< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله نوری

96/11/23

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: قتل/موانع ارث

بحثمان در باب دیه بود، مباحثی در باب دیه وجود دارد؛ اول اینکه دیه در حکم مال و ترکه میت می باشد. دوم اینکه بر اساس روایات متقربین به اُم از دیه ارث نمی برند بلکه فقط متقربین به أب و أبوین از آن ارث می برند. سوم اینکه در جائی که خود قاتل ارث می برد(قتل خطائی و قتل بحقٍ)آیا از دیه ای که خودش پرداخته نیز ارث می برد یا نه؟.

عبارت محقق در شرایع این است: «الثانية الدية في حكم مال المقتول يقضى منها دينه و يخرج منها وصاياه، سواء قتل عمدا فأخذت الدية أو خطأ.»[1] .

صاحب جواهر نیز این بحث را به طور مبسوط مطرح کرده و نقل اقوال کرده .خب و اما روایات مربوط به این مباحث که در مورد دیه خواندیم در چند باب ذکر شده اند من جمله در باب 14 از ابواب موانع ارث که عنوان باب این است: "باب 14 - أن حكم الدية حكم مال الميت تقضى منها ديونه وتنفذ وصاياه وتورث عنه وان قتل عمدا وقبلت الدية".

خبر اول: محمد بن الحسن باسناده عن الصفار، عن يعقوب بن يزيد، عن غياث ابن كلوب، عن إسحاق بن عمار، عن جعفر عليه السلام أن رسول الله صلى الله عليه وآله قال: إذا قبلت دية العمد فصارت مالا فهي ميراث كساير الأموال.[2] .

غیاث بن کلوب توثیق نشده ولی چون خبر مورد عمل فقهاء است ضعفش جبران می شود و حجت می باشد.

خبر بعدی خبری از باب 10 بود که جلسه قبل نیز خواندیم، خبر این است: وبالاسناد عن ابن محبوب، عن حماد بن عيسى، عن سوار(توثیق نشده ولی چون خبر مورد عمل فقهاء ماست ضعفش جبران می شود)، عن الحسن عليه السلام قال: إن عليا عليه السلام لما هزم طلحة والزبير أقبل الناس منهزمين فمروا بامرأة حامل على الطريق ففزعت منهم فطرحت ما في بطنها حيا فاضطرب حتى مات ثم ماتت أمه من بعده فمر بها علي عليه السلام وأصحابه وهي مطروحة على الطريق وولدها على الطريق فسألهم عن أمرها فقالوا: إنها كانت حُبلى ففزعت حين رأت القتال والهزيمة قال: فسألهم أيهما مات قبل صاحبه؟ فقيل: إن ابنها مات قبلها قال: فدعا بزوجها أبي الغلام الميت فورثه ثلثی الدية وورث أمه ثلث الدية، ثم ورث الزوج من المرأة الميتة نصف ثلث الدية التي ورثتها من ابنها وورث قرابة المرأة الميتة الباقي ثم ورث الزوج أيضا من دية امرأته الميتة نصف الدية وهو ألفان وخمسمائة درهم وورث قرابة المرأة الميتة نصف الدية وهو ألفان وخمس مائة درهم، وذلك أنه لم يكن له ولد غير الذي رمت به حين فزعت قال: وأدى ذلك كله من بيت مال البصرة[3] .

علاوه بر اینکه در این خبر گفته شده دیه حکم مال میت را دارد نکته ای دیگر نیز ذکر شده و بعدا نیز خواهیم گفت که فقهاء ما فرمودند مقربین به اُم از دیه ارث نمی برند بلکه فقط مقربین أبی و أبوینی ارث می برند.

خبر بعدی خبر 4 از همین باب 10 می باشد، خبر این می باشد: وعن علي بن إبراهيم، عن محمد بن عيسى، عن يونس، عن عاصم ابن حميد، عن محمد بن قيس، عن أبي جعفر عليه السلام قال: قال: الدية يرثها الورثة على فرائض الميراث إلا الاخوة من الاُم فإنهم لا يرثون من الدية شيئا.[4] .

خبر 5 و 6 از همین باب 10 نیز بر این مطلب دلالت دارند که دیه حکم مال میت را دارد و إخوه اُمی از آن ارث نمی برند.

صاحب وسائل در کتاب وصایا نیز روایاتی را درباره مانحن فیه نقل کرده و ابوابی را منعقد کرده من جمله این خبر: محمد بن علي بن الحسين بإسناده عن عاصم بن حميد، عن محمد بن قيس، قال: قلت له: رجل أوصى لرجل بوصية من ماله ثلث أو ربع فيقتل الرجل خطأ، يعني الموصي، فقال: يجاز لهذا الوصية من ماله ومن ديته[5] .

خبر بعدی از باب 14 از ابواب وصایا این خبر است: محمد بن يعقوب، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن النوفلي، عن السكوني، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: قال أمير المؤمنين عليه السلام: من أوصى بثلثه ثم قتل خطأ فإن ثلث ديته داخل في وصيته..[6]

خبر بعدی از باب 14 این خبر است: محمد بن الحسن باسناده عن محمد بن أحمد بن يحيى، عن أبي جعفر، عن أبيه، عن يوسف بن عقيل، عن محمد بن قيس، عن أبي جعفر عليه السلام قال: قضى أمير المؤمنين عليه السلام في رجل أوصى لرجل بوصية مقطوعة غير مسماة من ماله ثلثا أو ربعا أو أقل من ذلك أو أكثر، ثم قتل بعد ذلك الموصي فودي، فقضى في وصيته أنها تنفذ من ماله ومن ديته كما أوصى.[7] .

بنابراین چند مطلب ذکر کردیم؛ اول اینکه دیه در حکم مال میت می باشد، دوم اینکه إخوه اُمی از دیه ارث نمی برند و مطلب سومی که ماند این است که آیا خود قاتل از دیه ای که خودش پرداخته نیز ارث می برد یا نه؟. بقیه بحث بماند برای بعد إن شاء الله تعالی... .

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo