درس خارج فقه استاد سید کاظم مصطفوی

موضوع:عسل ميت/اشترات مماثلت/مستثنيات شرط مماثلت_/

مورد اول از مستثنيات شرط مماثلت در جلسات قبل بيان شد. امروز مي‌خواهيم مورد دوم از مستثنيات را بررسي كنيم.

مورد دوم از مستثنیات، زوج و زوجه است كه مرد مي‌تواند زنش را غسل دهد؛ چنانكه شیخ طوسی در كتاب مبسوط مي‌فرمايد: «فإن كان لها زوج فالزوج أولى بجميع ذلك من كل أحد[1] » و همین طور است اگر مردی از دنیا برود، زوجه اش می‌تواند او را غسل دهد؛ چنانکه در کتاب خلاف آمده: « يجوز عندنا أن يغسل الرجل امرأته، و المرأة زوجها أما غسل المرأة زوجها فيه إجماع ... و اما غسل الرجل زوجته، فإنه يجوز عندنا[2] » و ما براي اجماعات شیخ اعتبار کامل قائل هستیم.

محقق حلی در كتاب شرایع مي‌فرمايد: « والزوج أولى بالمرأة من كل أحد في أحكامها كلها[3] » و در كتاب معتبر مي‌فرمايد: «و الزوج أحق من غیره». [4]

علامه حلی در قواعد الاحکام، ج1، ص223: « وأولى الناس بالميت في أحكامه أولاهم بميراثه، والزوج أولى من كل أحد[5] » و در كتاب تذکره مي‌فرمايد: «وإن كان الميت امرأة ، فالزوج عندنا أولى من كلّ أحد في جميع أحكامها من الغُسل وغيره ، سواء كان الغير رجلاً أو امرأة قريباً أو بعيداً[6] .»

شهید در كتاب ذکری مي‌فرمايد: «فلكل من الزوجين تغسيل صاحبه اختيارا في الاقوى.[7] »

مسأله‌ی اصلی که جواز بود با اجماعات گفته شد؛ امّا نصوصی که در این رابطه آمده، به ترتيب عبارتند از صحیحه عبد الله بن سنان و مصححه محمد بن مسلم:

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ أَ يَصْلُحُ لَهُ أَنْ يَنْظُرَ- إِلَى امْرَأَتِهِ حِينَ تَمُوتُ- أَوْ يُغَسِّلَهَا إِنْ لَمْ يَكُنْ عِنْدَهَا مَنْ يُغَسِّلُهَا- وَ عَنِ الْمَرْأَةِ هَلْ تَنْظُرُ إِلَى مِثْلِ ذَلِكَ- مِنْ زَوْجِهَا حِينَ يَمُوتُ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِكَ- إِنَّمَا يَفْعَلُ ذَلِكَ أَهْلُ الْمَرْأَةِ- كَرَاهِيَةَ أَنْ يَنْظُرَ زَوْجُهَا إِلَى شَيْ‌ءٍ يَكْرَهُونَهُ مِنْهَا.[8]

وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يُغَسِّلُ امْرَأَتَهُ- قَالَ نَعَمْ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ.[9]

سید حکیم می‌فرماید: ظاهر کتاب خلاف هم اجماع اعلام کرده که مرد می‌تواند با وجود مماثل، همسرش را غسل دهد؛ دلیلش یکی اجماع است و دیگری اصالة الاباحه و سومی وجود روایت اولی که در بالا ذکر شد و روایت شماره 10 باب 20 از ابواب غسل میت و روایت شماره 14 باب 24 همان باب، صلاحیت تقیید این دو روایت را ندارند؛ زیرا اولا هر دو روایت از نظر سند ضعیف اند و توان تقیید را ندارند و ثانیا در روایت اولی تعلیل آمده که « كَرَاهِيَةَ أَنْ يَنْظُرَ زَوْجُهَا إِلَى شَيْ‌ءٍ يَكْرَهُونَهُ مِنْهَا». ثالثا تغسیل حضرت صدیقه طاهره8توسط حضرت علی7، در جهت بیان مطلب دیگری است و آن این است که «لا یغسل الصدیقة الا الصدیق» و حتی اشعار به عدم اعتبار مماثلت در غسل زوج و زوجه دارد.