موضوع: زمینی که کافر ذمی از مسلمان بخرد/ متعلقات خمس/ خمس

جلسه قبل بیان شد که خمسی که ذمی باید بدهد، در صورتی است که زمینی از مسلمان بخرد، بیان شد که آیا مراد به این خمس، خمس معروف است که یک پنجم باشد، یا مراد به این خمس، دو دهم می باشد؟ به این معنا که بعضی از اراضی است که اگر مسلمانی بخرد، یک دهم را باید بپردازد و اگر ذمی بخرد، باید دو دهم بپردازد، حال مراد به خمس در این زمین، خمس مشهور است یا منظور دو دهم است؟

بیان شد که در اینجا دو قول است که معروف می گویند خمس است و بعضی مثل صاحب مدارک و صاحب معالم فرموده اند مراد دو دهم است نه خمس معروف.

تقریب کلام معالم: قبلا بیان شد که ظهور کلام یا ظهور فردی است مثل بقره و ارض و... یا ظهور ترکیبی است مثل ارض المشتری. حال در اینجا اگر ذمی زمینی را از مسلمان خرید (ارض المشتری) باید خمس آن را بدهد و ظهور کلمه ترکیبی ارض المشتری مراد جدی و استعمالی متکلم هم است. به این معنا که وقتی متکلم کلامی را بیان می کند، ظهور ترکیبی، مراد استعمالی متکلم است، و همین مراد استعمالی، مراد جدی متکلم هم می باشد. پس ارض المشتری هر ظهوری که دارد، هم مراد استعمالی و هم مراد جدی امام می باشد و این از ظاهر مرکب است نه از ظاهر مفردات. گاهی این اطلاق اگر در کلامی باشد، انصراف به بعضی از افراد دارد و این انصراف در جایی است که قرینه در کار نباشد و یا آنچه که صلاحیت قرینه بودن دارد، نباشد و الا انصراف صحیح نمی باشد. حال در ما نحن فیه امام فرمود در زمین خریداری شده خمس است و گفتیم مراد جدی امام، ظهور مرکب است و خمس در اینجا اطلاق دارد و مقید به خمس معروف یا دو دهم نشد و شامل هر دو می شود اما این اطلاق انصراف به خمس معروف دارد و لکن در اینجا قرینه ای وجود دارد که جلوی انصراف را می گیرد و آن قرینه خریدن زمین توسط ذمی می باشد. یعنی خرید توسط ذمی، قرینه است که مراد از خمس، خمس متعارف نمی باشد، در نتیجه خمس باید حمل بر دو دهم شود و مراد استعمالی متکلم هم می باشد.

موید: قبلا بیان شد روایت می گوید که خمس در 5 چیز می باشد و مفهوم حصر این است که در غیر این پنج چیز خمس نیست و این مفهوم حصر تایید مطلب بالا را می کند که مراد به خمس، خمس معروف نمی باشد بلکه مراد دو دهم است.

اشکال: خمس به واسطه اینکه بسیار زیاد در خمس معروف استعمال شده است، یک نوع انصرافی حاصل شده و مردم به خمس معروف، انس گرفته شده است و این باعث می شود روایت هم انصراف به خمس معروف داشته باشد و اگر مراد امام دو دهم باشد، باید امام قرینه بیاورد و الا اغراء به جهل است.