< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله نوری

کتاب البیع

94/01/26

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: جهاد برای دفع فتنه/اقسام جهاد/ولایة الفقیه
یکی از مواردی که قرآن کریم امر به قتال و جهاد می کند در برابر فتنه می باشد، و عرض کردیم امام رضوان الله علیه نیز قیام برای دفع فتنه را یکی از انواع جهاد بر شمرده است و در دوجای از قرآن کریم نیز:﴿وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلّهِ[1] ذکر شده است.
بحثمان در معنای کلمه فتنه بود، مرحوم محدث قمی در سفینة البحار جلد 7 صفحه 24 در مورد فتنه فرموده:« الفتنة على عشرة أوجه: الضلال، الاختبار، الحجة، الشرك، الكفر، الإحراق بالنار، العذاب، القتل، الصد، شدة المحنة، و زاد بعضهم المحبّة»، اینها موارد استعمال هستند و موارد استعمال غیر از لغت است و معلوم نیست فتنه لغتاً برای ده موضوع وضع شده باشد و در واقع این اشتباه مفهوم به مصداق می باشد یعنی یک لفظی برای یک جامع کلی وضع شده که دارای مصادیق بسیاری است و وقتی در مصادیقش استعمال می شود فکر می کنند مفهوم آن نیز متعدد است و لفظ مشترک بین چند معناست و حال آنکه مفهوم فقط همان است که لفظ برای آن وضع شده منتهی جامع و کلی است و دارای افراد و مصادیق بسیاری می باشد، خلاصه اینکه نمی توان گفت فتنه دارای این همه معانی است و آیت الله طباطبائی نیز فقط یک معنی برای فتنه ذکر کرده و فرموده فتنه به معنی محنت و بلیه و شر می باشد و کلاً معنای منفی دارد و مشکل آفرین است و طوری نیست که اگر بوجود بیاید انسان خوشحال شود و در بعضی جاها نیز در قرآن کریم بعد از فتنه فساد نیز ذکر شده است مثلا در سوره انفال گفته شده:﴿إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِی الْأَرْضِ وَ فَسادٌ كَبِیرٌ[2]، در اینجا گفته شده منافقون با هم هستند و کفار نیز با هم هستند لذا شما مومنین نیز باید باهم متحد باشید و اگر در برابر آنها با هم تناصر و تعاون نداشته باشید فتنه و فساد بوجود خواهد آمد، خلاصه اینکه فتنه خوشحال کننده نیست بلکه مشکل آفرین و وظیفه آفرین است و موضوعی است که دو چهره دارد و از موارد بوجود آمده و با توجه به قرینه معنای آن مشخص می شود و گاهی نیز به خداوند نسبت داده می شود بنابراین از موارد استعمال با توجه به قرینه هر چه که بفهمیم(قولاً و فعلاً)از باب حجیت ظواهر حجت می باشد.
گاهی فتنه در افعال می باشد مثل قضیه شهید شیخ فضل الله نوری و مشروطه که طوری ظواهر امر را درست کردند که او را مخالف مشروطه نشان دادند و بعد ایشان را شهید کردند و یا امیرالمؤمنین علیه السلام در جنگ جمل می فرمایند من چشم فتنه را کور کردم چراکه افرادی مثل طلحه و زبیر و عایشه در مقابل حضرت قرار گرفتند و یا در جنگ نهروان حضرت افرادی که پیشانی هایشان پینه بسته بود و مقدسینی که نماز شب می خواندند را از بین برداشتند و یا در جنگ صفین معاویه به بهانه خونخواهی عثمان در مقابل حضرت ایستاد که تمامی اینها فتنه های بسیار بزرگی بودند و همیشه در اسلام چنین فتنه هائی وجود داشته و الان نیز وجود دارد، خلاصه اینکه امام رضوان الله علیه یکی از مواردی که قیام و جهاد را واجب می داند قیام برای دفع فتنه می باشد.
نکته: یکی از چیزهائی که برای نجات انسان از فتنه خیلی موثر است تقوی می باشد:﴿ إن تَتَّقُواْ اللّهَ يَجْعَل لَّكُمْ فُرْقَاناً[3]، چراکه افراد با تقوی بی گدار به آب نمی زنند و یا اینکه حضرت امیر علیه السلام فرمودند:﴿شقوا امواج الفتن بسفن النجاة﴾ که کشتی های نجات اهل بیت علیهم السلام هستند و از این قبیل تعبیرات زیاد داریم و دیروز نیز عرض کردیم رهبر معظم انقلاب آیت الله خامنه ای دامت برکاته نیز بصیرت را در دفع فتنه مؤثر می دانند و همچنین عرض کردیم گاهی جنگ سخت است و گاهی جنگ نرم و مبارزه علمی و بیان نیز خودش نوعی جنگ نرم می باشد لذا تألیف کتابهائی مثل المراجعات و الغدیر و امثال ذلک خودش نوعی جنگ نرم است و یا کتاب "الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف" تألیف سید بن طاووس واقعا یک جنگ نرمی در مقابل اهل تسنن می باشد، تا این مقدار بحث در مورد فتنه کافی می باشد.
خوب و اما یکی دیگر از موارد جهاد امر به معروف و نهی از منکر است که دارای مراتبی می باشد، اولین مرتبه تنفر و انکار قلبی است و سپس زبانی و اگر پیشرفت نکرد نوبت به قیام با ید می باشد و امام رضوان الله علیه نیز در جلد 21 دفتر تبیان مطالب فراوانی در مورد امر به معروف و نهی از منکر ذکر کرده که یکی از آنها این است که امر به معروف و نهی از منکر ایجاب می کند که با این عنوان مردم در مقابل منکر قیام کنند حالا منکر هر چه که می خواهد باشد یعنی چه فردی و چه اجتماعی و چه حکومت فرقی ندارد.
بقیه بحث بماند برای روز شنبه إن شاء الله تعالی... .

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo