موضوع: مال حلال مخلوط به حرام/ متعلقات خمس/ خمس

بحث در این بود که مال مخلوط به حرام را برای اینکه حلال بشود و مالک بتواند در مالش تصرف کند، باید خمس آن را بدهد یا تصدق بدهد. مشهور گفته بودند که باید خمس بدهد و بعضی هم می گفتند که باید صدقه بدهد.

جلسه قبل بر روایات صدقه اشکال شد که این روایات مثبت مدعا نیست و بحث در این است که مال مخلوط به حرام را به تعبیر حدیثی که قبلا بیان شد که حضرت فرمودند «تصدق بخمس مالک، فان الله رضی من الاشیاء بخمس» یک پنجم را خمس بدهد و خداوند به دادن این راضی است، در حالی که روایات صدقه می گوید همه آن را صدقه بده، پس این روایات مثبت مدعا در ما نحن فیه نمی باشد.

بعد فرمودند که صناعت اقتضاء می کند که صدقه بدهد نه خمس و ادله خمس انصراف از این فرض بحث ما دارد، به اینکه ادله خمس شامل صورت اول است که هم مال و هم مالک مجهول باشدکه گفته شد خمس کافی است، اما بحث در قسم دوم است که مقدار مال مشخص است اما مالک مشخص نیست و ادله خمس شامل اینجا نمی شود.

حال می فرمایند: اگر گفتیم ادله خمس شامل این قسم هم می شود، باز هم باید صدقه بدهد نه خمس، یعنی یک پنجم را به عنوان صدقه بدهد نه خمس، و به تعبیر صاحب عروه این مقدار می شود محلل بقیه اموال. مثلا مشخص است که 2 میلیون از اموال من مال بقیه است اما صاحبش را نمی شناسم.

توضیح مطلب: در فرض بحث ما (مال مشخص است اما صاحبش خیر) سه صورت متصور است:

اول: مال حرامی که مخلوط شده کمتر از خمس اموال است. مثلا خمس 10 میلیون است و این مال حرام 5 میلیون است، در این صورت لا محاله روایت مقید به غیر این مورد می شود. چون روایاتی که در باب خمس آمده، بعضی از آنها علتی را ذکر کرده بودند و آن این بود که خمس بدهد، چون خداوند راضی به اداء خمس شده مثل حدیثی که امام علی می فرمودند خداوند با دادن یک پنجم مال راضی است و بعضی از روایات این علت را ندارد و می گویند اگر مالی مخلوط به حرام شد، خمس بده و علت را نیاورده است. و در جای خودش ثابت شده که اگر دو دسته روایت بود که یکی دسته معلل به علت بود و دیگری نبود، مطلق، مقید به علت می شود. مثلا یکی می گوید «لا تاکل الرمان» و دیگری می گوید «لا تاکل الرمان لانه حامض» که یکی معلل است و دیگری غیر معلل، روایت معلل باعث تقیید روایت غیر معلل می شود که منظور انار ترش است. در ما نحن فیه هم روایات غیر معلل مقید می شود به خمسی که موجب رضایت خداوند می شود و شخصی که می خواهد خمس بدهد در این فرض باید مثلا 5 میلیون از مال خودش هم بیشتر از مال حرام بدهد که نه خدا راضی است و نه بنده خدا، پس در این صورت باید به اندازه مال حرام اخراج شود و به عنوان صدقه بدهد، چون روایات خمس شامل آن نمی شود.

دوم: مال حرامی که مخلوط شده بیشتر از خمس اموال است. مثلا خمس 10 میلیون است و این مال حرام 12 میلیون است.

سوم: مال حرامی که مخلوط شده مساوی با خمس اموال است. مثلا خمس 10 میلیون است و این مال حرام هم 10 میلیون است.