موضوع: میراث در عقد متعه

 قول چهارم در ارث عقد متعه

 قول چهارم: اگر ارث را شرط کنند ارث می برند و الا ارث نمی برند.

 به عبارت دیگر مقتضی ارث بردن بنابر قول دوم و سوم و چهارم وجود دارد. بنابر قول دوم و سوم مقتضی خود عقد است مانند عقد دائم حال یا مطلقا(قول دوم) یا به شرطی که سقوط ارث را شرط نکند(قول سوم) ولی بنابر قول چهارم مقتضی، شرط ضمن عقد است نه خود عقد لذا اگر شرط کردند ارث ثابت است و الا ارث ثابت نیست.

 دلیل:

 1- حدیث «المومنون عند شروطهم» که اطلاق دارد چه در ضمن نکاح باشد و چه در ضمن عقد دیگری.

 2- وسائل، ج 21، ص 66، باب 32 از ابواب متعه، ح1 روایت: «أَبِي نَصْرٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ تَزْوِيجُ الْمُتْعَةِ نِكَاحٌ بِمِيرَاثٍ وَ نِكَاحٌ بِغَيْرِ مِيرَاثٍ إِنِ اشْتَرَطَتْ كَانَ وَ إِنْ لَمْ تَشْتَرِطْ لَمْ يَكُن»

 حضرت فرمودند عقد متعه هم ممکن است در آن ارث باشد و هم ممکن است نباشد اگر شرط شود ارث ثابت است و اگر شرط نشود ارث ثابت نیست.

 از روایت استفاده می شود که خود عقد مقتضی ارث نیست بله اگر شرط وجود داشته باشد ارث ثابت می شود.

 3- همان، ح5: «مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع كَمِ الْمَهْرُ يَعْنِي فِي الْمُتْعَةِ فَقَالَ مَا تَرَاضَيَا عَلَيْهِ إِلَى أَنْ قَالَ وَ إِنِ اشْتَرَطَا الْمِيرَاثَ فَهُمَا عَلَى شَرْطِهِمَا»

 راوی می گوید از حضرت از مقدار مهر سوال کردم حضرت فرمودند حدی ندارد به رضایت آنها بستگی دارد و در ادامه فرمودند که در متعه اگر شرط کنند ارث ثابت است.

 از این روایت هم معلوم می شود که ارث در صورتی است که شرط ارث شده باشد.

 صاحب جامع المقاصد بر این قول اشکال کرده است:

 جامع القاصد، ج 13، ص 39: «و لا ريب في ضعف هذا القول، لأن ما ليس بسبب شرعا لا يمكن جعله سببا بالاشتراط»

 می فرمایند عقد انقطاعی مانند عقد دائم سببیت برای ارث ندارد چگونه با شرط ارث ثابت می شود در حالیکه این شرط بر خلاف کتاب و سنت و مقتضای عقد می باشد.

 صاحب جواهر، ج 30، ص 194 نیز در مقام رد این قول می فرماید: «فشرط إرثها حينئذ مع كونه من شرط إرث غير الوارث المعلوم بطلانه سبب مخالفة الكتاب و السنة مناف لما اقتضاه عقد المتعة أيضا»

 می فرمایند بلا اشکال اگر کسی شرط کند که غیر وارث از من ارث ببرد این شرط مخالف کتاب و سنت است و این شرط صحیح نیست لذا این شرط در عقد متعه مخالف کتاب و سنت می باشد علاوه بر اینکه این شرط در عقد متعه مخالف متقضای عقد متعه نیز می باشد.

 و صاحب جواهر و جامع المقاصد هر دو روایت بزنطی و محمد بن مسلم را حمل بر وصیت کردند یعنی مراد این است که شرط شده که وصیت کنند که از اموال مقداری به آنها داده شود.

 نص جامع المقاصد ص39 «و يمكن تنزيل الروايتين بالحمل على إرادة الوصية باشتراط الإرث في عقد المتعة، فيكون كالإرث لا إرثا حقيقيا»

 و نص صاحب جواهر

 «و لذا لو اختص الشرط بأحدهما كان الإرث له خاصة... خصوصا بعد معدومية عقد المتعة بالموت، و أنه بمنزلة الهبة، بخلاف عقد الدوام، فلا زوجية حينئذ بينهما كي يقتضي التوارث... و يتفرع عليه عدم جواز تغسيلها و النظر إليها و عدم أولويته بها فمن الغريب بعد ذلك جرأة من عرفت على الفتوى بذلك ، فالتحقيق عدم إرثها مطلقا»

 می فرمایند شاهد اینکه وصیت است نه ارث این است که اگر برای یک نفر شرط شده باشد فقط همان فرد ارث می برد و طرف دیگر ارث نمی برد در حالیکه اگر ارث بود هر دو ارث می بردند خصوصا با توجه به این نکته که با مرگ عقد متعه باطل می شود مثل زمانی که مرد مدت را به زن هبه کند بخلاف عقد دائم که آثار زوجیت باقی است حال وقتی که زوجیتی بعد از مرگ بین این دو برقرار نباشد ارث چگونه ثابت می شود زیرا ارث برای زوج و روجه ثابت است و این دو زوج و زوجه نیستند و شاهد اینکه زوجیت باطل می شود این است که تغسیل این زن بر مرد جایز نیست و نگاه کردن حرام است و اولویتی بر دیگران ندارد لذا جای بسیار تعجبی است که بعضی فتوا به جواز ارث داده اند نتیجه اینکه ارث ثابت نیست و ممکن است این شرط حتی اصل عقد را نیز باطل کند.

 مختار ما این است که مطلقا حتی اگر شرط هم کنند ارث ثابت نیست.

 البته احتیاط لازم است که اگر شرط کردند و یک نفر شان مُرد با ورثه مصالحه کنند.

 خلاصه آنچه در این حکم هفتم بیان شد.

 قول دوم این بود که مانند عقد دائم مطلقا ارث ثابت است.

 قول سوم این بود ارث ثابت است اگر شرط سقوط ارث نکنند.

 قول چهارم این بود که ارث فقط در صورت شرط ارث ثابت است.