< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد مصطفوی

90/10/07

بسم الله الرحمن الرحیم

 ادامه بحث از توثيقات عامه
 درباره توثيقات عامه بحث مي كرديم گفتيم كه توثيقات عامه به دو قسم است مشهور و غير مشهور كه سه مورد است 1. سند تفسير علي بن ابراهيم قمي 2. سند كامل الزياره 3. اصحاب اجماع ايين سه مورد در جلسه قبل مورد اول را بحث كرديم و گفتيم توثيق عامي كه درباره سند تفسير علي بن ابراهيم قمي امده است درست خواهد بود و همان طور كه سيد الاستاد مي فرمايد توثيق ثابت است و اشكالاتي كه در ان رابطه وجود داشت از قبيل ثبوت خود كتاب و نقل ابي الجارود مفصل گفته شد و به اشكالي بر نخورديم كه حل نشود در اخر بعضي از عزيزان اشكالاتي در ذهن داشتند كه به ان هم اشاره كنيم
 اشكال به مراسيل موجود در تفسير علي بن ابراهيم
 يكي از سوالها اين بود كه گفته مي شود كه علي بن ابراهيم مراسيل دارد ما اعتماد كنيم به خبر اعتماد مي كنيم كه مسند باشد مرسل كه از اساس فاقد اعتبار است
 اشكال به نقل از برخي افراد ضعيف مثل عايشه
 سوال دوم اين بود كه بعضي از راويهاي مقطوع الضعف نقل مي كند مثالش كه ايشان از عايشه روايت نقل كرده اين دو تا سوال وجود داشت كه ان شاء الله مورد توجه قرار بدهيم اما نقل ايشان از عايشه اصلا اساس ندارد چون ايشان همان طور كه در مقدمه اش مي گويد و مرحوم اقا بزرك تهراني هم مي گويد از امامين امام باقر و امام صادق نقل ميكند عايشه كجا امام صادق كجا عايشه كه از ا مام صادق نقل نميكند اصلا موضوع ندارد از حدود بيرون است با واقعيتها تطبيق نمي كند اين مائييم و اين سند تفسير علي بن ابراهيم قمي و ان تاييد علامه اقا بزرگ و ان مقدمات كه فقط از امام باقر و امام صادق عليهماالسلام روايات بدون ابي الجارود از امام صادق است روايات با ذكر ابي الجارود از امام باقر است طبيعتا معني ندارد كه از عايشه در اينجا روايت نقل شده باشد مگر اينكه بگوييم يك عايشه بعدا بوجود امده در عصر متاخر از امام صادق نقل كرده باشد اين اشكال از اساس حل است همين طور مراسيل اين بنده حقير با تتبع ناقص و سيد الاستاد با تتبع كامل مرسلي در اين مجموعه نديديم نه از مرسل خبري است نه از عايشه خبري است اما اشكال امكان دارد باشد كه شما علي بن ابراهيم را به طور كل در بستر علم رجال هر روايتي كه نقل مي كند مورد تاييد قرار ندهيد چون بعضي از روايات دارد كه خارج از سند تفسير است كه از عايشه نقل كرده و گاهي بعضي از روايات دارد كه مرسل است كه به مرسل اعتماد نمي شود پس به مروي عنه علي بن ابراهيم قمي مطلقا اعتماد نكنيد ما اين را مي گوييم مطلقا ادعا نكرديم ما گفتيم انچه در سند تفسير امده كه خودش به طور صريح توثيق كرده به اين دسته به اين مجموعه اعتماد مي كنيد نه اينكه بگوييم هر كجا مروي عنه از علي بن ابراهيم باشد سندي باشد كه علي بن ابراهيم در ان امده باشد اعتبار داشته باشد ما اين ادعا نمي كنيم تا شما بياييد ان دو تا اشكال را بكنيد
