< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

90/02/03

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: ادله وجو ب فحص از مخصص

 مقدمه:قبل از بیان ادله‌ی وجوب فحص از مخصص،مقدمه ای را ذکر می کنیم.

 نسبت به ظن تعبیرات مختلفی بیان شده است.ظن لا محالة معلول یک سببی می باشد بخاطر یک دلیل این ظن برای انسان حاصل شده است ظن به اعتبار دلیل به دو قسم تقسیم می شود ظن خاص یا ظن مطلق ظنی که دلیل بر آن دلیل خاص باشد ظن خاص نامیده می شود یعنی از یک اماره مخصوص حاصل شده باشد و ظنی که دلیل بر حجیت آن دلیل انساد باشد ظن مطلق نامیده می شود.

  و از نظر اینکه ظن برای چه شخصی حاصل می شود به ظن شخص و ظن نوعی تقسیم می شود گاهی ظن برای فرد معین حاصل می شود که ظن شخصی نامیده می شود و حجت است چون برای این فرد خاص حاصل شده است و گاهی ظن نوعی نامیده می شود یعنی طنی که برای نوع مردم حاصل می شود و این ظن حجت است هم برای کسی که برای او این ظن حاصل شده ا ست و هم برای کسانی که این ظن برایشان حاصل نشده است.

ادله‌ی قول به وجوب فحص از مخصص

 بعد از بیان این مقدمه به بیان وجوهی که برای جوب فحص از مخصص قبل از عمل به عام بیان شده است می پردازیم.

اصول لفظیه اعم از اصالة العموم و غیرش، حجیتشان بخاطر این است که موجب حصول ظن شخصی می شوند و ظن شخصی با وجود این همه مخصصهایی که وجود دارد بلا اشکال قبل از فحص از مخصص حاصل نمی شود ولی بعد از فحص این ظن شخصی حاصل می شود پس تا فحص از مخصص نشود تمسک به عموم جایز نیست.

 و فیه: ثابت شده است که اصول لفظیه و خیلی از امارات حجتشان بخاطر ظهور می باشد یعنی مصداق اصالة الظهور می باشند و ظهور هم مفید ظن نوعی است نه ظن شخصی یعنی اگر برای نوع مردم ظن حاصل شد همه باید عمل کنند چه کسی که برایش ظن حاصل شده است و چه کسی که برایش ظن حاصل نشده است و حصول ظن نوعی نیاز به فحص ندارد.

 2- صاحب قوانین ص 272 فرموده است فرق است بین اصحاب رسول اکرم و اصحاب ائمه علیمهم السلام با کسانی که بعدا آمده اند این است که گروه اول نیاز به فحص ندارند اما کروه دوم نیاز به فحص دارند.

  خطابات قرآن و روایات خطابات شفاهیه است و این خطابات شفهایه مخاطب خاص دارد در زمان صدور این خطاب چه از رسول اکرم و چه ائمه اطهار علیهم السلام، مخاطب اصحاب رسول یا امامان می باشند لذا می گوییم که این خطابات مخصوص آنهاست و ما بحکم اشترک، به حکم این خطابات عمل می کنیم و این خطابات شفاهیه که مخاطب خاص دارند نوعا این محل حاجت مخاطب بوده است چرا که غالبا سائل از امام سوالی پرسیده است و امام سوال او را جواب داده اند در نتیجه این سائل نیاز دارد که در همان زمان به آن عمل کند و نتیجة فحص لازم نخواهد بود چون اگر مخصص هم داشته باشد باید در همان ظرف عام، امام آن را بیان کند و الا یلزم تاخیر بیان از وقت حاجت.

 بعد ایشان در مقام تشبیه می فرمایند مثال اصحاب امامان معصوم مثال مقلیدن در زمان ما می باشد وقتی مقلدی از مجتهد سوال می کند که نیاز به آن دارد و هرجه مجتهد گفت عمل می کند و مجتهد جوابی که می دهد چون محل احتیاج سائل است باید جامع باشد واگر مخصصی دارد باید آن را بیان کند نمی شود به او بگوید به دنبال مخصص آن برود.

 سپس می فرمایند اما مثل ما که در آن زمان نبودیم عام هایی بیان شده است و خاصهایی نیز بیان شده است لذا باید از مخصص فحص کنیم.

«بالجمله انحصر امرنا فی هذا الزمان و لاریب ان المتعارضات فیها فی غایت الکثرة بل لایوجد فیها خبر بلا معارض الا فی غایة الندرة ... »

 این اخبار از جهات متعدد باید برسی شوند صدور، دلالت، مضمون ،معارض .

 و فیه: بر بیان اشان اشکال شده است که اولاً خطابات شفاهیه مخصوص حاضرین نیست بلکه غائبین و معدومین را نیز شامل می شود و ثانیا همه احکامی که در قرآن و روایات بیان شده است خطابات شفاهیه نیست بلکه بعضی به نحو قضیه حقیقیه می باشد مانند «لله علی الناس حج البیت» و این قضایا مخاطبشان همه مردم باشد و ثالثا بخاطر این مطالب شما قائل به انسداد شدید ولی ما قبول نداریم که باب علمی منسد باشد اگر چه باب علم منسد باشد پس ظن ما ظن مطلق نیست بلکه ظن خاص می باشد.

 3- مرحوم شیخ در مطارح ص 200 از این دلیل به عنوان عمده دلیل تعبیر می کنند می فرمایند:«رابعها و هو العمدة» این دلیل عبارت است از اینکه ما علم اجمالی داریم که معارضات و منافیات زیادی بین امارات شرعیه وجود دارد و با وجود علم اجمالی نمی توان در اطراف علم اجمالی اصلی را جاری ساخت مثلا به اصالة العموم تمسک نمود پس باید از مخصص فحص کنیم اگر پیدا نشد علم اجمالی منحل می شود و می توانیم به اصل عمل کنیم.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo