صحبت در آیه 232 سوره مبارکه بقره بود.

 زمانی که نساء را طلاق دادید منع نکنید آنها را از اینکه ازدواج کنند با شوهرهایشان. اگر رضایت دارند.

 عرض شد در این آیه دو وجه ذکر گردیده.

 اول: مخاطب از اذا طلقتم النساء ... خود شوهر ها هستند. و مراد از فبلغن اجلهن یعنی تمامیت عده.

 اگر زنها را طلاق دادید و مدتشان تمام شد آن ها را از ازدواج جدید منع نکنید. مثلاً سنگ اندازی نکنید یا مدت را مخفی نگه دارید که مردم ندانند که این شخص شوهر ندارد و می تواند ازدواج کند و ...

 بنابراین مراد از ان ینکحن شوهرهای دیگر است.

 این وجه خلاف ظاهری دارد و آن اینکه مخاطب ان ینکحن شوهر های آینده است یعنی به کسانی که هنوز شوهر این زنها نشده اند زوج خطاب گردیده

 وجه دوم این است که اذا طلقتم النساء مراد اولیاء زنهاست.. وقتی زنها را طلاق می دهید، فاذا بلغن اجلهن ... هنگامی که نزدیک پایان عده است آنها را از ازدواج مجدد با شوهر سابقشان منع نکنید. بنابراین ان ینکحن مراد رجوع است. (اولیاء مانع از رجوع نگردید).

 خلاف ظاهر این قول هم این است که مراد از طلقتم اولیاء است و حال آنکه ولایت طلاق به عهده شوهر است.

 احتمال سوم متفرع بر احتمال دوم است (و شاید اظهر از آن) و آن اینکه خطاب طلقتم به اولیائست و مراد از فبلغن هم تمامیت مدت است.

 ینکحن هم یعنی نکاح جدید با ازواج قبلی.

 در احتمال دوم مراد از ینکحن رجوع بود اما در این احتمال مراد ازدواج مجدد با همسر سابق است. یعنی گاهی بعد از پایان مدت زن اراده دارد که با زوجه سابق ازدواج نماید، ای اولیاء مانع از این ازدواج نگردید.

 پایان مباحث طلاق.

 صحبت در روافع نکاح در آیات شریفه بود. بحث طلاق را مطرح نمودیم. واکنون رافع دوم:

 دیگر از روافع نکاح ظهار است.

 بررسی آیات ظهار.

 اول سوره مبارکه مجادله:

 قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجادِلُكَ فِي زَوْجِها وَ تَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ يَسْمَعُ تَحاوُرَكُما إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ.

 الَّذِينَ يُظاهِرُونَ مِنْكُمْ مِنْ نِسائِهِمْ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِي وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَيَقُولُونَ مُنْكَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً وَ إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ [1] .شأن نزول آیه شریفه:

 محمد بن يعقوب: عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن محبوب، عن أبي ولاد الحناط، عن حمران، عن أبي جعفر (عليه السلام)، قال: «إن أمير المؤمنين (عليه السلام) قال: إن امرأة من المسلمين أتت رسول الله (صلى الله عليه و آله) فقالت له: يا رسول الله، إن فلانا زوجي قد نثرت له بطني «1»، و أعنته على دنياه و آخرته، فلم ير مني مكروها، و أنا أشكوه إلى الله عز و جل و إليك. قال: مما تشتكينه؟ قالت له: إنه قال لي اليوم: أنت علي حرام كظهر أمي، و قد أخرجني من منزلي، فانظر في أمري.

 فقال رسول الله (صلى الله عليه و آله): ما أنزل الله علي كتابا أقضي به بينك و بين زوجك، و أنا أكره أن أكون من المتكلفين فجعلت تبكي و تشتكي ما بها إلى الله و رسوله (صلى الله عليه و آله)، و انصرفت، فسمع الله عز و جل محاورتها لرسوله (صلى الله عليه و آله) في زوجها و ما شكت إليه، فأنزل الله عز و جل قرآنا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجادِلُكَ فِي زَوْجِها وَ تَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ يَسْمَعُ تَحاوُرَكُما، يعني محاورتها لرسول الله (صلى الله عليه و آله) في زوجها: إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ الَّذِينَ يُظاهِرُونَ مِنْكُمْ مِنْ نِسائِهِمْ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِي وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَيَقُولُونَ مُنْكَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً وَ إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ.

 فبعث رسول الله (صلى الله عليه و آله) إلى المرأة فأتته، فقال لها: جيئيني بزوجك فأتته به، فقال له: أقلت لامرأتك هذه: أنت علي حرام كظهر أمي؟ قال: قد قلت لها ذلك، فقال له رسول الله (صلى الله عليه و آله): قد أنزل الله عز و جل فيك و في امرأتك قرآنا، فقرأ عليه ما أنزل الله من قوله: قَدْ سَمِعَ اللَّهُ إلى قوله تعالى: إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ فضم امرأتك إليك، فإنك قد قلت منكرا من القول و زورا قد عفا الله عنك و غفر لك، فلا تعد، فانصرف الرجل و هو نادم على ما قال لامرأته... [2]

 

 زنی خدمت حضرت رسید و عرض کرد من همه جوره در خدمت همسرم بوده ام و او هیچ گونه بدی از من ندیده اما من از او شکایت دارم

 حضرت فرمودند چه شکایتی؟

 عرضه داشت: خود را ملتزم کرده که دیگر با من همسری نداشته باشد.

 حضرت فرمود بر من حکمی خاص نسبت به این جریان نازل نگردیده و من اکراه دارم که خودم حکمی کنم.

 زن شروع به گریه کرد...

 سمع الله ... خدای متعال به این محاوره بهاء داد.

 آیه نازل گردید: بسم الله الرحمن الرحیم. قد سمع الله قول التی ...

 (استاد: یک نکته: این روایت صلاحیت دارد برای قول به اینکه بسم الله جزء سوره است).

 در هر صورت این آیات نازل گردید که ای پیامبر خدا گتگوی شما را می شنود.

 الذین یظاهرون ... مردانی که زنهایشان را ظهار می کنند حکم مادر بر آنان بار نمی گردد. مادرانشان همان کسانی است که ایشان را زاییده اند...

 فبعث رسول اله الی المرأه...

 حضرت شوهر زن را خواستند و مطلب را به او فرمودند و فرمودند دیگر این کار را تکرار نکن.