درس امامت - کتاب المراجعات - استاد ربانی
99/10/02
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: مراجعه 48 و چهل روایت بر امامت امیرالمومنین (ع)
حدیث 18 و بررسی اشکالات ابومریم اعظمیموضوع بحث روایت هجدهم از مراجعه چهل و هشت بود. در این روایت از پیامبر اکرم (ص) نقل شده که فرمود: «من سبّ عليا فقد سبّني». مرحوم شرف الدین به درخواست شیخ سلیم، این روایت را به عنوان موید آیه ولایت آورده است.
ایشان سپس به روایت «من آذى عليا فقد آذاني» نیز اشاره کرده و می گویند: قبلا این روایت در مراجعه 36 مورد بررسی قرار گرفت.
درباره سند و مدلول روایت بحث شد و معلوم شد که از جهت سند اشکالی متوجه حدیث نیست و از جهت دلالت نیز مدلول آن روشن است.
ابومریم اعظمی سند روایت را می پذیرد اما در مورد مدلول آن اشکال کرده و گفته است: این مضمون هر چند بیان گر فضیلتی است اما از مختصات امیرالمومنین (ع) نبوده و در مورد دیگران نیز این مضمون آمده است. وی چند روایت در این زمینه آورده است:
1. «من سب اصحابی فقد سبنی». در بررسی این روایت گفته شد: یکی از منابع آن کتاب سوارم المسلول، ابن تیمیه است که به بدون سند در آن نقل شده است و اعتباری ندارد. منبع دیگر آن الکامل ابن عدی است که مسند نقل شده اما در سند آن عبدالله بن خراش است که تضعیف شده است.
2. «من سب العباس فقد سبنی». درباره این روایت نیز گفته شد در سند آن عبدالله بن عامر ثعلبی است که تضعیف شده است. احمد محمد شاکر شارح مسند احمد، حدیث دیگری که همین فرد نقل کرده است را به جهت ضعف عبدالله بن عامر ضعیف دانسته است.
3. «من سب اصحابی فعلیه لعنه الله و الملائکه و الناس اجمعین». این روایت نیز ضعیف است زیرا در سند آن عبدالله بن خراش آمده است.
4. «لعن الله من سب اصحابی». این روایت نیز ضعیف است زیرا در سند آن سیف بن عمر و عبدالله بن سیف خوارزمی آمده است که هر دو ضعیف هستند.
5. « الله الله في أصحابي لاتتخذوهم غرضا بعدي و من أحبهم فبحبي أحبهم و من أبغضهم فببغضی أبغضهم و من آذاهم فقد آذاني و من آذاني فقد آذى الله». ابومریم این روایت را از مسند احمد بن حنبل و ترمذی نقل کرده است. از جهت سندی، طبق موازین اهل سنت، اشکالی متوجه این حدیث نیست، اما از جهت مدلول با دقت معلوم می شود که معنای دیگری دارد. در این روایت پیامبر اکرم (ص) اصحاب خود را مخاطب قرار داده و به خود آنان درباره آنان سفارش می کند: ای اصحاب من، اصحاب من را بعد از من مورد ایذاء و اذیت قرار ندهید. روشن است که معنای روایت به این صورت صحیح نیست. فهم عرفی از معنای روایت این است که بعضی از اصحاب مورد خطاب و برخی از آنان مورد سفارش قرار گرفته اند. اکنون ببینیم مخاطبان و سفارش شدگان چه کسانی هستند؟ قاعده در اینجا این است که اگر متکلم حکیمی سخنی گفت که فهم آن برای ما دشوار شد، برای فهم آن باید به سخنان دیگر او مراجعه کرد. وقتی به کلام پیامبر اکرم (ص) مراجعه کنیم می بینیم آن حضرت نسبت به اهل بیت خاص خود اهتمام ویژه ای دارند و این نشان می دهد که منظور از این روایت نیز همان ها هستند. اگر آیه تطهیر، آیه مباهله، حدیث کساء، مودت، ثقلین، سفیه نوح، امان، باب حطه و نظایر آنها و نیز رفتار و سنت پیامبر (ص) را مورد بررسی قرار دهیم، به روشنی مطلب معلوم می شود. آن حضرت همچنین در مورد اشخاص خاصی سفارش هایی همانند آنچه در این روایت آمده آورده است که معنای آن را بهتر روشن می کند. از جمله سفارش های آن حضرت در مورد امیرالمومنین (ع) است. در صحیح مسلم آمده است که امیرالمومنین (ع) فرمود: «و الذي فلق الحبّة و برأ النسمة إنّه لعهد النبيّ الأمّيّ صلّى اللّه عليه و آله و سلم إليّ أن لا يحبّني إلّا مؤمن، و لا يبغضني إلّا منافق»[1] . و نیز پیامبر اکرم (ص) درباره حضرت فاطمه زهرا (س) می فرماید: «فاطمه بضعه منّی فمن أغضبها أغضبنی»[2] و در روایت دیگری آمده است: «فاطمه بضعه منّی یغبضنی ما یغبضها و یبسطنی ما یبسطها»[3] : فاطمه پاره ای از وجود من است، آنچه باعث نگرانی او شود باعث نگرانی من است و آنچه باعث شرور و شادمانی او شود باعث شادمانی من خواهد شد. درباره امام حسن (ع) و امام حسین (ع) نیز فرمود: «من احبهما فقد أبغضنی و من ابغضهما فقد أبغضنی»[4] . حاکم نیشابوری و ذهبی این حدیث و حدیث قبل را صحیح دانسته اند.
در آیه مباهله نیز پیامبر اکرم (ص)، حضرت امیرالمومنین (ع) و فاطمه زهرا (س) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) را همراه خود کرده و فرمود: «اللهم هولاء اهل بیتی».
در آیه مودت می فرماید: ﴿قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى﴾[5] در روایت آمده است که مراد از فی القربی همان اهل بیت خاص پیامبر (ص) هستند.
ادامه بحث انشاءالله در جلسه آینده مورد بررسی قرار می گیرد.
