درس خارج فقه آیت‌الله نوری

موضوع: عظمت صلاة در قران و روایات

آخوند خراسانی رحمة الله علیه در اول کفایه در بحث الفاظ در امر نهم متعرض همین مسئله شده که آیا مراد از این الفاظ معنای لغوی آنهاست یا حقیقت شرعیه و معانی شرعی آنها مراد می باشد؟ ایشان در ادامه فرموده می دانیم که شارع اینها را اختراع نکرده بلکه قبل از اسلام نیز وجود داشتند :﴿یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ﴾[1] یا ﴿وَ جَعَلَنِي مُبارَكاً أَيْنَ ما كُنْتُ وَ أَوْصانِي بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ ما دُمْتُ حَيًّا﴾[2] بنابراین این اعمال قبلا وجود داشته و شارع مقدس اینها را اختراع نکرده و مرحوم آخوند این اشکال وارد می کند و می فرماید حقیقت شرعیه نداریم منتهی مطلب به این سادگی نیست لذا در حواشی کفایه نیز مطالب بسیاری در این رابطه نوشته شده من جمله حاشیه محمد بن المصنف که به پدرش اشکال کرده و درست هم هست ایشان فرموده درست است که این حقائق و معانی قبل از اسلام نیز بوده ولی بحث ما بحث لفظی است به این بیان که چه کسی این الفاظ را برای این ماهیت قرار داده؟ خب معلوم است که پیغمبر اینها را وضع کرده که این می شود همان حقائق شرعیه، بله ماهیت ها قبلا وجود داشته و اسلام مقداری آنها را تغییر داده و کم و زیاد کرده، بنابراین ما در الفاظ بحث می کنیم و قرار دادن این الفاظ برای این معانی توسط پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله حقیقت شرعیه می باشد.

«فَاخْفِضْ لَهُمْ جَنَاحَكَ،وَأَلِنْ لَهُمْ جَانِبَكَ، وَابْسُطْ لَهُمْ وَجْهَكَ، وَآسِ بَيْنَهُمْ فِي اللَّحْظَةِ وَالنَّظْرَةِ، حَتَّى لاَ يَطْمَعَ الْعُظَمَاءُ فِي حَيْفِكَ لَهُمْ، وَلاَ يَيْأَسَ الضُّعَفَاءُ مِنْ عَدْلِكَ عَلَيْهِمْ، فَإِنَّ اللهَ تَعَالى يُسَائِلُكُمْ مَعْشَرَ عِبَادِهِ عَنِ الصَّغِيرَةِ مِنْ أَعْمَالِكُمْ وَالْكَبِيرَةِ، وَالظَّاهِرَةِ وَالْمَسْتُورَةِ، فَإِنْ يُعَذِّبْ فَأَنْتُمْ أَظْلَمُ، وَإِنْ يَعْفُ فَهُوَ أَكْرَمُ... إلی: صَلِّ الصَّلاَةَ لِوَقْتِهَا الْمُؤَقَّتِ لَهَا، وَلاَ تُعَجِّلْ وَقْتَهَا لِفَرَاغ، وَلاَ تُؤَخِّرْهَا عَنْ وَقْتِهَا لاِشْتِغَال، وَاعْلَمْ أَنَّ كُلَّ شَيْء مِنْ عَمَلِكَ تَبَعٌ لِصَلاَتِكَ»[3] .

حضرت نامه را برای اداره امور دنیا نوشته ولی بیشتر از آخرت و جهنم صحبت فرموده و علتش این است که اسلام برای اصلاح جامعه آخرت را در نظر می گیرد، حضرت امیر علیه السلام در کلمات قصار نهج البلاغه فرمودند وقتی حکماء و علماء مکاتبه می کنند این امور را یاداور می شوند :«وَ قَالَ عليه السلام: مَنْ أَصْلَحَ مَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللهِ أَصْلَحَ اللهُ مَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ النَّاسِ، وَمَنْ أَصْلَحَ أَمْرَ آخِرَتِهِ أَصْلَحَ اللهُ لَهُ أَمْرَ دُنْيَاهُ، وَمَنْ كَانَ لَهُ مِنْ نَفْسِهِ وَاعِظٌ كَانَ عَلَيْهِ مِنَ اللهِ حَافِظٌ»[4] بنابراین اگر این امور اصلاح شود هم دنیا و هم آخرت اصلاح می شود.

دومین مورد فرمایش حضرت امیر علیه السلام در خطبه 190 می باشد : «تَعَاهَدُوا أَمْرَ الصَّلاَةِ، وَحَافِظُوا عَلَيْهَا، وَاسْتَكْثِرُوا مِنْهَا، وَتَقَرَّبُوا بِهَا:﴿فَإِنَّهَا كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَاباً مَوْقُوتاً﴾[5] أَلاَ تَسْمَعُونَ إِلَى جَوَابِ أَهْلِ النَّارِ حِينَ سُئِلُوا: ﴿مَا سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ؟ قالوا: لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ﴾[6] ...إلی آخر کلامه الشریف»[7] .