< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله نوری

98/11/19

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: قبله

امروز مطالبی را در مورد زمین عرض می کنیم که باید دقت بیشتری داشته باشید، ابتدا ما باید زمین را بشناسیم و این شناخت چند مقدمه دارد؛

اول اینکه زمین کروی است و این خیلی بحث ندارد.

دوم اینکه زمین کروی ساکن نیست بلکه همیشه در حرکت می باشد و این در قران کریم و روایات نیز ذکر شده مثلا در آیه شریفه اینطور ذکر شده:﴿وَتَرَى الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَةً وَهِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ﴾[1] و حتی در اسفار برای حرکت جوهریه به این آیه شریفه استدلال شده و در نهج البلاغه نیز حضرت امیر علیه السلام می فرماید:«وَ عَدَّلَ حَرَكَاتِهَا بالرَّاسِيَاتِ مِنْ جَلاَمِيدِهَا»[2] یعنی خداوند حرکات زمین را بواسطه کوههای سنگین تعدیل کرد، و همچنین حضرت در جای دیگر فرموده:«فَسَكَنَتْ عَلَى حَرَكَتِهَا مِنْ أَنْ تَمِيدَ بِأَهْلِهَا»[3] یعنی خداوند زمین را ساکن قرار داده تا با حرکتی که دارد اهل خود را به زحمت نیاندازد.

حرکت وضعی زمین در بحث ما موثر است، زمین در 24 ساعت یک مرتبه به دور خودش می چرخد و تمام نقاط خود را در معرض تابش نور خورشید قرار می دهد و قبلا عرض کردیم که برای روشن شدن حرکت زمین 180 دائره از شمال به جنوب در فاصله های مساوی ترسیم کرده اند که در واقع 360 قوس نیم دائره است یعنی 180 قوس در این طرف و 180 قوس در آن طرف که جمعا می شود 360 قوس که به اینها خطوط نصف النهار می گویند و به هر یک از این خطوط نصف النهار یک درجه می گویند و در نتیجه در سطح زمین 360 درجه بوجود می آید که به آنها درجات طول جغرافیایی می گویند، برای دقت بیشتر هر درجه را به 60 دقیقه و هر دقیقه را به 60 ثانیه تقسیم کرده اند، حالا برای اندازه گیری طول جغرافیایی بلاد ناچاریم یکی از خطوط نصف النهار را به عنوان مبدأ قرار بدهیم و نسبت به آن طول بلاد را بسنجیم که امروزه گرینویچ که در نزدیکی شهر لندن هست را به عنوان مبدأ محاسبه طول جغرافیایی بلاد قرار داده اند و بلادی که از گرینویچ به سمت شرق فاصله می گیرند دارای طول شرقی و بلادی که از گرینویچ به سمت غرب فاصله می گیرند دارای طول غربی هستند بنابراین شناخت و محاسبه فاصله و تفاوت اوقات بین شهرها و مناطق مختلف و همچنین شهرها نسبت به کعبه با این روش انجام می شود، مثلا می دانیم که مشهد و تهران هر دو در شرق گرینویچ واقع شده اند و طول شرقی مشهد 59 درجه و 36 دقیقه و طول شرقی تهران 51 درجه 25 دقیقه است یعنی طول جغرافیایی مشهد 8 درجه و 11 دقیقه از تهران بیشتر است لذا صبح و ظهر و غروب و سایر اوقات مشهد 33 دقیقه پیش از تهران می باشد و یا مثلا طول مکه از گرینویچ 39 درجه و 50 دقیقه شرقی است و طول قم 50 درجه و 55 درجه شرقی است و قم در جهت شرق مکه واقع شده و تفاوت بین طول جغرافیایی قم و مکه 11 درجه می باشد علی أیِّ حال قبلا مفصل در مورد طول و عرض جغرافیایی بلاد و تاثیر آن در محاسبه فواصل و اوقات بین شهرها بحث کردیم که مراجعه و مطالعه بفرمائید.

آنچه که الان در تشخیص قبله مهم است شناخت طول و عرض جغرافیایی بلاد می باشد.

به عنوان خاتمه بحث مطلبی را عرض می کنیم که هم شروح عروه و هم در تحفة الأجلة ذکر شده، آیت الله خوئی در مستند العروة می فرماید:« و المتحصل مما تقدم أن للقبلة ثمان جهات :1: نقطة الشمال إن كان طول البلد متحداً مع مكة وعرضه أقل .2: نقطة الجنوب إن اتحدا طولاً وعرض البلد أكثر .3: نقطة المشرق إن اتحدا عرضاً وطول البلد أقل كجدة .4: نقطة المغرب إن اتحدا عرضاً وطول البلد أكثر .5: بين الجنوب والمغرب إذا زاد البلد طولاً وعرضاً .6: بين الشمال والمشرق إذا نقص البلد طولاًوعرضاً.7: بين الشمال والمغرب إذا كان طول البلد أكثر وعرضه أقل .8: بين الجنوب والمشرق إذا كان طوله أقل وعرضه أكثر .ثم إنه يمكن استعلام القبلة من النيرين الأعظمين الشمس والقمر .»[4]

بقیه بحث بماند برای فردا... .


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo