< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله نوری

98/08/28

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: اعداد صلاة/مواقیت الصلاة

اخبار مربوط به وقت نماز ظهر و عصر که در باب 4 از ابواب مواقیت الصلاة ذکر شده بودند را خواندیم و به چهار طائفه تقسیم کردیم و بالاخره از اخبار مذکور اینطور استفاده کردیم که وقت نماز ظهر موقع زوال است و نماز عصر نیز بعد از نماز ظهر است و البته بحثهای دیگری نیز وجود دارد که عرض خواهیم کرد.

یک دسته از اخبار در باب 8 از ابواب مواقیت داشتیم که در مقابل اخبار باب 4 بودند و با آنها تعارض داشتند، اخباری که دلالت دارند بر اینکه بعد از زوال به اندازه یک قدم یا دو قدم و یا یک ذراع یا دو زراع که گذشت وقت ظهر داخل می شود به این تعبیر که "وقت الظهر بعد الزوال قدمان، و وقت العصر بعد ذلك قدمان[1] " حالا جمع بین این اخبار باب 8 و اخبار باب 4 یکی از مسائل مهم مورد بحث ما خواهد بود.

باب 8 از ابواب مواقیت الصلاة در صفحه 102 از جلد 3 وسائل الشیعة واقع شده و عنوان باب این است که :"باب وقت الفضيلة للظهر والعصر ونافلتهما".

دیروز چند خبر از این باب 8 خواندیم، بحث در سند این اخبار باب 8 لازم نیست زیرا مورد عمل اصحاب و فقهاء ما می باشند و ما فقط به صورت فهرست وار و خلاصه به مضامین وارد شده در این اخبار اشاره می کنیم:

خبر اول: "وقت الظهر بعد الزوال قدمان، و وقت العصر بعد ذلك قدمان"[2] .

خبر سوم: "وقت الظهر ذراع من زوال الشمس و وقت العصر ذراعان من زوال الشمس" هر ذراع دو قدم است و هر هفت قدم یک قامت است .

خبر ششم : "إذا اشتد الحر فأبردوا بالصلاة" .

خبر هفتم: "إذا كان الفئ ذراعا وهو قدر مربض عنز صلى الظهر، فإذا كان ضعف ذلك صلى العصر.[3]

خبر هشتم: "فقال: ريثما تستقبل إبلك فقلت: إذا كنت في غير سفر، فقال: على أقل من قدم ثلثي قدم وقت العصر" .

خبر نهم: "وقت الظهر إذا زاغت الشمس إلى أن يذهب الظل قامة، و وقت العصر قامة ونصف إلى قامتين.[4]

خبر دهم: "إذا كان فيئ الجدار ذراعا صلى الظهر، وإذا كان ذراعين صلى العصر.[5]

خبر یازدهم: "وقت الظهر بعد الزوال بقدم" .

خبر دوازدهم و سیزدهم تقریبا مضمونشان این است که: "قامة للظهر وقامة للعصر" .

خبر چهاردهم: "القامة والقامتان الذراع والذراعان ، در اینجا قامت و قامتان به ذراع و ذراعان تعبیر شده معلوم می شود که قامت دو معنی دارد یکی اینکه هر قامت هفت قدم است و دیگر اینکه هر قامت دو ذراع می باشد.

خبر پانزدهم: "القامة هي الذراع" .

خبر هجدهم: "إذا كان الفيئ ذراعا، قلت: ذراعا من أي شئ؟ قال: ذراعا من فيئك، قلت فالعصر؟ قال: الشطر من ذلك، قلت: هذا شبر قال: وليس شبر كثيرا.[6]

خبر بیستم: "عن زرارة، عن أبي جعفر علیه السلام قال: أتدري لم جعل الذراع والذراعان؟ قلت لم؟ قال: لمكان الفريضة، لك أن تتنفل من زوال الشمس إلى أن تبلغ ذراعا، فإذا بلغت ذراعا بدأت بالفريضة وتركت النافلة [7] ، از این خبر برای جمع بین اخبار استفاده شده به این بیان که تاخیر برای خواندن نافله می باشد.

خبر بیست و یکم: "قال: أتدري لم جعل الذراع والذراعان؟ قال: قلت: لم؟ قال: لمكان الفريضة، لئلا يؤخذ من وقت هذه ويدخل في وقت هذه.[8]

خبر بیست و ششم: "قال أبو عبد الله علیه السلام في كتاب علي علیه السلام القامة ذراع، والقامتان الذراعان" .

خبر سی ام: "عن عبد الله بن محمد قال: كتبت إليه: جعلت فداك روى أصحابنا، عن أبي جعفر وأبي عبد الله عليهما السلام أنهما قالا: إذا زالت الشمس، فقد دخل وقت الصلاتين إلا أن بين يديها سبحة إن شئت طولت و إن شئت قصرت.[9]

خبر سی و یکم: "كتبت أسأله عن أوقات الصلاة، فأجاب إذا زالت الشمس فصل سبحتك، وأحب أن يكون فراغك من الفريضة والشمس على قدمين، ثم صل سبحتك، وأحب أن يكون فراغك من العصر والشمس على أربعة أقدام.[10]

خبر سی و سوم: "عن ابن بكير قال: دخل زرارة على أبي عبد الله علیه السلام فقال: إنكم قلتم لنا: في الظهر والعصر على ذراع وذراعين، ثم قلتم: أبردوا بها في الصيف، فكيف الابراد بها؟ وفتح الواحة ليكتب ما يقول فلم يجبه أبو عبد الله علیه السلام بشئ، فأطبق ألواحه وقال: إنما علينا أن نسألكم وأنتم أعلم بما عليكم و خرج، ودخل أبو بصير على أبي عبد الله علیه السلام فقال: إن زرارة سألني عن شئ فلم أجبه وقد ضقت من ذلك، فاذهب أنت رسولي إليه فقل: صل الظهر في الصيف إذا كان ظلك مثلك، والعصر إذا كان مثليك، وكان زرارة هكذا يصلي في الصيف، ولم أسمع أحدا من أصحابنا يفعل ذلك غيره وغير ابن بكير[11] ، این خبر حمل بر تقیه شده و بعدا مفصلا در این رابطه بحث خواهیم کرد .

خب این خلاصه اخبار باب 8 بود که به عرضتان رسید و چند اشکال در اینجا وجود دارد؛ اول اینکه چطور باید بین این اخبار و اخبار باب 4 جمع کنیم؟ دوم اینکه بین خود این اخبار باب 8 نیز تفاوت وجود دارد.

آیت الله خوئی و آیت الله بروجردی و دیگران که بر عروه حاشیه دارند اینطور جمع کرده اند که این روایات باب 8 که امروز خواندیم مربوط به نافله هستند یعنی بعد از زوال مقید باشید و نافله بخوانید تا به اندازه یک قدم یا یک ذراع و بعد نماز ظهر را بخوانید و اشخاص نیز مختلف هستند بعضی ها نوافل را با سرعت و برخی کند تر می خوانند، اما به نظر بنده چنین جمعی مشکل به نظر می رسد زیرا مگر نافله خواندن چقدر طول می کشد؟ در این اخبار گفته شده بعد از زوال به اندازه یک زراع و دو زراع یا یک قدم و دو قدم صبر کنید بعد وقت نماز ظهر می رسد و در این زمان نافله بخوانید، فلذا چند نفر فرمودند این تقیه است و در واقع ائمه علیهم السلام می خواستند شیعیان همه یک نواخت و یک جور نماز نخوانند تا در امان باشند و شناخته نشوند چون اگر همه جمع می شدند دشمنان میدیدند که یک جمعیت و تشکلی از شیعیان وجود دارد و احساس خطر می کردند و به آنها اسیب می رساندند.

بقیه بحث بماند برای فردا ... .


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo