موضوع : القول فی المجیز
بحثمان در : « مَن باع شیئاً ثمَّ ملکه » بود یعنی اینکه آیا کسی که مالکِ مال نیست و فضولیاً آن را می فروشد و سپس مالک آن مال می شود صحیح است یا نه و آیا اجازه می خواهد یا نه ؟ مثلاً فرض کنید زید فضولیاً کتاب عمرو را به بکر فروخته منتهی قبل از اینکه عمرو معامله را اجازه کند به سراغ بکر رفته و کتاب را از او خریده و مالک آن شده و یا قهراً کتاب را به ارث برده .
شیخ اعظم انصاری می خواهد بفرماید که چنین معامله ای صحیح است اما در مقابل شیخ اسدالله تستری با ذکر أدله ای می فرماید چنین معامله ای باطل است که ما دلیل اول و دوم ایشان را خواندیم .
دلیل سوم شیخ اسدالله تستری : ایشان در یک جمله می فرمایند : « أنَّ الإجازة حیث صحّت کاشفةٌ علی الأصحّ مطلقا »، مثلاً در روز جمعه زید فضولیاً کتاب عمرو را به بکر فروخت و سپس در روز شنبه و قبل از اجازه ی عمرو رفت و کتاب را از او برای خودش خرید و یا اینکه مثلاً عمرو پدرِ زید بود و کتاب بإرثٍ به زید منتقل شد، حالا فرض کنید زید روز یکشنبه می خواهد بیع فضولی که روز جمعه واقع ساخته بود را اجازه بدهد، شیخ اسدالله تستری می فرماید این اجازه علی الأصحّ کاشفه می باشد ( همان طور که قبلاً عرض شد اجازه یا ناقله است و یا کاشفه، و معنای کاشفه آن بود که وقتی اجازه آمد کشف می شود که از حین وقوع عقد نقل و انتقال محقق شده است و معنای ناقله این بود که از حین صدور عقد نقل و انتقال محقق شده است )، خوب و اما اگر این اجازه کاشفه باشد معنایش این است که در همان روز جمعه کتاب به بکر و ثمن آن به عمرو منتقل شده است یعنی اجازه عقد را از اول تنفیذ و مؤثر می کند بنابراین کتاب در روز جمعه از ملک عمرو خارج شده است درحالی که زید در روز شنبه می خواهد همان کتاب را از عمرو بخرد که در این صورت اشکالات فراوانی بوجود خواهد آمد .
اشکال مذکور به چند صورت تقریر شده ؛ صاحب جواهر فرموده : یلزم مِن وجودالإجازة عدمه و کلّما یلزم مِن وجوده عدمه محالٌ، برخی فرموده اند : یلزم اجتماع النقیضین فهو محالٌ زیرا وقتی در روز شنبه زید برای خرید کتاب به عمرو مراجعه می کند یلزم که عمرو هم مالک باشد و هم مالک نباشد، و برخی دیگر فرموده اند : یلزم اجتماع الضدین فهو محالٌ زیرا یلزم که کتاب را هم عمرو و هم بکر مالک باشند، علی أیِّ حالٍ شیخ اسدالله تستری به شیخ انصاری اشکال کرده که : « مَن باع شیئاً ثمَّ ملکه » مستلزم محال می باشد .
و أما الجواب بماند برای بعد از تعطیلات إن شاء الله تعالی ... .