موضوع: تفسیر آیه 33 سوره انفال درباره ولایت امیرالمومنین و اهل بیت

آیه 33 سوره انفال: قال الله تعالی ﴿وَمَا كَانَ اللّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِيهِمْ وَمَا كَانَ اللّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ﴾. [1]

ترجمه

خدای متعال می فرماید: خدا عذاب نمی کند مردم را در حالی که تو ای پیامبر در بین آن مردم باشی، و خداوند عذاب نمی کند در حالی که آنها استغفار بکنند.

دو رحمت

از ظاهر این آیه استفاده کردیم که دو تا رحمت داریم یک رحمه للعالمین وجود مقدس حضرت رسول است که تا زمان حیات شریف ایشان در هر جمعی که حاضر بوده است آن جمع را عذاب فرانمی گرفته است در صورت حضور پیامبر. و بعد از رحلت پیامبر اعظم رحمت دیگری داریم که لطف خداست و استغفار. در یک روایتی دیدم «افضل الاعمال الاستغفار». این نعمت استغفار یک نعمت بسیار بزرگی است که خدا به ما عنایت فرموده است.

مراجعه به تفاسیر

تفسیر عیاشی مراجعه کنیم درباره این آیه، عبدالله بن محمد جعفی از امام باقر علیه السلام نقل می کند «یقول کان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و الاستغفار حصینین لکم من العذاب». دو پناهگاه و مورد نجات و باعث مصونیت از عذاب وجود داشته است که پیامبر اعظم و استغفار است. «فمضی اکبر الحصنین و بقی الاستغفار» اکبر حصنین از دنیا رفتند و استغفار باقی است. «فاکثروا منه فانه منجاه للذنوب». این استغفار را زیاد انجام بدهید که وسیله نجات است از ذنوب و گناهان. در ادامه می فرماید: «و ان شئتم فاقروا» اگر خواستید این آیه را «وَمَا كَانَ اللّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِيهِمْ وَمَا كَانَ اللّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ».[2]

سوال و جواب

یک سوال ذهنی را جواب بدهم و آن این است که ما آیات ولایی بحث می کنیم و اینجا استغفار آمد. می گوییم در نصوص آمده است استغفار به وسیله اسمای اهل بیت می شود. استغفار اصلی به وسیله اسمای خمسه طیبه است. روایت بعدی هم همین مطلب را به تعبیر دیگر بیان می کند که در آن آمده است که پیامبر اعظم که پیامبر رحمت است می فرماید خودم برای گناهکار امتم استغفار می کنم. این تفصیلی از این آیه که برای شما گفته شد.

و اما شرح و استفاده عملی

و اما شرح و استفاده عملی و رفتاری. ماه رجب است، ماه رجب هم ماه عبادت است ماه فضیلت است، ماه امیرالمومنین رجب است و ماه شعبان ماه رسول الله و ماه رمضان ماه خدا. یک مطلبی که در تربیت معقول خوانده بودیم که تخلیه و تحلیه و تجلیه. ماه رجب ماه تخلیه است یعنی آدم خودش را از چرک و آلودگی خالی کند. و ماه شعبان ماه تحلیه است آدم خودش به زیورهای عبودیت آراسته کند و ماه رمضان ماه تجلیه است بنده خدا در آن ماه خدا از آن عبودیت طوری بهره بگیرد که جلوه نور خدا را به تعبیر امام خمینی قدس الله نفسه الزکیه جلوه نور الهی را در قلب خودش احساس کند.

استغفار

از استغفار شروع می شود. ماه رجب ماه استغفار است. اذکار دیگری زیادی داریم ذکر اصلی ذکر استغفار است. درباره استغفار در کتاب کافی بخش اصول باب استغفار صحیحه ابوبصیر عن ابی عبدالله علیه السلام «من عمل سیئه عجّل فیها سبع ساعات فان قال استغفر الله الذی لا اله الا هو الحی القیوم لم تکتب له».[3] سند صحیحه بود در دو روایت در اصول کافی امام صادق می فرماید اگر کسی سیئه ای از او صادر بشود هفت ساعت مهلت دارد که اگر بگوید «استغفر الله الذی لا اله الا هو الحی القیوم» سیئه نوشته نمی شود. در روایت دوم کلمه اضافه دارد که «لا اله الا هو الحی القیوم و اتوب الیه». دیگر از این بالاتر سند معتبری نیست صحیحه است و اصول کافی هست و آن هم از ابوبصیر، بهترین دستمایه ما در ماه رجب ما این باشد روزی سه مرتبه، وقتش در بعد از نماز عشاء است یعنی آن روز چیزی که از آدم سر زده باشد و آخرش پاک بشود. حتی اگر می شود سه نوبت در سه نوبت نماز این را تکرار کنید صبح و ظهر و عشاء. و استغفار یک صیغه خود استغفار دارد که به عبارت دیگر استغفار به معنای اولی دارد و یک صیغه استغفار دیگر هم هست که به آن هم توجه کنیم آن صیغه استغفار به دو صورت است که صیغه اولش همین صلوات معمولی است که نقش آن استغفار است. هر موقع صلوات را گفتید معنایش را قصد کنید تنها لقلقه زبان نباشد پروردگارا رحمت بفرست به پیامبر و اهل بیتش. اثرش استغفار است. و اما مطلب اصلی آن استغفاری که اثر فوق العاده اعلی دارد آن استغفاری است که طلب توبه بشود به توسل به اسمای خمسه طیبه، این هم در متون مختلف و متعددی آمده است از جمله کتاب تفسیر برهان و تفسیر نور الثقلین و تفسیر عیاشی در آیه توبه حضرت آدم که توبه به عمل آمده است حداقل متن این است «اللهم بحق محمد و علی و فاطمه و الحسن و الحسین تب علیّ». یا آن متن دیگری که «یا حامد بمحمد یا عالی بعلی یا فاطر بفاطمه یا محسن بالحسن یا قدیم الاحسان بالحسین اللهم اغفرنی و ارحمنی و تب علیّ انک انت التواب الرحیم». با این آیه استغفار به این نتیجه رسیدیم این آیه استغفار استغفاری که سخت ترین و عظیم ترین و خطرناک ترین خطاء و اشتباه و گناه را بتواند پاک بکند استغفاری است که به خمسه طیبه توسل به عمل بیاید. این صیغ استغفار بود که اهتمام این حقیر روی آن صیغه بود که از سند معتبر گفتم. و اما خود ماه رجب تخلیه یعنی زدودن چرک چرک شناسی می خواهد. باید چرک ها را بشناسیم. آدم گاهی متاثر می شود چرک ها یا گناهانی است که اصلا گناه به حساب نمی آید. به شوخی راحت یک کسی را استهزاء می کند. به شوخی بسیار ساده هتک می کند. قصه می گوید و حکایت، کم و زیاد می شود اصلا فکر نمی کند که این دروغ است. لذا یکی از جاهایی که خطر دروغ دارد نقل قصه است همیشه یادتان باشد بگویید قریب به مضمون. چون عین قصه را نمی تواند به طور دقیق آدم نقل کند اگر قصه را نقل بکند کم و زیاد بشود دروغ است. خطرناک ترین مطلب برای یک روحانی این است که لسان صادق نداشته باشد. لسان صادق کذّاب که نیست که جعل بکند. در بین بعضی از مردم عوام شاید دروغگو را کسی می گوید که جعال است و کذاب است و دروغ های خیلی ساده را کسی دروغ تلقی نمی کند. به شوخی دروغ می گوید یا به تعارف دروغ می گوید اینها دروغ است دیگر. وضع مالی تان مشکل ندارد؟ نه، اصلا مشکل ندارد، بفرمایید غذا میل کنید نخیر من میل ندارم، در حالی که خوب هم میل دارد. به تعارف دروغ بگوید که اصلا دروغ تلقی نمی شود. یا نسبت به کسی بگوید خیلی درباره ات حرف هایی زدند می خواهد سر به سرش بگذارد که این کذب است. لذا امام حسن عسگری سلام الله علیه می فرماید: «فکّر ثمّ تکلّم تسلم من الزلل». راست گفتن واجب نیست دروغ گفتن حرام است. مجامله کنید، نصوص اهل بیت مجامله بسیار عبارت خوبی است مثلا می گویید حرف تان خوب بود الحمد لله. در ماه رجب اولین کاری که می کنید مسئله کذب که زبان خیلی خطرناک است. «إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ»[4] کلم طیب از مکان طیب است زبان که دروغ بگوید طیب نیست کلام طیب از مکان طیب می رود بالا.

چرا دعا مستجاب نمی شود؟

دعا چرا مستجاب نمی شود؟ زبان پاک نیست، زبان که پاک شد کلام هم پاک می شود. اول این زبان را خوب پاک کنید. شما الحمد لله اهل کذبی که عرف می گوید کاذب و کذّاب آنجوری نیستید ولی کذب های جزئی ویروس هایی است بسیار ناملموس که می آید به سراغ آدم. و بعد چرک دوم که در ماه رجب پاکسازی بشود مسئله غیبت است. غیبت در صورت علنی غیبت نمی کنید یک کسی را در محضر عام بیایید شروع کنید بد گفتن، این کار را نمی کنید ولی درباره قصه هایتان یا صحبت هایتان یک چیزهایی به کار می برید که مشتمل بر غیبت می شود. آدم خوبی است ولی حوصله ندارد که با آدم صحبت کند، ولی خیلی حرف های اصلی را نمی دهد به آدم. اینها برای اهل علم که اهل علم نمی گوید فلان کس فاجر و فاسق است. اگر ما بتوانیم این دو تا کار را درست بکنیم لسان صادق و لسان پاک که کذب و غیبت در آن نباشد این ماه اش است. چون یک موقعیتی است که ان شاء الله کمک از مدیریت بالا می رسد. ما که اقدام بکنیم موفق می شویم. یک تجربه برایتان بگویم در کار علمی، در کار دینی و کار تحقیقاتی هیچ وقت نگویید که سنگین است و نمی شود. و هیچ وقت نسیه نگذارید. کار علمی بگویید الان فرصت ندارم، نه فرصت ندارم یعنی خودت فرصت را از دست دادی. کی فرصت دارد، دنیا فرصتی ندارد از همین وضعیتی که هستید استفاده بکنید. مطالعه را در یک گوشه هایی که فرصت دارید مطالعه کنید. ماه رجب یک کمی بروم حواسم را جمع کنم کارهایم درست کنم همین که در آینده موکول کردید کار خراب شده است. کار دینی و کار علمی را به آینده موکول نکنید. تجربه علمی اش را بگویم کار علمی و حتی کار عبادی خدای نخواسته کسی است ذهنش درباره مردم بد است چیزی به دل دارد اینها چرک است دیگر، اذیتش کرده از دلش نمی رود. می گوید کار ندارم من از دلم نمی رود همین که از دلت نمی رود کار داری. این را اگر آدم بتواند در این ماه رجب چرک ها را شناسایی کند. یک: یک ذره در گفتارمان بی احتیاط ایم. دو: غیبت یک مقداری، مثلا با بعضی ها خاطر خوشی ندارد کینه دارد. ببینید این مسئله را موضوعش را عرض کنم. کسی خوش تان نمی آید این کینه نیست لازم نیست که همه را خوش تان بیاید. این نه کینه است و نه مشکلی دارد. ولی یک عقده ای به دل داری یک ناراحتی از طرف داری که از دل تان نمی رود و به دنبال تلافی هستید این کینه است. یا حداقل روح تان می گوید این یک وقتی این بخورد به سرش و سقط بشود. این کینه است. اگر خیلی اذیت شدید یک راه حلش این است بدانید ﴿إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا﴾[5] شک نکنید. شک نکنید شما را اگر کسی اذیت بکنید یا ایجاد مانع بکنید مدیریت بالا قضاوتش را می کند حق دیگری را از شما پس می گیرد و کار شما را آسان می کند به شرط اینکه راه خودتان را درست بروید. آدم این را که می گوید مومن آرام است، چرا؟ از ناراحتی و ایذاءها در زندگی عادی که دفاع و جهاد مسئله اش جداست، در وضعیت عادی مومن آرام است کار خودش را انجام می دهد. اگر یک کسی می آید اذیت می کند آزارش می دهد و مدیریت بالا ما را حفظ می کند از کسانی که اذیت و آزار می دهد هم یک جوری خدا نشان می دهد که قطعی است و شکی در آن نیست. خدایا برای ما توفیق استغفار عنایت فرما، خدایا برای ما توفیق عبودیت عنایت فرما.