< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد رضازاده

کتاب الخمس

95/08/23

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: معادن /متعلقات خمس/خمس

نسبت به اينكه آيا در خمس نصابي در معدن است يا خير، گفتيم سه قول است:

قدماء: نصابي نيست.

مشهور متاخرين: نصاب 20 دينار است.

يكي از علماء: نصاب 1 دينار است.

ادله چهار چيز بود:

اول: آيه خمس.

دوم: قاعده «من حاز ملك».

سوم: روايت بزنطي كه مي گويد نصاب 20 دينار است.

چهارم: روايت بزنطي كه مي گويد نصاب 1 دينار است.

دليل چهارم خدشه سندي داشت كه مرحوم ميلاني مي فرمودند شخصيتي مثل بزنطي از مجهول نقل كرده است كه باعث وثوق به روايت مي شود و حجت مي باشد.

خلاصه بحث دلالي: بين دو صحيحه اي كه از بزنطي نقل شد، اين گونه جمع شده است كه در كمتر از 20 دينار تا يك دينار خمس مستحب است و ترك هم جايز است و بيشتر از 20 دينار خمس واجب است.

جمع بين آيه و روايت 20 دينار: در بيشتر از 20 دينار هر دو مي گويند خمس است و در كمتر از 20 دينار آيه مي گويد خمس است و صحيحه مي گويد خمس نيست و صحيحه اخص است و آيه را تخصيص مي دهد و مي گويد كمتر از 20 دينار خمس نيست.

جمع بين قاعده و روايت 20 دينار: نسبت اين دو برعكس نسبت آيه و روايت 20 دينار است. به اينكه قاعده مي گويد اصلا خمس نيست و روايت تخصيص مي زند و مي گويد در 20 دينار به بالا خمس است.

نتيجه اينكه صحيحه بزنطي كه مي گويد نصاب 20 دينار است، بر همه مقدم است.

فرع: اگر از معدن چيزي اخراج شد و ما شك كرديم در آن خمس است يا خير، چه بايد كرد؟

در اين جا هشت صورت دارد:

يا شبهه مفهوميه است (مفهوم معدن بر مستخرَج صادق است يا خير).

يا شبهه موضوعيه است (نمي داند اين سنگ طلا است يا خير).

در هر دو صورت به نصاب رسيده يا نرسيده است.

در هر چهار صورت يا مستخرَج بيشتر از مؤونه سال است يا كمتر.

قبل از بيان حكم، هشت صورت بايد مقدمه اي بگوييم: آيه خمس با دو مخصص، تخصيص خورده است:

اول: تا به مقدار نصاب نرسيده، خمس واجب نيست.

دوم: مؤونه سال و مؤونه كسب بايد از مال كم شود بعد خمس پرداخت شود.

صورت اول شبهه مفهوميه:

آنچه استخراج شده به حد نصاب نرسيده و زائد بر مؤونه سال هم نباشد، كه در اين صورت خمس واجب نيست. نه خمس معدن و نه خمس كسب. چون در مقدمه گفتيم آيه هم به حد نصاب و هم به كسر مؤونه تخصيص خورده است.

 

التقرير العربي

واما اذا اخرج مورد من النصوص و شك في اطلاق المعدن عليه و عدمه تارة يكون الشبهة مفهومية و اخري موضوعية و علي التقديرين تارة يبلغ ما خرج من المعدن بمقدار النصاب و اخري لا و علي التقادير، تارة يكون زائدة علي مؤنة السنة و اخري لا، فالصور ثمانية اربعة، منها في الشبهة لامفهومية مثلها الموضوعية.

و قبل البيان نذكر كلمة و هي ان آية «واعلموا انما غنمتم» مخصصة بالتخصيصين:

احدهما: ما لم يبلغ مقدار النصاب،

و الآخر: مؤنة السنة و الكسب.

و اذا نقول:

الاول: اما ما اذا كانت الشبهة مفهومية مع عدم بلوغه مقدار النصاب و عدم كونه زائدا علي مؤنة السنة، فلاشبهة في عدم وجوب الخمس، لا خمس المعدن و الكسب كما هو واضح.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo