درس خارج فقه استاد رضازاده
کتاب النکاح
92/11/30
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع:
نظر چهارم/ احکام اولاد/ جواز
شهادت زن به تنهایی
بحث در روایات داله بر قبول شهادت زن منفردا بود، که یکی از آنها در به دنیا آمدن بچه بود.
و منها: عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع «قَالَ: قَالَ: تَجُوزُ شَهَادَةُ امْرَأَتَيْنِ فِي اسْتِهْلَالٍ».[1]
راوی ازامام باقر نقل می کند: شهادت دو زن در استهلال (گریه بچه در زمان ولادت) صحیح است.
و منها: عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيه عَنْ عَلِيٍّ ع «أَنَّهُ كَانَ يَقُولُ شَهَادَةُ النِّسَاءِ لَا تَجُوزُ فِي طَلَاقٍ وَ لَا نِكَاحٍ وَ لَا فِي حُدُودٍ إِلَّا فِي الدُّيُونِ وَ مَا لَا يَسْتَطِيعُ الرِّجَالُ النَّظَرَ إِلَيْهِ.».[2]
راوی از امام صادق از پدرش از امام علی نقل می کند: شهادت زن در طلاق و نکاح و در حدود قبول نمی شود، اما در دیون و آنچه که مردها نمی تواند به آن پی ببرند، صحیح است.
این روایت یک قاعده کلی می دهد که اگر مردها نمی توانند شهادت بر دیدن بدهند، شهادت زن قبول است.
از مجموع روایات استفاده می شود که شهادت زنها به تنهایی قبول می شود و حدیث آخر قاعده کلی می دهد.
بله اگر زنی نبود، در این صورت مردها باید موقع وضع حمل باشند تا حفظ نفس محترمه شود. و همچنین ضرورت موجب جواز هر محظوری می شود و مرد نامحرم برای وضع حمل زن در نبود زنها، می تواند نزد زن حاضر شود. البته بهتر این است که اقوام و محارم زن حاضر شوند.
حضور شوهر با وجود زن:
جواهر برای جواز وجود شوهر اینگونه استدلال می کند: «لعدم حرمة شئ عليه بلا خلاف فيه».[3]
می فرمایند: برای شوهر نگاه کردن به زنش و لمس کردن او حرام نیست، پس او می تواند حاضر باشد.
ان قلت: ما روایتی داریم که می گوید زن نباید در زمان ولادت حاضر باشد، پس شما چگونه می گویید زنها باید نزد ولادت باشند نه مرد.
روایت این است: عن جابر «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع إِذَا حَضَرَتْ وِلَادَةُ الْمَرْأَةِ قَالَ أَخْرِجُوا مَنْ فِي الْبَيْتِ مِنَ النِّسَاءِ لَا يَكُونُ أَوَّلَ نَاظِرٍ إِلَى عَوْرَةٍ».[4]
راوی از امام باقر علیه السلام نقل می کند: پدرم می فرمود در زمان ولادت بچه می فرمودند: زنها را از خانه ای که می خواهد در آن بچه متولد شود، بیرون کنید تا اول ناظر به عورت بچه نباشند.
قلت:
اولا: این روایت ضعیف است چون بر خلاف اجماع و فتوای علماء و سیره است. و وثوق به آن نیست.
وثانیا: بر فرض که روایت ضعیف نباشد، معارض با روایات بسیاری است که هم اقوی از این است و هم بیشتر است و فقها هم به این روایات عمل کرده اند نه به این تک روایت.
مختار ما به تبع اصحاب و با توجه به عمل به نصوص این است که موقع ولادت، زنها باید حاضر شوند و بر آنها واجب است و برای غیر شوهر از مردها حضور جایز نیست مگر به خاطر ضرورت و یا عدم وجود زن.
پس یکی از واجبات ولادت، حضور زنها نزد زن حامله است.
التقرير العربي
و منها: عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع «قَالَ: قَالَ: تَجُوزُ شَهَادَةُ امْرَأَتَيْنِ فِي اسْتِهْلَالٍ».[5]
و منها: عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيه عَنْ عَلِيٍّ ع «أَنَّهُ كَانَ يَقُولُ شَهَادَةُ النِّسَاءِ لَا تَجُوزُ فِي طَلَاقٍ وَ لَا نِكَاحٍ وَ لَا فِي حُدُودٍ إِلَّا فِي الدُّيُونِ وَ مَا لَا يَسْتَطِيعُ الرِّجَالُ النَّظَرَ إِلَيْهِ.».[6]
دلالتها علی المفروض واضحة و روایة الاخریة بعمومها او اطلاقها ایضا شاملة للمقام، نعم مع عدم النساء تجب علی الرجال الحضور عندها لوجوب حفظ نفس المحترمة، و الضرورة تبیح المحظورات، و الاولی تقدیم المحارم علی الاجانب مع تساویهما فی الاهلیة.
و اما حضور الزوج، فهو جائز حتی مع حضور النساء کما اشار الیه الشرایع فی العبارة.
و استدل له الجواهر بما نصه: «لعدم حرمة شئ عليه بلا خلاف فيه».[7]
ان قلت: کیف ادعی الاجماع علی لزوم حضور النساء عند الولادة و قد نهی الامام زین العابدین علیه السلام عن حضور النساء کما ورد عن جابر «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع إِذَا حَضَرَتْ وِلَادَةُ الْمَرْأَةِ قَالَ أَخْرِجُوا مَنْ فِي الْبَيْتِ مِنَ النِّسَاءِ لَا يَكُونُ أَوَّلَ نَاظِرٍ إِلَى عَوْرَةٍ».[8]
قلت: اولا: لا یعتمد علیها لضعفها بواسطة مخالفة الفتاوی و السیره و الاجماع کما تقدم.
و ثانیا: معارض بما هو اقوی و اکثر منها کما تقدم جلسة قبل عن کتاب الشهادة من الوسائل و غیرها مما ورد فی الوسائل ج21 باب 44 من ابواب احکام الاولاد و اهداء رجل العقیقة مع ورکها الی القابلة و من الواضح ان القابلة من النساء فی تلک الزمان، و بالجمله عند حضور النساء لایجوز لغیرالزوج من الرجال الحضور عند الولادة، الا عند الاضطرار و الضرورة.
و المختار تبعا للاصحاب و عملا بالنصوص وجوب حضور النساء عند الولادة، و عدم جواز حضور الرجال غیر الزوج، الا علی الضرورة.
بحث در روایات داله بر قبول شهادت زن منفردا بود، که یکی از آنها در به دنیا آمدن بچه بود.
و منها: عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع «قَالَ: قَالَ: تَجُوزُ شَهَادَةُ امْرَأَتَيْنِ فِي اسْتِهْلَالٍ».[1]
راوی ازامام باقر نقل می کند: شهادت دو زن در استهلال (گریه بچه در زمان ولادت) صحیح است.
و منها: عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيه عَنْ عَلِيٍّ ع «أَنَّهُ كَانَ يَقُولُ شَهَادَةُ النِّسَاءِ لَا تَجُوزُ فِي طَلَاقٍ وَ لَا نِكَاحٍ وَ لَا فِي حُدُودٍ إِلَّا فِي الدُّيُونِ وَ مَا لَا يَسْتَطِيعُ الرِّجَالُ النَّظَرَ إِلَيْهِ.».[2]
راوی از امام صادق از پدرش از امام علی نقل می کند: شهادت زن در طلاق و نکاح و در حدود قبول نمی شود، اما در دیون و آنچه که مردها نمی تواند به آن پی ببرند، صحیح است.
این روایت یک قاعده کلی می دهد که اگر مردها نمی توانند شهادت بر دیدن بدهند، شهادت زن قبول است.
از مجموع روایات استفاده می شود که شهادت زنها به تنهایی قبول می شود و حدیث آخر قاعده کلی می دهد.
بله اگر زنی نبود، در این صورت مردها باید موقع وضع حمل باشند تا حفظ نفس محترمه شود. و همچنین ضرورت موجب جواز هر محظوری می شود و مرد نامحرم برای وضع حمل زن در نبود زنها، می تواند نزد زن حاضر شود. البته بهتر این است که اقوام و محارم زن حاضر شوند.
حضور شوهر با وجود زن:
جواهر برای جواز وجود شوهر اینگونه استدلال می کند: «لعدم حرمة شئ عليه بلا خلاف فيه».[3]
می فرمایند: برای شوهر نگاه کردن به زنش و لمس کردن او حرام نیست، پس او می تواند حاضر باشد.
