< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد سید کاظم مصطفوی

99/09/12

بسم الله الرحمن الرحیم

 

موضوع: احکام اموات/غسل ميت / حكم غسل ميت در صورت فقدان سدر و كافور

 

سید طباطبائی یزدی در مسأله‌ی شماره پنج فرمود که اگر سدر و کافور نباشد، باید میت را با آب خالص غسل دهند. رأی اول این شد که یک غسل کافی است و شرحش گذشت. رأی و فتوای دوم این است که سه تا غسل با آب خالص انجام شود.

ابن ادریس در كتاب سرائر، ج1، ص 169می‌فرماید: اگر سدر و کافور نبود، مانعی ندارد که سه تا غسل با آب خالص داده شود.

علامه حلی در کتاب قواعد، می‌فرماید: « ولو فقد السدر والكافور غسله ثلاثا بالقراح.[1] »

محقق ثانی در جامع المقاصد، در شرح فرمایش علامه حلی می‌فرماید: «هذا هو أصح الوجهين[2] »؛ برای این که واجب این است که میت با آب و سدر و با آب و کافور غسل داده شود، مأموربه دو چیز است، آب است و سدر و آب است و کافور که اگر یک جزء متعذر بود، باید با آب غسل داده شود. مؤید این مطلب قاعده میسور است که «المیسور لا یسقط بالمعسور[3] »، بعد می‌فرماید خود علامه در کتاب مختلف مسأله را شرح داده است، در کتاب مختلف، ج1، ص387 به این مضمون آمده: مأموربه غسلات ثلاث است با هیئت خودش که اولی آب و سدر و دومی آب و کافور و سومی با آب خالص است، وجوب مرکب، مستلزم وجوب اجزای خود است و در صورتی که یک جزء متعذر شود، موجب سقوط جزء دیگری نمی‌شود. محقق ثانی به روایتی هم اشاره کرده که در آن آمده « اغسله بماء وسدر ، ثمّ اغسله على أثر ذلك غسلة أُخرى بماء وكافور[4] » (صحیحه عبد الله بن مسکان) که خود آب به طور صریح متعلق حکم قرار گرفته. علاوه بر تحلیل علامه حلی و روایت، استصحاب وجوب هم جا دارد که در صورت وجود کافور غسل واجب بود و الآن شک در بقای وجوب می‌شود، می‌توان آن را استصحاب کرد؛ پس اصل استصحاب، قاعده میسور، استلزام وجوب کل نسبت به وجوب جزء و نص، دلیل این مسأله می‌باشد.

صاحب جواهر در كتاب جواهر، ج4، ص140 می‌فرماید: رأی به وجوب سه غسل به آب خالص را در صورت نبودن سدر و کافور، اگر نگوییم اولی است، حد اقل احوط است، نه بر اساس استصحاب و قاعده میسور؛ بلکه بر اساس روایاتی که آمده و در آن در مورد به محرم سؤال شده كه اگر محرمی از دنیا برود، غسل او چه صورتی دارد؟ این نصوص دلالت دارد که با آب خالص غسل داده شود.

در روایت اول این جمله آمده: «وَ لَمْ يُمِسَّهُ طِيبا[5] » كه از محرمات احرام استعمال بوی خوش است.

روایت دوم که موثقه سماعه است چنین آمده: «سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُحْرِمِ يَمُوتُ- فقَالَ يغَسَّلُ وَ يُكَفَّنُ بِالثِّيَابِ كُلِّهَا- وَ يغَطَّى وَجْهُهُ وَ يُصْنَعُ بِهِ كَمَا يُصْنَعُ بِالْمُحِلِّ- غَيْرَ أَنَّهُ لَا يُمَسَّ الطِّيبَ.[6] »

در روایت شماره چهار اين باب، چنين آمده: «غَيْرَ أَنَّهُ لَا يقَرِّبُهُ طِيباً[7] .» در این جا مخصوصا منظور از «طیب» کافور است.

صاحب جواهر به روایت شماره دو استدلال می‌کند که «المتعذر عقلا کالمتعذر شرعا»، متعذر عقلی فقدان سدر و کافور است و متعذر شرعی میت محرم است.

شیخ انصاری در کتاب طهارت، می‌فرماید: آنچه که صاحب جواهر فرموده، اولا عکسش درست است که متعذر شرعی مثل متعذر عقلی است. ثانیا تعذر شرعی سرایت به تعذر عقلی ندارد، پس این حرف «المتعذر عقلا کالمتعذر شرعا» قابل التزام نیست؛ «فالأولى التمسّك بأدلّة عدم سقوط الميسور بالمعسور[8] » برای این که این قاعده در اینجا جاری است و مجرای این قاعده مواردی است که عرف آن را اجرا کند؛ به عبارت دیگر، آب خالص در بدل آب کافور در نظر عرف میسور به حساب می‌آید، پس قاعده میسور جاری است.

سیدنا الاستاد و فقیه همدانی همین فرمایش شیخ انصاري را تأیید می‌کنند.

فقیه همدانی در مصباح الفقیه، ج5، ص196 می‌فرماید: قول به اغسال ثلاثه، اگر نگوییم اقوا است، بدون شک احوط می‌باشد؛ روایتی که در مورد محرم است را مورد استناد قرار داده و بعد می‌فرماید: اگر یک امر متعذر بود شرعا، عقلا هم متعذر است.

سیدنا الاستاد، تنقیح، ج9، ص28 می‌فرماید: مشهور وجوب غسل با آب قراح است در هنگام تعذر سدر و کافور.

پس صاحب جواهر به روایت محرم استناد کرد، با استفاده از قاعده «المتعذر عقلا کالمتعذر شرعا»؛ شیخ انصاری فرمود اولی این است که به قاعده میسور تمسک شود و اکثر بر وجوب غسل با آب خالص است. سید خویی فرمود مشهور وجوب غسل با آب خالص است. پس فتوای متن عروه طبق مشهور می‌باشد.

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo