روزهاي چهارشنبه بحث ما رجال است از موضوعاتي که در اين بحث مطرح کرديم تعريف و خصوصيات و هدف و فائده رجال و درايه بود كه بحث شد

 تاريخ حديث (روايه الحديث - درايه الحديث)

 رسيديم به فراز دوم بحثهاي رجال تحت عنوان تاريخ تدوين رجال يا تاريخ روايه الحديث و درايه الحديث در اين رابطه توجه کنيد تاريخ دو ستون مي شود ستون اول تاريخ روايه الحديث ستون دوم تاريخ درايه الحديث اما اولي که عبارت است از روايه الحديث

 فوائد حفظ حديث در زمان پيامبر

  در اين باره مي دانيم يا عنايت کنيم که رسول الله الاعظم (صلي الله عليه واله) احکامي را که به عنوان حکم شرعي و تکليف بيان مي فرمودند يا دستورات اخلاقي و تربيتي بيان مي کردند همه اين بيانات پيامبر پس از بعثت تحت عنوان حديث قرار مي گيرد اصحاب و افرادي که در محضر رسول الله بودند و از بيانات ان بزرگوار استفاده مي کردند معمولا به حديث و فرمايش پيامبر توجه مي کردند و بيانات پيامبر را ضبط مي کردند يعني در حافظه و ذهن ثبت مي كردند چند تا نکته داشت يک نکته جاذبه و هيمنه معنوي پيامبر بود که باعث مي شد مردم کلمات ان بزرگوار را حفظ کنند دو حفظ کردن سمعه اي داشت سه حفظ کردن روايات و احاديث کار علمي بود چهار خود حفظ و ضبط روايات ثواب و عبادت بود پنجم هم جذب و عشق دروني بود لذا در اوائل همان طور که ديديد حفاظ کتاب و حفاظ قران حفاظ احاديث هم بودند حافظ حديث مثل حافظ قران در تاريخ ضبط و نگهداري و کتابت اهتمام داشت

 اولين مدونه روايي از علي عليه السلام است

 درباره اولين مرحله از احاديث فقط براي اميرالمومنين علي بن ابي طالب (عليه افضل الصلاه و السلام) ثبت شده اين مطلب را سيوطي تنزيف الهوالک حکم بن عتيبه (در بعضي نسخ عينه است صحيحش است عتيبه است در مشترکات در تصاحيف بحث کنيم) حکم بن عتيبه پيش امام باقر (عليه السلام) سوالاتي مطرح کرد مربوط به روايات و تاريخ حديث امام باقر (عليه السلام) فرمود که اولين مدونه روايي از جدم اميرالمومنين به املاء‌رسول الله وجود دارد و براي حکم امام (عليه السلام)اين مدونه را نشان داد اين را بدانيم كه يک تکه نوراني در تاريخ شيعه و اسلام است

 سنيهاي صوفي

 سوال ايا سيوطي شيعه است جواب شعارهايش شيعه است ولي مشهور و معروف سني است شما مي بينيد مولانا ان سني معروف حرفي مي زند که هيچ شيعه اي درباره اميرالمومنين (عليه السلام) نزده سني قطعي است مي گويد (تا صورت و پيوند جهان بود علي بود تا نقش زمين بود و زمان بود علي بود بعد کفر مي گويد مي گويد کفر نمي گويم اين کفر نباشد سخن کفر نه اين است تا هست علي باشد و تا روح علي) اين سنيها درباره مولا و ولايت حرفهايي دارند که شيعه ندارد به فضائل و مدائح اگر بخواهيم بسنده کنيم شافعي بايد اولين شيعه باشد اينها مسلکشان سني ولي سنيهاي صوفي به ان مي گوييم سنيهاي صوفي که جذب فضائل اميرالمومنين عليه السلام هستند اين روند و اين حفظ حديث ادامه داشت تا اوائل خلافت عمر بن الخطاب که ايشان يک ماه ترديد و فکر کرد درباره تدوين حديث اول به اين فکر افتاد حديث پراکنده است و مختلف است احاديث مدونه اي مثل قران نيست اين گم مي شود و اختلاط پيدا مي کند اينها را جمع کنيم يا نه يک ماه فکر کرد طبقات ابن سعد جلد 3 و کتب زيادي ديگر

 سوال و جواب فتاواي عمر را اگر ديده باشيد يک پروژه براي تحقيقات اين است كه مدارک فقهي عند العمر را که مطالعه کنيد يک مدرک فقهي روايي وجود ندارد ذوقي مشورتي که گفتم برايتان که امد مردم در مسجد النبي نماز مستحبي بخواند چرا با هم نمي خوانيد نماز مستحب است گفتند خليفه نماز مستحب جماعت ندارد گفت من مي گويم بعد از اين شب رمضان صد رکعت نماز طواريح اين جعلش هست به همين شکل مطالعه کنيد مدارک فقهي تمام ذوقيات است يا گفت جمع کنيد مردم را نماز ميت چند تا تکبير دارد يکي گفت پنج تا يکي گفت شش تا يکي چهار تا گفت همان حداقلش خوب است چهار تا مثل صدام که امد در حرم امام علي نماز بخواند اولا يک رکعت خواند و بعدش هم بدون رکوع

 تصميم عمر بن الخطاب در مورد منع جمع اوري حديث

  عمر بعد از مطالعه اين تحليل به ذهنش امد يا به او گفتند که جمع کردن حديث و ثبت ان مشابهت با يهود است يهودي روايات را جمع مي کردند از پيامبر و کتابشان از بين مي رفت مي شود سبک يهود نکته دوم هم روايات را جمع کنيم متون روايي با متون قراني مشتبه مي شود لذا تصميم به حذف روايت گرفت ان حسبنا کتاب الله چند جا بوده يکي در برابر ولايت يکي در برابر روايت حسبنا کتاب الله كتاب الله کافي است روايات هيچ هر کس که دارد بايد از بين ببرد

 عمر حديث سوزي براه انداخت و عثمان قران سوزي

 خبرداريد که عثمان قران سوزي داشته است عمر احاديث سوزي چقدر احاديث را از بين برده شد و يا سوزانده شد منع احاديث حتي عمري است شلاق دارد جريمه دارد گرفتاري دارد اين منع طبق تاريخ همان طبقات ابن سعد جلد 3 که گفتم صد سال طول کشيد صد سال احاديث منع شد زمان اميرالمومنين که بود اميرالمومنين درباره جمع حديث به طور علن براي اغيار چيزي نگفت اما از زمان رسول الله اميرالمومنين ائمه اصحاب خاص اين جمع حديث ادامه داشت سير حديث از طريق ال البيت راهش را مي رفت منتها اغيار اتباع عمر دست به تدوين حديث نمي زدند ان مسير نوراني ادامه داشت منع عمر تا زمان عمر بن عبد العزيز ادامه داشت عمر عبد العزيز که امد پس از مطالعه عمربن عبدالعزيز پس از امام باقر است تا زمان امام باقر اين مسير نوراني اهل بيت کارش را انجام مي داد و راهش را مي رفت

 عمر بن عبدالعزيز دستور تدوين حديث داد

  و اما عمربن عبدالعزيز که رايش تغيير کرد و دستور جمع اوري حديث را به طور علني شروع کرد اين برنامه که انجام شد

 پس از دستور بن عبدالعزيز زهري شروع به تدوين حديث کرد ولي کتاب ندارددر تاريخ دارد که اولين عالمي که مبادرت کرد به جمع حديث به طور علني پس از اعلان رسمي عمربن عبدالعزيز زهري معروف عالم برجسته حجاز ايشان از اصحاب ابن شهاب است که پس از اعلان شروع کرد جمع حديث چون امادگي داشت طبيعتا جمع اوري شده بود اين مسير که مي رفت بعد از اين محدثين و روات ديگر پيدا شد امدند حديث را جمع کردند و طريق روات براي ابنا سنه امد تا در شکل و قالب مالک صورت گرفت در اين رابطه اولين راوي که مي توانيم بگوييم عالم و رجالي هست که در تاريخ به ثبت رسيده عبدالله ابورافع در تاريخ شيعه اين عبدالله ابورافع ازاد شده رسول الله بود ملازم اميرالمومنين بود که گفته مي شود در غزوات هم با اميرالمومنين شرکت مي کرد کتابي که مدون کرد مجموعه روايات را به نام السنن و الاحکام و القضاء اولين مدونه روايي است

 موطا مالک و اولين تدوين حديث در عامه

 سوال و جواب از ابناء‌عامه بعد از اعلام که شروع کردند به جمع اوري حديث اولين کتابي که تدوين شده است به نام جامع روايي موطا مالک است اين مسير روايي که امد ان فقط حاشيه بود که از طريق ابناء‌سنت هم اولين مدون هم از اصحاب ائمه بوده است اين را کار نداريم

 ابورافع و تدوين حديث در کتاب

 مسير حديث ما از ابورافع تا زمان امام باقر و تا زمان امام صادق ادامه داشت که موطا بعد از زمان صادقين امده

 اصول اربعماه

 در زمان امام صادق (عليه السلام) شيخ مفيد در ارشاد محقق حلي در معتبر شهيد در ذکري طبرسي در اعلام الوري مي فرمايند که امام صادق (عليه السلام) چهار هزار شاگرد و محدث داشت و اين چهار هزار يک دهم انهاکتاب روايي تدوين کردند تحت عنوان اصول اربعماه چهارصد کتاب روايي از زمان امام صادق ( عليه السلام) تدوين شده شما ببينيد عظمت را و بدنه و طريقت را هر کتابي به نام اصل بعدا خواهد امد که در اصطلاح رجال روايت اگر بدون واسطه از معصوم نقل مي شود به ان مي گوييم اصل اگر با يک يا چند نقل شد مي گوييم فرع اين در مناسبت هايي شرح کامل داده مي شود اين چهارصد اصل چهارصد مدونه روايي بود ابواب و مسائل مجموعه اي از روايات تدوين شده و سامان يافته بود با اين سند متواتري که اشاره کردم الان يک اشاره کوتاه و بعدا که شرح کتب اربعه که داديم کاملتر مي شود

 رابطه اصول اربعماه و کتب اربعه

  الان اين اصول اربعه ماه کجاست اين اصول اربعه گاهي توهم مي شود که اينها از بين رفته اما خطرات و ضايعات جزئي بوده است اما بدنه اين چهارصد تا محفوظ است اين چهار صد تا الان ان قسمت مهم شان در کتب اربعه است اصول چهار گانه اين کتب اربعه از اسمان نيامده همين هاست و اين به طور مرکزي اما فرعي کتابهاي زيادي مثل وسائل الدرجات تحف العقول امالي شيخ صدوق جامع الاخبار و حتي جعفريات که يک باب و محراب جدا دارد درباره جعفريات بحث جدا مي کنيم که از وسائل افتاده وسائل علاوه بر کتب اربعه از بيش از يک صد جلد کتاب روايي اين احاديث را جمع کرده اين يکصد تا کتاب روايي پراکنده کلا توليدات اصول اربعهماه است اصول امده تا اين حد رسيده شکر خدا در دسترس و به اندازه کافي مختصر تاريخ روايه الحديث اين شد اما همان طوري يک اشاره کوتاهي به داريه الحديث بکنيم

 سوال و جواب بله محاسن برقي و تفاسير مثل تفسير عياشي تفسير قمي يا کامل الزياره اينها کلا از اصول اربعه گرفته شده است مختصر و نگاه کوتاهي بود براي روايه الحديث شما براي تدريس اين مقدار اگاهي کافي بود بيشتر از اين تخصص تاريخي مي طلبد که افراط و تفريط نشود

 تاريخ درايه الحديث

  اما عنوان دوم تاريخ درايه الحديث موضوع دوم ما درايه الحديث

 اولين مدون درايه الحديث

  درباره درايه الحديث مرحوم سيد حسن صدر در کتاب تاسيس الشيعه مي فرمايد که اولين مدون درايه الحديث ابوعبدالله حاکم نيشابوري بود که اين ابوعبدالله پيش عوام معروف به سني است ولي حقيقتش اين است که يک شيعه خالصي باشد کتابي درباره فضائل الزهراء ‌نوشته است که تولي و تبري از ان کتاب بيرون مي ايد و درباره زندگيمانه ايشان ذهبي در تاريخ خودش مي نوسيد که پرسيدم از ابااسماعيل که مورخي است که ابوعبدالله حاکم نيشابوري چطور ادمي است گفت ايشان که متتبع في الحديث و رافضي خبيث بعد خود ذهبي اخرش مي گويد شيعه هست اما رافضي نيست چون در شرحش امده که اظهار برائت نداشته خوفا من اعداء‌ال البيت

 اولين کتاب در درايه الحديث

 اين اقا کتابي دارد به نام معرفه علوم الحديث اولين کتاب در سال پانصد و چهار و ابن تيميه در منهاج السنه (که کتاب عقيدي و بنيادي وهابيت است اگر خواستيد بنياد وهابيت را بشناسيد مکه که رفتيد يک منهاج السنه بخريد خيلي لاطائرات زيادي دارد) از جمله مدون علم درايه را مي گويد ابن صلاح شافعي دمشقي است در حالي که اقاي مرحوم صدر مي فرمايد که ابن صلاح در قرن هفتم زندگي مي کرده و حاکم در قرن پنجم نزديک دويست فاصله است اين اول است چرا چون ان شيعه است اولين مدون اين بود مدوني که در بحث رجال و حديث متداول و در متناول يد پيش ما هست اولين مولف کتاب درايه الحديث مرحوم سيد جمال الدين ابن طاووس استاد علامه حلي نوه دختري شيخ طوسي اولين کتابي که تدوين کرده است به نام حل الاشکال في معرفه الرجال مسند کتاب ضياء‌الدرايه و کتاب قواعده الحديث قريشي اين کتاب اولين کتابي است که تدوين شده است در علم درايه

 بزرگان ديگر شيعه در درايه الحديث

  بعد هم علامه حلي نفر سوم که شهيد است درايه شهيد اين مدونات علم درايه تا زمان علامه حلي و شهيد سير تدوين علم درايه مطمئنا اول توسط راوي شيعه بوده تا رسيده به اين شکل زمان مرحوم ابن طاووس بنابراين درايه الحديث با اين شکلي که در تاريخ ثبت شده اولين مدونين از شيعه بودند و اسمائشان هم مورد اشاره قرار گرفت و قدم بعدي مي رسيم به کميت و کيفيت احاديث و طرق که در بحثهاي بعدي خواهد امد يک اشاره اجمالي از صحاح سته ابناء سنت که موطا مالک کلا پانصد تا حديث دارد و اولين مدونه است اينها از کجا امده اند بيشترين منبع ابوهريرهو عائشه است و در قدم بعدي احاديثي که دارند ابن عباس و اميرالمومنين بيشترين روايت از ابن عباس وعلي بن ابي طالب دارند و از ائمه ديگر هم دارند و انچه که بدنه اش پر مي کند روايات ابوهريره و عايشه است

 مقايسه کمي روايات شيعه و عامه

 گفتم براي شما کل عدد رواياتي که در صحاح سته امده کمتر از شانزده هزار تا روايت است و تنها در کتاب کافي عدد روايات بيشتر از شانزده هزار تا روايت است و در کتب اربعه عدد روايات حدود چهل و سه هزار تا روايت است اين بحث تاريخ اجمالا براي شما عزيزان اعلام شد موضوع بعدي عبارت است از بحث از اصول و جوامع روايي ما مصطلحاتي داريم درباره اصول پس از اصول اربعه ماه اصول ديگر داريم ببينيم اصول خمسه واربعه واعتبار جوامع اربعه که در جلسه بعد