< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله نوری

کتاب الصوم

89/07/20

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: عدم تکرر کفاره در ماه رمضان به تکرر جماع

صاحب عروة می فرماید: تتکرر الکفارة بتکرر الموجب فی یومین و ازید من صوم له کفارة و لا تتکرر بتکرره فی یوم واحد فی غیر الجماع و ان تخلل التکفیر بین الموجبین (چه اولی را که افطار کرد کفاره اش را داد یا نه. این قول اشاره به قول عامه است که ذکر می کنیم) او اختلف جنس الموجب علی الاقوی و ان کان الاحوط التکرار مع احد الامرین بل الاحوط التکرار مطلقا و اما الجماع فالاحوط بل الاقوی تکریرها بتکرره.

گفتیم که صوم به معنای این است که باید مستمرا از این مفطرات امساک کنیم و این یک چیز بیشتر نیست حال اگر کسی یک بار افطار کند روزه اش شکسته می شود و اگر بار دیگر بخورد دیگر او روزه ای را نشکسته از این رو دیگر سبب جدیدی برای کفاره حاصل نمی شود. (البته بحث جماع بعدا مطرح می شود)

با این بیان این بحث ارتباطی به تعدد اسباب ندارد بحث در اینجا صغروی است یعنی تعدد افطار در یک روز از باب تعدد اسباب نیست هر چند ما قائل به عدم تعدد اسباب هستیم ولی این بحث به آن ارتباطی ندارد.

گفتیم که علامه در مختلف ج 3 ص 361 مسئله ی 61 در اینجا قائل به خلاف است و می فرماید: و الاقرب عندی ان تغایر جنس المفطر تعددت الکفارة سواء اتحد الزمان او لا (یک روز باشد یا نه) کفر عن الاول او لا و ان اتحد جنس المفطر فی یوم واحد فان کفر عن الاول تعددت و الا فلا.

ما مطابق بیانی که مطرح کردیم، کلام ایشان را قبول نداریم. ما تابع دلیل هستیم. صاحب جواهر کلام علامه را نقل کرده و می فرماید این را مطالعه کنید و تعجب کنید. خود علامه در غیر کتاب مختلف این کلام را نمی گوید. مخصوصا که کلام علامه شبیه قول عامه است.

امروز بحث جماع را مطرح می کنیم: صاحب عروة می فرماید: و اما الجماع فالاحوط بل الاقوی تکریرها بتکرره.

اقوال علماء:

آیة الله خوئی قائل به همین فتوا است و این حکم را به استمناء هم تسری می دهد. ولی صاحب عروة و امام قائل به احتیاط وجوبی هستند.

نراقی در مستند ج 10 هم قائل به همین قول شده است. در میان شراح عروة مستمسک ج 8، مهذب الاحکام ج 10 و مصباح الهدی اختلاف است. صاحب مستمسک و مهذب قائل به عدم تکرار هستند و صاحب مصباح الهدی قائل به تکرر است.

صاحب جواهر قائل به عدم تکرر کفاره در مورد جماع است.

دلالت روایات:

باب 11 از ابواب ما یمسک عنه الصائم ج 7

ح 1: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ (شیخ صدوق) فِي عُيُونِ الْأَخْبَارِ وَ فِي الْخِصَالِ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ الْمُظَفَّرِ الْعَلَوِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ الْعَيَّاشِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ شُجَاعٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْفَتْحِ بْنِ يَزِيدَ الْجُرْجَانِيِّ أَنَّهُ كَتَبَ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ ع يَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ وَاقَعَ امْرَأَةً فِي شَهْرِ رَمَضَانَ مِنْ حَلَالٍ أَوْ حَرَامٍ فِي يَوْمٍ عَشْرَ مَرَّاتٍ قَالَ عَلَيْهِ عَشْرُ كَفَّارَاتٍ لِكُلِّ مَرَّةٍ كَفَّارَةٌ فَإِنْ أَكَلَ أَوْ شَرِبَ فَكَفَّارَةُ يَوْمٍ وَاحِدٍ

اشخاص موجود در این حدیث مجاهیل هستند و به گفته ی آیة الله خوئی این حدیث به کار نمی آید.

در متن روایات ابو الحسن اگر مطلق ذکر شود و نگویند ابو الحسن الثانی و امثال آن مراد امام کاظم علیه السلام است ولی در این روایت به قرینه ی روایت دیگری مراد امام رضا علیه السلام می باشد.

ح 2: وَ رَوَى ابْنُ أَبِي عَقِيلٍ عَلَى مَا نَقَلَهُ الْعَلَّامَةُ عَنْهُ قَالَ ذَكَرَ أَبُو الْحَسَنِ زَكَرِيَّا بْنُ يَحْيَى صَاحِبُ كِتَابِ شَمْسِ الْمَذْهَبِ عَنْهُمْ أَنَّ الرَّجُلَ إِذَا جَامَعَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ عَامِداً فَعَلَيْهِ الْقَضَاءُ وَ الْكَفَّارَةُ فَإِنْ عَاوَدَ إِلَى الْمُجَامَعَةِ فِي يَوْمِهِ ذَلِكَ مَرَّةً أُخْرَى فَعَلَيْهِ فِي كُلِّ مَرَّةٍ كَفَّارَةٌ

ابن ابی عقیل یکی از قدمای فقها است. زکریا بن یحیی مجهول است و کتاب او هم در دست ما نیست و حدیث هم مرسل است.

ح 3: قَالَ الْعَلَّامَةُ وَ رُوِيَ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّ الْكَفَّارَةَ تَتَكَرَّرُ بِتَكَرُّرِ الْوَطْءِ این خبر هم از نظر سند ضعیف است.

هر سه روایت ضعیف است ولی با این وجود آیة الله خوئی قائل به تکرر کفاره است از این رو مستند ایشان این روایات نیست. ایشان به دلیل تعدد اسباب قائل به تعدد کفاره است. بعد این بحث مطرح می شود که با اولین جماع روزه شکسته شده است حال چرا دومین جماع موجب کفاره ی دوم شود؟ ایشان می فرماید که در لسان دلیل اکل و شرب با جماع فرق دارد از این رو جماع در ماه رمضان برای کسی که وظیفه اش روزه گرفتن است هر بارش یک کفاره لازم دارد.

شیخ طوسی در خلاف ج 2 ص 189 مسئله ی 38 قائل به عدم تکرر کفاره است: اذا افسد الصوم بالوطیء ثم وطیء بعد ذلک مرة او مرات لا یتکرر علیه الکفارة و لا اری فی ذلک خلاف بین العلماء بل نصوا علی ما قلناه و ربما قال مرتضی من اصحابنا انه یجب علیه بکل مرة کفارة دلیلنا ان الاصل برائة الذمة و الکفارة الاولی مجمع علیها و ما زاد علیها لیس علیها دلیل.

علامه در تذکرة ج 6 مسئله ی 86 مسئله ی 48 و در منتهی ج 9 ص 172 این مسئله را متذکر شده است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo