< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

89/12/23

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: خلاصه

در رد اشکال بر دلیل تمسک به عام بوسیله اطلاق احوالی عام، صاحب نهایة فرمودند که چون یک حکم ظاهری است و دیگری واقعی لذا تنافی بین این دو حکم نیست بر این بیان اشکال شد که هر دو حکم واقعی می باشند زیرا اطلاق معنایش نادیده گرفتن قیود می باشد نه اینکه جمع بین قیود باشد پس موضوع در مشکوک ذات مشکوک است نه مشکوک بما هو مشکوک پس حکمی که روی مشکوک رفته است حکم واقعی می باشد. از جمله ادله ای که برای رجوع به عام بیان شده است این است که خاص مثل مقید موجب تضیق حکم عام میشود کما اینکه مطلق نیز اینچنین است لکن خاص موضوع عام را تقیید نمی کند موضوع به همان سعه قبل از تخصیص باقی است ولی مقید موضوع مطلق را تقیید می کند لذا در شبهه مصداقیه اگر مطلق بود تمسک جایز نیست و اگر عام بود تمسک جایز است. از این وجه هم با چند بیان جواب داده شده است یکی اینکه این حرف طبق مبنای مرحوم نائینی و بعضی دیگر که می فرمایند عموم مدخول ادات عموم با مقدمات حکمت درست می شود صحیح نیست زیرا مدخول ادات عموم مانند مطلق هستند و خاص که آمد موضوعش را تقیید می کند اشکال دیگر این بود که حکم سعة و ضیقا تابع موضوع است ممکن نیست موضوع عام سعه داشته باشد و اما حکمش مضیق باشد و اشکال دیگر اینکه این ادعای که در شبهه مصداقیه در مطلق مورد اتفاق است که به مطلق مراجعه نمی شود نیز مخدوش می باشد زیرا در بعضی از موارد به مطلق مراجعه می شود. مختار ما این شد که دلیلی بر امکان رجوع به عام در شبهه مصداقیه نداریم و همه ادله مخدوش می‌باشد پس در شبهه مصداقیه در فرد مشکوک کما اینکه به خاص مراجعه نمی شود به عام هم مراجعه نمی شود و باید به اصول عملیه مراجعه شود.

قول دوم در شبهه مصداقیه

 گفته شد در شبهه مصداقیه سه قول است قول اول تمسک به عام بود مطلقا و قول دوم عدم جواز تمسک به عام بود مطلقا بود که در جلسات قبل گذشت که این قول مختار مرحوم نائینی و مصباح الاصول و اصول الفقه می باشد.

 برای این مدعا هر کدام دلیلی ذکر کرده اند.

بیان مرحوم نائینی رحمة الله علیه:

 مرحوم نائینی رحمة الله علیه طبق آنچه در فوائد الاصول می باشد می فرمایند بعد از آمدن خاص موضوع عام مقید شد و مرکب از دو جزء شد اول موضوع عام مجاهد بود بعد از آمدن خاص و خروج فاسق از آن موضوع عام مجاهد غیر فاسق شد و مرکب از دو جزء شد و کما اینکه اگر شبهه مصداقیه نسبت به خود مجاهد باشد یعنی نمی دانیم این فرد مجاهد است یا نه بلا اشکال به عام مراجعه نمی شود اگر نسبت به مصداق جزء دیگرش یعنی غیر فاسق شک شود نمی توان به عام مراجعه کرد زیرا دلیل عام حکم را بیان می کند و در مقام بیان حکم است نه در مقام بیان موضوع چرا که تشخیص موضوع بر عهده مکلف است نه مولی لذا عام نسبت به موضوع ساکت است و بیانی نسبت به آن ندارد در نتیجه نمی توان به دلیلی که ناظر به موضوع نیست برای تعیین موضوع به آن مراجعه کرد بلکه در این شبهه باید به دلیلی تمسک شود که ناظر به موضوع باشد در حالیکه عام ناظر به موضوع نیست

بیان مرحوم آقای خوئی رحمة الله علیه:

 مصباح الاصول ج1 ص387

 تمسک به عام از این جهت می باشد که عام حجت می باشد چون حجت است به آن تمسک می کنیم و الا اگر جحت نباشد مثل اینکه مجمل باشد جای تمسک به عام نیست و حجیت هر دلیلی مربوط به مراد جدی می باشد نه مراد استعمالی و بر فرض اینکه موضوع تغییر نکرده باشد این مراد استعمالی می باشد و مراد استعمالی عام می باشد و عام بودن مراد استعمالی،مجوز تمسک به عام نیست خاص که آمد ما باید مراد جدی متکلم را امتثال کنیم نه مراد استعالی متکلم را.

بیان مرحوم مظفر رحمة الله علیه:

 اصل بیان اصول الفقه و مصباح الاصول از نهایة الدرایة می باشد.

 مرحوم مظفر در اصول الفقه ج1 ص 151 می فرمایند:

 عام ما شامل فرد مشکوک می باشد قبل از آمدن خاص شامل بود الان هم شامل است اما این شمول برای ما فایده ای ندارد زیرا مستعمل فیه عام شامل مشکوک است به عبارت دیگر مراد استعمالی منطبق بر مشکوک است ولی مراد جدی منطبق بر این فرد مشکوک نمی باشد و انطباقش مشکوک می باشد و ما تابع مراد جدی متکلم می باشیم و مراد جدی معلوم نیست شامل فرد مشکوک باشد.

 خلاصه اینکه آنچه در تمسک به عام مفید است حیث مراد جدی می باشد نه حیث مراد استعمالی.

 اقول:

مختار ما این است که دلیل مصباح و اصول الفقه دلیل صحیحی می باشد و همین دلیل از کفایه نیز استفاده می شود.

 کفایة الاصول ج 1 ص 342 و 343

«قال فالمصداق المشتبه و ان کان مصداقا للعام بلاکلام الا انه لم یعلم انه من مصادیقه بما هو حجة و لاختصاص حجیته بغیر الفاسق»

 یمعین عام شامل است مراد استعمالی است و آنچه عام رد آن حجت است مراد جدی می باشدو معلوم نیست فرد مشکوک داخل در مراد جدی باشد

 منتقی الاصول ج 3 ص 323 ایشان هم همین مطلب را اختیار کرده اند و فرموده اند که تمسک به عام جایز نیست به همین دلیلی که آقایان ذکر کرده اند.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo