درس خارج فقه آیت‌الله نوری

موضوع: وقت مشترک و مخصوص/مواقیت الصلاة

بعد از فراغ از بحث درباره نماز ظهر و عصر از جهت وقت مخصوص و وقت مشترک وارد بحث درباره وقت نماز مغرب و عشاء می شویم، صاحب عروه در این رابطه اینطور فرموده : « و ما بين المغرب و نصف الليل وقت للمغرب و العشاء، و يختص المغرب بأوله بمقدار أدائه، والعشاء بآخره كذلك هذا للمختار»[1] .

یکی از کتابهائی که بسیار مهم است و ما باید در مباحث فقهی آن را مورد توجه قرار بدهیم مفتاح الکرامة می باشد، صاحب مفتاح الکرامة در این رابطه فرموده : « (أوّل وقت المغرب غیبوبة الشمس المعلومة بذهاب الحمرة المشرقیة) : قوله قدّس اللّٰه تعالیٰ روحه؛ و أوّل وقت المغرب غیبوبة الشمس، بإجماع العلماء کما فی "المعتبر و التذکرة" و هو قول کلّ من یحفظ عنه العلم لا نعرف فیه خلافاً کما فی "المنتهیٰ" و علیه الإجماع کما فی "الخلاف و الغنیة و نهایة الإحکام و الذکریٰ و کشف اللثام" و فی کشف الالتباس لا خلاف فیه.

قوله قدّس اللّٰه تعالیٰ روحه: المعلومة بذهاب الحمرة المشرقیة، إجماعاً کما فی "السرائر" و علیه عمل الأصحاب کما فی "المعتبر" و علیه العمل کما فی "التذکرة" و هو المشهور کما فی "کشف الالتباس و غایة المرام و إرشاد الجعفریة و الروض و مجمع البرهان و الحبل المتین و الکفایة و التذکرة" أیضاً. و فی "الشرائع و الذکریٰ" أنه أشهر. و فی "کشف اللثام" أنه مذهب المعظم و فی "المنتهیٰ و جامع المقاصد و المدارک و المفاتیح" أنه مذهب الأکثر...إلی قوله: و خالف الصدوق فی "العلل" و الشیخ فی وجه فی "المبسوط" و صاحب "المنتقیٰ" فیه و فی رسالته و تلمیذه فی شرحها و صاحب "الکفایة و المفاتیح" فیه و فی "الوافی" و یحتمله کلام الصدوق فی "الهدایة" و سلّار و السیّد فی "المیافارقیات" و القاضی فی "المهذّب و شرح الجُمل" لجعلهم الوقت سقوط القرص و لیس نصّاً...إلی آخر کلامه الشریف.»[2] .

ما دو بحث در اینجا داریم؛ اول اینکه آیا برای مغرب و عشاء نیز مانند ظهر و عصر وقت اختصاصی و وقت اشتراکی وجود دارد یا نه؟ که آقای خوئی قائل به وقت اختصاصی نیست، دوم اینکه آیا ذهاب حمره لازم است یا همان استتار قرص کافی می باشد که باز آقای خوئی در اینجا مخالف است و می گوید استتار قرص کافی است و در مقابل مشهور قائلند ذهاب حمره مشرقیه لازم می باشد.

آیت العظمی آقای بروجردی اعلی الله مقامه در این رابطه اینطور فرمودند:« لمسألة الثالثة : ابتداء وقت المغرب‌:

فنقول: اتّفقت الأمّة الإسلامية على أنّ أول وقت صلاة المغرب غروب الشمس‌، و لا إشكال و لا خلاف بينهم في ذلك و انّما الخلاف و الإشكال في أنّ الغروب هل يتحقق باستتار القرص عن النظر أو أنّه يعرف بذهاب الحمرة المشرقية؟ فيه قولان، اتفق غير الإمامية من أهل السنة، و الزيدية، و غيرهم على القول الأوّل‌ و وافقهم على ذلك بعض أصحابنا الإمامية، و المشهور بينهم هو القول الثاني‌ و يظهر من المحقق شهرة القولين، غاية الأمر أنّ الثاني أشهر، و منشأ الخلاف بينهم اختلاف الأخبار الواردة في هذا الباب»[3] .

خب و اما اخبار وارده در این باب چند طائفه هستند که بعدا عرض خواهیم کرد إن شاء الله تعالی...