درس خارج فقه استاد رضازاده
کتاب النکاح
92/12/20
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: نظر
چهارم/ احکام
اولاد/ لواحق
سه دسته از روایات برای صدقه دادن بیان شد که در هر دسته یک فلز خاصی معین شده بود، در یک دسته تخییر بین نقره و طلا و در یک دسته خصوص نقره و در یک دسته خصوص ورق ذکر شده است.
نکته: المنجد در معنای ورق می فرماید: «الورق الدراهم المضروبة» معنای ورق، درهمهای رایج است که سکه شده است و همچنین می فرمایند: «درهم قطعة من فضة مضروبة للمعاملة» درهم از نقره درست شده است که با آن سکه درست می کنند و معامله می کنند.
پس باید به اندازه وزن موهای بچه یا طلا بدهند یا نقره، اما در نقره شکی نیست که همه روایات دال بر آن است و با دادن نقره ذمه بریء می شود اما با دادن طلا، شش روایت مخالف است.
به عبارت دیگر: امر دائر است بین تخییر و تعیین و تعیین مقدم است که در ما نحن فیه نقره باشد.
جواهر[1] هم می فرماید دادن نقره رجحان دارد. شاید دلیل ایشان هم همین باشد.
اما مکروه بودن قنازع:
معنای قنازع این بود که مقداری از موهای سر را نتراشند.
جواهر می فرماید: «و علی کل حال فلاریب فی الکراهة».[2]
می فرمایند: شکی نیست که قنازع کراهت دارد.
در روایات هم از قنازع نهی شده است و کراهت استفاده می شود.
منها: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع لَا تَحْلِقُوا الصِّبْيَانَ الْقَزَعَ ».[3]
راوی از امام صادق نقل می کند: امام علی فرمودند سر بچه هایتان را به صورت قنازع نتراشید.
منها: عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: أُتِيَ النَّبِيُّ ص بِصَبِيٍّ يَدْعُو لَهُ وَ لَهُ قَنَازِعُ فَأَبَى أَنْ يَدْعُوَ لَهُ وَ أَمَرَ أَنْ يُحْلَقَ رَأْسُهُ وَ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِحَلْقِ شَعْرِ الْبَطْنِ».[4]
راوی از امام صادق علیه السلام نقل می کند: بچه ای را نزد پیامبر آوردند که برای او دعا کنند، پیامبر دیدند سر این بچه به صورت قنازع تراشیده شده، حضرت فرمودند برای او دعا نمی کنم و اول موی سر او را کامل بتراشید و همچنین موهای شکم را نیز بتراشید.
این روایات دال بر این است که قنازع کراهت دارد و پیامبر حاضر نشدند برای او دعا کنند.
منها: عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «أَنَّهُ كَرِهَ الْقَزَعَ فِي رُءُوسِ الصِّبْيَانِ وَ ذَكَرَ أَنَّ الْقَزَعَ أَنْ يُحْلَقَ الرَّأْسُ إِلَّا قَلِيلًا وَ يُتْرَكَ وَسَطُ الرَّأْسِ تُسَمَّى الْقَزَعَةَ».[5]
راوی از امام صادق علیه السلام نقل می کند: قنازع در سر بچه ها کراهت دارد و معنای قزع این است که موهای سر بچه را بتراشند و موهای وسط سر را نگه دارند.
از این سه روایت کراهت داشتن قنازع معلوم می شود.
اقول: از این روایات دو چیز استفاده می شود: یکی کراهت داشتن قنازع، دوم معنای قزع مثل معنای لغوی است که مقداری از موی وسط سر باق بماند که در جلسه 18/12/92 هم به این معنا اشاره شد.
خلاصه: در این مطلب، چهار بحث بود، یکی زمان حلق که تا روز هفتم باشد، دیگری این است که تراشیدن موهای سر بچه مقدم بر عقیقه است و سوم اینکه که اقرب این است که به اندازه موهای سر بچه، نقره صدقه بدهند و چهارم اینکه قنازع مکروه است.
التقرير العربي
و الحاصل: ان المستفاد من الروایات المذکورة کفایة واحد من الثالثة و لکن الظاهر صحة ما افاده الجواهر[6] من رجحان الفضة و لعل وجهه ان الورق المذکور فی روایة حفص الکناسی عبارة عن الدرهم علی ما فی المنجد. نصه: «الورق الدراهم المضروبة» و افاد ایضا «الدرهم قطعة من فضة مضروبة للمعاملة» فیکون الورق داخلا فی الفضة و الفضة اما متعین للتصدق کما ورد فی ستة روایات و اما واحدة من قطعتین المخیّرتین للادا و من الواضح ان تصدقها موجب لابراء ما فی الذمة یقینا فیکفی ادائها فی المفروض.
و اما کراهیة القنازع:
جواهر: «و علی حال فلاریب فی الکراهة».[7] و المستفاد من الروایات ایضا الکراهة.
منها: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع لَا تَحْلِقُوا الصِّبْيَانَ الْقَزَعَ ».[8]
منها: عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: أُتِيَ النَّبِيُّ ص بِصَبِيٍّ يَدْعُو لَهُ وَ لَهُ قَنَازِعُ فَأَبَى أَنْ يَدْعُوَ لَهُ وَ أَمَرَ أَنْ يُحْلَقَ رَأْسُهُ وَ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِحَلْقِ شَعْرِ الْبَطْنِ».[9]
منها: عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «أَنَّهُ كَرِهَ الْقَزَعَ فِي رُءُوسِ الصِّبْيَانِ وَ ذَكَرَ أَنَّ الْقَزَعَ أَنْ يُحْلَقَ الرَّأْسُ إِلَّا قَلِيلًا وَ يُتْرَكَ وَسَطُ الرَّأْسِ تُسَمَّى الْقَزَعَةَ».[10]
اقول: المستفاد من الروایات کراهة القنازع و ان معناه موافق مع ما ذکر له لغة کما تقدم 18/12/92
فتلخص: ان زمان الحلق الی یوم السابق و انه مقدم علی العقیقة و ان الاولی والاقرب کون التصدق من الفضة و ان القنازع مکروهة.
سه دسته از روایات برای صدقه دادن بیان شد که در هر دسته یک فلز خاصی معین شده بود، در یک دسته تخییر بین نقره و طلا و در یک دسته خصوص نقره و در یک دسته خصوص ورق ذکر شده است.
نکته: المنجد در معنای ورق می فرماید: «الورق الدراهم المضروبة» معنای ورق، درهمهای رایج است که سکه شده است و همچنین می فرمایند: «درهم قطعة من فضة مضروبة للمعاملة» درهم از نقره درست شده است که با آن سکه درست می کنند و معامله می کنند.
پس باید به اندازه وزن موهای بچه یا طلا بدهند یا نقره، اما در نقره شکی نیست که همه روایات دال بر آن است و با دادن نقره ذمه بریء می شود اما با دادن طلا، شش روایت مخالف است.
به عبارت دیگر: امر دائر است بین تخییر و تعیین و تعیین مقدم است که در ما نحن فیه نقره باشد.
جواهر[1] هم می فرماید دادن نقره رجحان دارد. شاید دلیل ایشان هم همین باشد.
اما مکروه بودن قنازع:
معنای قنازع این بود که مقداری از موهای سر را نتراشند.
جواهر می فرماید: «و علی کل حال فلاریب فی الکراهة».[2]
می فرمایند: شکی نیست که قنازع کراهت دارد.
در روایات هم از قنازع نهی شده است و کراهت استفاده می شود.
منها: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع لَا تَحْلِقُوا الصِّبْيَانَ الْقَزَعَ ».[3]
راوی از امام صادق نقل می کند: امام علی فرمودند سر بچه هایتان را به صورت قنازع نتراشید.
منها: عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: أُتِيَ النَّبِيُّ ص بِصَبِيٍّ يَدْعُو لَهُ وَ لَهُ قَنَازِعُ فَأَبَى أَنْ يَدْعُوَ لَهُ وَ أَمَرَ أَنْ يُحْلَقَ رَأْسُهُ وَ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِحَلْقِ شَعْرِ الْبَطْنِ».[4]
راوی از امام صادق علیه السلام نقل می کند: بچه ای را نزد پیامبر آوردند که برای او دعا کنند، پیامبر دیدند سر این بچه به صورت قنازع تراشیده شده، حضرت فرمودند برای او دعا نمی کنم و اول موی سر او را کامل بتراشید و همچنین موهای شکم را نیز بتراشید.
این روایات دال بر این است که قنازع کراهت دارد و پیامبر حاضر نشدند برای او دعا کنند.
منها: عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «أَنَّهُ كَرِهَ الْقَزَعَ فِي رُءُوسِ الصِّبْيَانِ وَ ذَكَرَ أَنَّ الْقَزَعَ أَنْ يُحْلَقَ الرَّأْسُ إِلَّا قَلِيلًا وَ يُتْرَكَ وَسَطُ الرَّأْسِ تُسَمَّى الْقَزَعَةَ».[5]
راوی از امام صادق علیه السلام نقل می کند: قنازع در سر بچه ها کراهت دارد و معنای قزع این است که موهای سر بچه را بتراشند و موهای وسط سر را نگه دارند.
از این سه روایت کراهت داشتن قنازع معلوم می شود.
اقول: از این روایات دو چیز استفاده می شود: یکی کراهت داشتن قنازع، دوم معنای قزع مثل معنای لغوی است که مقداری از موی وسط سر باق بماند که در جلسه 18/12/92 هم به این معنا اشاره شد.
خلاصه: در این مطلب، چهار بحث بود، یکی زمان حلق که تا روز هفتم باشد، دیگری این است که تراشیدن موهای سر بچه مقدم بر عقیقه است و سوم اینکه که اقرب این است که به اندازه موهای سر بچه، نقره صدقه بدهند و چهارم اینکه قنازع مکروه است.
التقرير العربي
و الحاصل: ان المستفاد من الروایات المذکورة کفایة واحد من الثالثة و لکن الظاهر صحة ما افاده الجواهر[6] من رجحان الفضة و لعل وجهه ان الورق المذکور فی روایة حفص الکناسی عبارة عن الدرهم علی ما فی المنجد. نصه: «الورق الدراهم المضروبة» و افاد ایضا «الدرهم قطعة من فضة مضروبة للمعاملة» فیکون الورق داخلا فی الفضة و الفضة اما متعین للتصدق کما ورد فی ستة روایات و اما واحدة من قطعتین المخیّرتین للادا و من الواضح ان تصدقها موجب لابراء ما فی الذمة یقینا فیکفی ادائها فی المفروض.
و اما کراهیة القنازع:
جواهر: «و علی حال فلاریب فی الکراهة».[7] و المستفاد من الروایات ایضا الکراهة.
منها: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع لَا تَحْلِقُوا الصِّبْيَانَ الْقَزَعَ ».[8]
منها: عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: أُتِيَ النَّبِيُّ ص بِصَبِيٍّ يَدْعُو لَهُ وَ لَهُ قَنَازِعُ فَأَبَى أَنْ يَدْعُوَ لَهُ وَ أَمَرَ أَنْ يُحْلَقَ رَأْسُهُ وَ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِحَلْقِ شَعْرِ الْبَطْنِ».[9]
منها: عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «أَنَّهُ كَرِهَ الْقَزَعَ فِي رُءُوسِ الصِّبْيَانِ وَ ذَكَرَ أَنَّ الْقَزَعَ أَنْ يُحْلَقَ الرَّأْسُ إِلَّا قَلِيلًا وَ يُتْرَكَ وَسَطُ الرَّأْسِ تُسَمَّى الْقَزَعَةَ».[10]
اقول: المستفاد من الروایات کراهة القنازع و ان معناه موافق مع ما ذکر له لغة کما تقدم 18/12/92
فتلخص: ان زمان الحلق الی یوم السابق و انه مقدم علی العقیقة و ان الاولی والاقرب کون التصدق من الفضة و ان القنازع مکروهة.
