود دارد که سه مقدمه وجود داشته باشد مقدمه سوم این است که قدر متیقن در مقام تخاطب نباشد اما قدر متیقن خارجی مضر به اطلاق نیست بخلاف قدر متیقن در مقام تخاطب که مضر به اطلاق می باشد و مانع از وجود اطلاق می شود.

 فرق بین قدر متیقن در مقام تخاطب با قدر متیقن خارجی این است که قدر متیقن در مقام تخاطب یا به تعبیری قدر متیقن در محاوره به قدر متیقنی گفته می شود که از خود این خطابات و محاورات و از این مکالمه فهمیده می شود اما قدر متیقن خارجی به آنچه گفته می شود که از خارج فهمیده می شود.

 واضح ترین مثال برای قدر متیقن در مقام تخاطب مورد سوال می باشد مثل اینکه سائل از یک موضوع خاص از امام سوالی می پرسد ولی امام حکم کلی را بیان می کنند مثلا سائل از حکم لباسی که با بول نجس شده است از امام علیه السلام سوال می کند امام علیه السلام در جواب بطور کلی می فرمایند چیزی که با بول نجس شده است و قابل فشار دادن می باشد با آب قلیل باید دو بار شست در این سوال جواب امام کلی است در حالکیه سوال سائل از لباسی است که با بول نجس شده است مورد سوال که لباس باشد می شود از مصادیق قدر متیقن در مقام تخاطب.

 و یا مثلا در بعضی از روایات است که سائل از امام سوال می کند اگر در هنگام گفتن اقامه شک کردم که اذان گفته ام یا نه یا در هنگام سجده در رکوع شک کرده ام،چه باید کرد امام در جواب می فرمایند:« كلّما خرجت من شي‌ء ثمّ دخلت في غيره فشكّك ليس بشي‌ء» در این مثال جواب امام علیه السلام کلی می باشد اما مورد سوال اجزاء نماز می باشد لذا اجزاء نماز می شود از قبیل قدر متیقن در مقام تخاطب

 و مثال قدر متیقن خارجی مانند اینکه مولی گفته است «اعتق رقبة» در این مثال قدر متیقن از عتق رقبه،رقبه مومنه می باشد که یقینا مفرغ ذمه می باشد و این قید مومنه ارتباطی به مقام تخاطب ندارد بلکه از خارج دانسته می شود که عتق هر رقبه ای صحیح است و اگر مومنه باشد یقینا صحیح می باشد.

  مرحوم آخوند رحمة الله علیه و عده ای می فرمایند اطلاق زمانی است که قدر متیقن در مقام تخاطب وجود نداشته باشد ولی بعضی مانند مرحوم آقای خوئی در مصباح الاصول ج 1 ص 601 می فرمایند همانطور که قدر متیقن خارجی مضر به اطلاق نیست قدر متیقن در مقام تخاطب نیز مضر به اطلاق نمی باشد و می فرمایند هیچ جمله ای نیست که قدر متیقن خارجی نداشته باشد.