 سوال و جواب رواياتش اسناد دارد مرسل نيست اسناد اين است كه فعلا تمام روات نقل نشده اما اسناد ان محدث با ان راوي جاي ديگر درست است مثل اسناد شيخ به حسين بن سعيد اهوازي مثلا كه ظاهرش مرسل است ان مرسل نيست اسناد است در اين مجموعه مرسل نداريم انچه حقير مي بينم و سيد الاستاد با ان دقت و نقل از طبيعتا روايت از عايشه كه معلوم است كه نقل نمي شود اشكالي كه درباره علي بن ابراهيم ميكند اين رواتش كه توثيق عام اعلام كرديم به اين معنا كه علي بن ابراهيم از هر راوي كه نقل كند با واسطه يا بدون واسطه مشايخ علي بن ابراهيم به طور كل موثقند كه تصريح كرده است در اين تفسير رواياتي كه نقل مي كنم از ثقات اصحاب ما نقل مي كند توثيق ايشان صريح است هر راوي كه قبل از علي بن ابراهيم به طرف امام باشد تمام انها مشايخ علي بن ابراهيم است و مروي عنه است انها ثقه هستند توثيق علي بن ابراهيم را الحمد لله كامل كرديم
 سوال و جواب تضعيف نشده توثيق ندارد ما اين را مي گوييم كه توثيق ندارد نمي گوييم تضعيف شده چون ضعيف است در سند تفسري كه امد مي شود معتبر
 كامل الزياره ابن قولويه به عنوان توثيق عامه
  اما مورد دوم كامل الزياره اين مورد باز هم مثل مورد اول از توثيقات عامه است يعني ايشان در مقدمه كتابشان تصريح كرده اند كه رواتي كه من از انها نقل مي كنم اينها همه شان ثقات از اصحاب ما هستند كه مخصوصا از اينها نقل مي كند
 جعفر بن محمد بن جعفر بن موسي بن قولويه قمي مدفون در كاظمين
 مرحوم جعفر بن محمد بن جعفر بن موسي بن قولويه قمي (قمي جزء القات ثبت شده است) ايشان مدفون است در كاظمين در ديوار نزديك تقريبا باب المراد است و استاد شيخ مفيد است شيخ مفيد شاگرد ايشان است اين پدر فرزند محمد بن جعفر بن موسي بن قولويه اينجا مدفون است
 توضحي در مورد ابن بابويه و محل شيخان
 شيخان كه منظور از شيخان ابن قولويه و ابن بابويه است منتها ابن قولويه اينجا پدر است و ابن بابويه اينجا پسر است محمد بن علي بن بابويه در نزديك ري هست كه صاحب من لا يحضر است و علي بن بابويه انجا هست كه پدر است از ابن بابويها پدر اينجاست از ابن قولويه ها پسر اينجاست شيخان كه مي گوييم ابن بابويه و ابن قولويه شيخان قمي
 سوال و جواب اگر شما به اعتبار ان روات بگوييد بايد شيوخ سه نفر هستند زكريا بن ادم هست و ادم بن اسحق هست اين ابن قولويه جعفر بن محمد بن جعفر بن موسي بن قولويه صاحب كتاب كامل الزياره در كتاب كامل الزياره چاپ جديد مي فرمايد و قد علما بانا لا نحيط بجميع ما روي عنهم تا اينكه مي فرمايد لكن ما وقع لنا من جهه الثقات من اصحابنا رحمهم الله برحمته و لا اخرجت فيه حديث روي عن الشذاذ از شاذ هم نقل نمي كنم از ثقات اصحاب نقل مي كنم سيد الاستاد در كتاب معجم رجال جلد 1 صفحه 50 مي فرمايد انك تري ان هذه العباره واضحه الدلاله انه لا يروي في كتابه روايه عن المعصوم الا و قد وصلت اليه من جهه الثقات من اصحبانا (كسي را كه توفيق دعا بدهد روايت از امام صادق عليه السلام من اعطي الدعا اعطي الاجابه كسي كه توفيق دعا پيدا كرديد ديگر دنبال اجابت فكر نكنيد توفيق دعا كه پيدا كرديد اجابت قطعي است هم منصوص هست و هم از طريق كرم معنا ندارد كه عبد ضعيف بيايد و دست خالي برگردد يك وقتي پيش حضرت موسي يك كسي امد گفت به محضر پروردگار بگو كه حاجتم را بدهد اگر حاجتم را ندهي كاري مي كنم كه جمع نمي شود حضرت موسي رفت و از خداوند متعال تقاضا خواست و برگشت حاجت ان اقا داده شد و بعد حضرت موسي براي بدست اوردن حقيقت داستان گفت شما كه چكار ميكريد از دست عبد ضعيف چه مي كرديد تهديد مي كرديد گفت بله مي رفتم اين دست راستم را قطع مي كردم به دست چپم مي گرفتم به در خانه مردم مي رفتم در ميزدم مي گفتم مردم من اين دست راستم را به در كريم دراز كردم قطعش كردم دوست مي دارم ان خدايا گفتن و ان راز تو دوست مي دارم همان آواز تو ان خدايا گفتن ان راز تو ) مرحوم ابن قولويه با اين تصريحات تمامي رواتش را توثيق كرد و سيد الاستاد هم فرمودند كه اين روايت واضح است از نصي كه در سند تفسير امده اين وضوحش بيشتر است و هيچ ابهامي در ان نيست وخود ابن قولويه اعتبارش از همه حداقل در صدرجدول است براي تكميل بحث پس بنابراين هر راوي كه در سند كامل الزياره نقل شده باشد اعتبار دارد و وثاقت در كتب رجالي از جمله در كتاب معجم الثقات شيخ تجليل اين مجموعه ها دسته بندي هم شده است كه اگر يك راوي توثيق ندارد مراجعه كنيد به روات سند كامل الزياره ترتيب اسم انجا اگر امده بود توثيق عام دارد و اعتبار دارد و كافي است مي شود روايت معتبره كه غير از صحيحه و موثقه ما يك اصطلاح معتبره به معناي خاص گفتيم معتبره به معنماي خاص روايتي است كه توثيق عام دارد
 توضيحي در مورد معجم الرجال شيخ تجليل تبريزي
 سوال و جواب اقاي شيخ تجليل كتابي دارد به نام معجم الثقات در اين معجم الثقات كه يك جلد است و در يك جلد نمي شود كل رجال را گنجاند ولي درحد ضرورت بسيار كار عالي انجام داده توثيقات خاص را در بخش اول كتاب اورده توثيقات عام در بخش بعدي كتاب اورده بعد هم ان توثيقات عام را ان روات تفسير روات كامل الزياره و روات مشايخ ثلاث اورده و جمع بندي كرده بسيار خوب و راحت ويك جلد در اختيار يك محقق يك راوي كه ناشناخته بود براي شما مي توانيد به اين طريق بشناسيد در همين رابطه اشكالاتي كه شده است كه قسمتي از روايات تضعيف نشده ولي در اصطلاح رجال ضعيف است ان ضعفا كه در سند كامل الزياره باشد زير پوشش توثيق عام قرار مي گيرد اما بعضي از رواتي كه احيانا مي گوييم درباره اش تضعيف امده تضعيف هم اعتبار مي خواهد تضعيف معتبري درباره اش نيامده لذا ان هم در جمع ضعفا به حساب مي ايد ورود و ذكرش در سند اعتباري برايش خواهد بود
 وجود امثال حسبن بن علي بن حمزه واقفي مذهب دركامل الزيارات
 سوال و جواب اولا من جهه الثقات من اصحابنا رحهم الله و لا اخرجت فيه حديثا روي عن الشذاذ اين تكمله غير اصحاب را هم مي گيرد
 وجود ليث بن ابي سليم عامي مذهب در كامل الزيارات
 يعني كساني هست كه مضافا بر ثقات اصحابنا ديگر از شذاذ نيست انهايي كه ما به ان اعتماد مي كنيم واقفي هم هستند عامي هستند از شذاذ نيستند اين تكمله براي اين كه ايشان خواسته كل حدود كارش را روشن كند اما درباره راي مرحوم سيد الاستاد انچه ما به نتيجه رسيديم استفتا نديديم استفتاي واقعي ثبت نشده در حد شايعه بسيار بالا و اعاظم از تلامذه ايشان درباره اين شايعه گفته اند كه اين شايعه هست ولي براي ما ثابت نشده وبنده حقير خدا ان روزگاراني كه درس ايشان بودم اخرين دوره اصول را سعادتش را داشتم كه بعد از ان ايشان درس اصول نگفت فقه را ادامه داد كتاب معجم نوشته شده بود و در زمان ايشان اين شايعه وجود داشت كه كتاب به اين عظمت و اين شهرت در دست مردم پخش و نشر بود اگر واقعا اين مطلب بود قطعا يك تتمه اي به اين كتاب ضميمه مي كرد و من از اخص اصحاب كه در بيت ايشان مثل اقاي خلخالي مثل اقاي فياض و اقاي ايرواني مثل اقاي خوانساري كه هميشه در جلسات ايشان بوند در اين رابطه چيزي نشنيديم اما در زمان حياتشان اين شايعه وجود داشت واز طرف ايشان هيچ اشاره قطعي در اين رابطه ديده نشده لذا ما حمل بر همان متن مي كنيم كه كتابش و متنش درست است و شاهد ديگر بعد از ان درس فقهش را ادامه داده در درسهاي فقهش به سند روايت كه پرداخته به توثيق عام تكيه مي كند ذكرش را در سند كامل الزياره و تفسير قمي مورد اعتماد قرار مي دهد بنابراين راي ايشان برگشته باشد ما دليلي نداريم اعتبار بر همان است كه رايش همين كتاب ايشان كه سند معتبري است وبا كمال جديت و اصرار هم اعتبار را اعلام مي كند
 تحقيق مطلب
 اما علي التحقيق پس از كه ما علي بن ابراهيم را موثِق مي دانيم يا نمي دانيم؟ ابن قولويه را موثِق مي دانيم يا نمي دانيم؟ در توثيق انها نسبت به شخ واحد اعتماد داريم يا نداريم اطمينان مورد تسالم است اعتبار توثيق ابن قولويه واعتبار توثيق علي بن ابراهيم توثيق خاصشان مورد تسالم است اين مگر فرق مي كند كه اين يك نفر موثق است يا اين سه نفر مگر فرق مي كند
 اشكال امثال شهيد صدر به رواه ذكر شده در كامل الزيارات
 اين نيازي به اين ندارد در صورتي كه ما توثيقش را معتبر بدانيم و توثيقش به طور كامل براي ما ثابت باشد ديگر ما طبق قاعده عمل مي كنيم حالا راي سيد الاستاد بر اين باشد شهيد صدر ان بگويد بالاخره ما تابع واقعيتها هستيم مائيم و اين واقعيت اين اعتبار توثيقي كه از اين دو مرد بزرگ به ثبت رسيده
 اشكال به وجود افراد غير موثق در كامل الزيارات مثل قاسم بن يحيي
 سوال و جواب انهايي كه مجهول است و توثيق خاص ندارد ما هم براي اين امديم بحث كنيم توثيق عام را ثابت كنيم اگر توثيق خاص مي داشت كه ما نياز نداشتيم انها همان كه مجهول است و توثيق خاص ندارد ذكرش در اين سند اينها را اعتبار مي دهد
 اشكال به 170 مورد روايت مرسل در كامل الزيارات
 اما اصل ان قضيه به ارسال و اسناد كاري ندارد چون ما در جهت اين نيستيم كه روايات را بگوييم ما در جهت اين است كه هر راوي كه نقل شده معتبر است
 بحث جلسه بعد اصحاب اجماع
  تتمه بحث اصحاب اجماع ان شاء الله جلسه بعد

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo