موضوع: خصاء

 شرایع:

 «و الخصاء سلّ الأنثيين. و في معناه الوجاء. و إنما يفسخ به مع سبقه على العقد. و قيل: و إن تجدّد. و ليس بمعتمد»

 می فرمایند خصاء این است که بیضتین خارج شود و ممکن است بگوییم خصاء همان وجاء است و وجاء یعنی بدون اینکه بیضتین بیرون آورده شود، کوبیده شود و خصائی موجب فسخ است که قبل از عقد باشد اگر چه بعضی گفته اند اگر بعد از عقد هم بوجود آید موجب فسخ است ولی این قول مورد قبول نیست.

 جامع المقاصد، ج 13، ص 226 متنا و شرحا مثل شرایع می باشد. هم چنین جواهر، ج 30، ص 322.

 قبلا اشاره شد که خصاء از عیوب مخصوص مرد است.

 در مورد خصاء از چند جهت بحث می شود:

 اول:تعریف خصاء

 دوم: وجه عیب بودن خصاء

 سوم: وجه خیار در خصاء و دلیل آن

 چهارم: اقوال فی المساله

 تعریف الخصاء

 لسان العرب: الخصاء اَن تُخصَی الشاة و الدابّة خصاءً ممدود لانه عیب و العیوب تجمع علی فعال مثل العثار... و الخصیّ مخفف الذی یشتکی خصائه.

 می گوید خصاء این است که بیضتین حیوان را بکوبند و خصاء ممدود است زیرا عیوب مانند عثار بر وزن فعال آورده می شود.

 صاحب جواهر، ج 30، ص 322 می فرمایند: « و أما الخصاء بالكسر و المد فهو سل الأنثيين أي إخراجهما و في معناه بل قيل منه الوجاء بالكسر و المد، و هو رضهما»

 می فرمایند خصاء یعنی اخراج بیضتین و در معنای خصاء، وجاء می باشد بلکه بعضی گفته اند وجاء قسمی از اقسام خصاء است و می گویند وجاء یعنی رض بیضتین و المنجد در معنای رض می گوید: «رضّه یرضّ رضّاً دَقَّهُ»

 می گوید رض به معنای کوبیدن می باشد

 وجه عیب بودن خصاء

 آیا عیب بودن خصاء بخاطر عدم توان مقاربت می باشد یا بخاطر فوات نسل و ننگ برای زن می باشد.

 جامع المقاصد، ج 13، ص 227: «و القول بكونه عيبا هو المشهور بين الأصحاب، و قيل: إنه ليس بعيب، لبقاء آلة الجماع و قدرته عليه، و يقال إنه أقدر عليه، لأنه لا ينزل و لا يعتريه فتور. و هو مردود بالنص، و بأن جهة كونه عيبا غير منحصر في ذلك، لأن فوات التناسل به جهة يقتضي كونه عيبا، و كذا لزوم العارية»

 می فرمایند مشهور قالند خصاء عیب است و بعضی گفته اند خصاء عیب نیست زیرا قدرت بر مقاربت دارد بلکه قدرت این شخص بر جماع بیشتر است زیرا منی از او خارج نمی شود و بدن او سست نمی شود ولی این کلام مردود است زیرا روایات می گویند خصاء عیب است و بخاطر اینکه عیب بودن خصاء منحصر در مقاربت نیست بلکه خصاء موجب فوات نسل می شود و موجب ننگ برای زن این مرد می باشد.

 وجه الخیار فی الخصاء

 آیا خیار بخاطر خود عیب بودن خصاء می باشد یا بخاطر تدلیسی است که مرد این عیب را پنهان کرده است.

 صاحب جواهر، ج 30، ص 323 در مورد وجه خیار می فرماید:

 «نعم قد يقال: إن النصوص جميعها قد اشتملت على التدليس، و لعل خيارها من جهته، لا من حيث كونه عيبا»

 می فرمایند در روایات خصاء تدلیس هم ذکر شده است لذا امکان دارد که بگوییم این خیار بخاطر تدلیس می باشد نه عیب بودن خصاء.

 اقوال در مساله

 از جواهر و جامع المقاصد استفاده می شود که در این مساله دو قول است.

 1- خصاء عیب است.

  2- عیب نیست.

 قول اول به مشهور نسبت داده شده است.

 جواهر، ج 30، ص 322: «فالمشهور بين الأصحاب أنه عيب تتسلط به الامرأة الجاهلة على الفسخ»

 قول دوم نسبت داده شده است به شیخ طوسی در مبسوط و خلاف.

 صاحب شرایع (به قرینه کلمه فسخ)و مرحوم امام در تحریر، ج2، ص 292 و آقای خوئی در منهاج، ج 3، ص 315 و آیت الله وحید هم قول مشهور را پذیرفته اند.

 و آیت الله سیستانی در منهاج الصالحین، ج 3، ص 84 و 85 قول اول را پذیرفته و از شیخ طوسی تبعیت کرده است.