ان قلت: ما روایتی داریم که می گوید زن نباید در زمان ولادت حاضر باشد، پس شما چگونه می گویید زنها باید نزد ولادت باشند نه مرد.
روایت این است: عن جابر «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع إِذَا حَضَرَتْ وِلَادَةُ الْمَرْأَةِ قَالَ أَخْرِجُوا مَنْ فِي الْبَيْتِ مِنَ النِّسَاءِ لَا يَكُونُ أَوَّلَ نَاظِرٍ إِلَى عَوْرَةٍ».[4]
راوی از امام باقر علیه السلام نقل می کند: پدرم می فرمود در زمان ولادت بچه می فرمودند: زنها را از خانه ای که می خواهد در آن بچه متولد شود، بیرون کنید تا اول ناظر به عورت بچه نباشند.
قلت:
اولا: این روایت ضعیف است چون بر خلاف اجماع و فتوای علماء و سیره است. و وثوق به آن نیست.
وثانیا: بر فرض که روایت ضعیف نباشد، معارض با روایات بسیاری است که هم اقوی از این است و هم بیشتر است و فقها هم به این روایات عمل کرده اند نه به این تک روایت.
مختار ما به تبع اصحاب و با توجه به عمل به نصوص این است که موقع ولادت، زنها باید حاضر شوند و بر آنها واجب است و برای غیر شوهر از مردها حضور جایز نیست مگر به خاطر ضرورت و یا عدم وجود زن.
پس یکی از واجبات ولادت، حضور زنها نزد زن حامله است.
التقرير العربي
و منها: عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع «قَالَ: قَالَ: تَجُوزُ شَهَادَةُ امْرَأَتَيْنِ فِي اسْتِهْلَالٍ».[5]
و منها: عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيه عَنْ عَلِيٍّ ع «أَنَّهُ كَانَ يَقُولُ شَهَادَةُ النِّسَاءِ لَا تَجُوزُ فِي طَلَاقٍ وَ لَا نِكَاحٍ وَ لَا فِي حُدُودٍ إِلَّا فِي الدُّيُونِ وَ مَا لَا يَسْتَطِيعُ الرِّجَالُ النَّظَرَ إِلَيْهِ.».[6]
دلالتها علی المفروض واضحة و روایة الاخریة بعمومها او اطلاقها ایضا شاملة للمقام، نعم مع عدم النساء تجب علی الرجال الحضور عندها لوجوب حفظ نفس المحترمة، و الضرورة تبیح المحظورات، و الاولی تقدیم المحارم علی الاجانب مع تساویهما فی الاهلیة.
و اما حضور الزوج، فهو جائز حتی مع حضور النساء کما اشار الیه الشرایع فی العبارة.
و استدل له الجواهر بما نصه: «لعدم حرمة شئ عليه بلا خلاف فيه».[7]
ان قلت: کیف ادعی الاجماع علی لزوم حضور النساء عند الولادة و قد نهی الامام زین العابدین علیه السلام عن حضور النساء کما ورد عن جابر «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع إِذَا حَضَرَتْ وِلَادَةُ الْمَرْأَةِ قَالَ أَخْرِجُوا مَنْ فِي الْبَيْتِ مِنَ النِّسَاءِ لَا يَكُونُ أَوَّلَ نَاظِرٍ إِلَى عَوْرَةٍ».[8]
قلت: اولا: لا یعتمد علیها لضعفها بواسطة مخالفة الفتاوی و السیره و الاجماع کما تقدم.
و ثانیا: معارض بما هو اقوی و اکثر منها کما تقدم جلسة قبل عن کتاب الشهادة من الوسائل و غیرها مما ورد فی الوسائل ج21 باب 44 من ابواب احکام الاولاد و اهداء رجل العقیقة مع ورکها الی القابلة و من الواضح ان القابلة من النساء فی تلک الزمان، و بالجمله عند حضور النساء لایجوز لغیرالزوج من الرجال الحضور عند الولادة، الا عند الاضطرار و الضرورة.
و المختار تبعا للاصحاب و عملا بالنصوص وجوب حضور النساء عند الولادة، و عدم جواز حضور الرجال غیر الزوج، الا علی الضرورة.
