درس خارج فقه آیت‌الله نوری

موضوع: اعمام و اخوال/طبقه سوم

آنچه ما تا به حالا در کتاب ارث خوانده ایم مربوط به طبقه اولی(ابوان و اولاد که بلاواسطه با میت مربوط هستند) و همچنین طبقه ثانی(إخوه و اجداد که با یک واسطه با میت مربوط هستند) بوده و اما از امروز در مورد ارث طبقه سوم یعنی اعمام و اخوال که با دو واسطه به میت مربوط می شوند بحث خواهیم کرد.

طبقه سوم یعنی اعمام و اخوال در واقع اولادِ جد هستند که چند جور تصور و تقسیم می شوند چون اولادِ جد یا ولد أبوینی هستند یا ولد أبی و یا ولد اُمی می باشند و تقریبا 12 صورت بوجود می آید، شش صورت از طرف پدر متصور می شوند که همان أعمام هستند و شش صورت نیز ار طرف مادر متصور می شوند که همان أخوال هستند:

1_ عم أبوینی، 2_ عم أبی، 3_ عم اُمی

4_ عمه أبوینی، 5_ عمه أبی، 6_ عمه اُمی

7_ دایی أبوینی، 8_ دایی أبی، 9_ دایی اُمی

10_ خاله أبوینی، 11_ خاله أبی، 12_ خاله اُمی .

خب مقداری از کلام محقق در شرایع را می خوانیم تا با بحث آشنا بشویم، محقق در شرایع اینطور فرموده: « المرتبة الثالثة الأعمام و الأخوال: العم يرث المال إذا انفرد و كذا العمان و الأعمام و يقتسمون المال بينهم بالسوية و كذا العمة و العمتان و العمات.

و يسقط الأعمام للأب بالأعمام للأب و الاُم و يقومون مقامهم عند عدمهم.»[1] .

مقداری از کلام امام رضوان الله علیه در تحریرالوسیلة را می خوانیم تا مطلب روشن تر شود، ایشان اینطور فرمودند:« المرتبة الثالثة: الأعمام و الأخوال، ولا يرث واحد منهم مع وجود واحد من الطبقة السابقة.

مسألة 1: لو كان الوارث منحصراً بالعمومة من قبل الأب والامّ أو من قبل الأب فالتركة لهم، و مع اختلاف الجنس‌ : ﴿ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ ﴾[2] .»[3] .

مطلب تصوراً برای ما روشن شد و اما ادامه بحث بماند برای فردا... .

فردا مصادف است با 9 دی که روز بصیرت مردم انقلابی و مسلمان ایران است و یکی از ایام الله در تاریخ انقلاب اسلامی می باشد، ما این روز بزرگ را گرامی می داریم و فردا نیز در مدرسه فیضیه بخاطر گرامی داشت این روز بزرگ مراسمی برگزار می شود که چون با ساعت بحث ما تداخل دارد لذا فردا درس تعطیل می باشد تا عزیزان در آن مراسم شرکت کنند إن شاء الله تعالی... .