< فهرست دروس

درس تفسیراستاد مروارید

90/07/20

بسم الله الرحمن الرحیم

 
 سوال :
 آیا توسط آیاتی که در ارتباط با وجوب ستر زن وارد شده ،می توانیم حرمت نظر را استفاده کنیم یا خیر ؟
 مثلا اگر برزن ستر واجب شود استفاده کنیم که نگاه کردن به زن هم حرام باشد ،آیا این ملازمه استفاده می شود یا خیر ؟
 گفتیم که این تلازم که از آیات وجوب ستر حرمت نظر را هم استفاده کنیم استفاده نمی شود ، ممکن است طبق ملاکهایی ستر بر زن واجب باشد مانند: ستر شَعر و بدن ، در عین هم حال نگاه کردن به زن بدون ریبه جایز باشد .هر کدام ممکن است حکمت خاصی داشته باشند ،شارع ممکن است که ستر را بر زن واجب کرده که اگر زن پوشش نداشته باشد در معرض نگاههای آلوده قرار می گیرد برای اینکه زن را از مفاسد احتمالی حفظ کند این تکلیف را جعل کرده است .
 اما وظیفه ی مردان چگونه است ؟
 ممکن است که به مردان بگوید که نگاه با ریبه و شهوت آلود حرام است اما نگاه بدون ریبه حلال باشد، در عین حال که زن کار حرام کرده است و ستر را رعایت نکرده اما تو ای مرد که بدون ریبه به زن نگاه می کنی کار حرام نکردی.
  از ملازمه کشف نمی شود که از وجوب ستر، حرمت نظر بطور اطلاق استفاده شود، اما اجمالا استفاده می شود که برخی نگاه ها در شریعت حرام هستند،اما اینکه تمام نگاه ها حرام باشد، خیر چنین چیزی در شریعت نداریم.
 سوال :
 آیا ما می توانیم از جواز ابداء و اظهار (که جایز است برای زن ابداء وجه و کفین با توضیحات قبل که یجوز للمراه ان یبدی وجهها با همان شرایط خاص) آیا از این حکم می توانیم استفاده کنیم که یجوز للرجل النظر الی وجه المراه ؟
 چون زن می تواند صورتش را باز بگذارد ملازمه داشته باشد که مرد هم می تواند به صورتش نگاه کند؟
 جواب :
  این قابل تامل و تشکیک است چون ممکن است شارع برای برخی مصالح ترخیصی و تسهیلی به زنها گفته که لازم نیست خود را مقید کنید واگر بدون آرایش و زینت باشد اشکال ندارد وجه و کفّین را اظهار نمایند تا خیلی در زحمت نباشند، اما به مرد گفته باشند که تو مرد حق نگاه نداری نگاه کنی!،پس این ملازمه هم قابل تشکیک است .
 
 
 
 نتیجه :
 راجع به مسئله ی نگاه کردن و تجویز نگاه کردن ما در آیات کریمه بطور مطلق آیه ای نداریم که از اطلاقش بتوانیم این حکم را استفاده کنیم که هر نظری حرام است ،و در مقابل هم اطلاقی که دلالت کند که هر نظری جایز است نداریم .
 اطلاعاتی که در رابطه با جهت فقهی بحث که دال بر حرمت و جواز کل نظر باشد نداریم اما بنحو اجمال داریم که برخی نگاه ها حرام است که از آیه ی :یغضوا من ابصارهم ، این را درک می کنیم .اما تفصیلی در آیه ی کریمه نیست کما اینکه فی الجمله همین آیه دال بر این است که برخی نظر ها جایز است و تاحدی از :یبدین زینتهن استفاده می شود.
 که هر نگاهی که نظر های حلال موجود در آیه که به نحو استثناء ذکر شده نباشد حرام باشد .اما برای تفصیل در این رابطه باید به روایات و سنت رجوع نماییم .
 تا اینجا را در جلسه ی قبل مطرح کردیم .
 بحث در آیات نظر و حجاب بود. در بحث نظر ،مقتضای جمع آیات و روایات این بود که بر زنها در غیر از وجه و کفین با تفسیر ی که در روایات آمده بود ،پوشش لازم است که قبلا روایتش را خواندیم .
 در ارتباط با حکم حجاب استثنائاتی است ،قدمین استثنا بر وجوب ستر زن نیستند اما در نماز وارد شده که ستر دو قدم در نماز واجب نیست ،اما در مقابل نامحرم روایت معتبری نداریم که مثل نماز استثناء ستر قدمین را بنماید گرچه یک روایت مرسله وجود دارد که قدمین را استثناء کرده که سندش معتبر نیست ،فلذا برای زن در مقابل نامحرم ستر تمام اعضا واجب است .
 استثنائات حجاب :
 برخی موارد بر زن حجاب کاملی که برای دیگران لازم است ،واجب نیست .
 ا ز جمله از آن آیات استثناء قواعد من النساء که آیه ی 60 سوره ی نور :
 وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِينَةٍ وَأَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ [1]
 ظاهر معنی قواعد از زنها :
 زنانی که در خانه نشسته اند کسانی که لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا ،یعنی امید به ازدواج ندارند وضع سِنّی و ظاهری شان طوری است که کسی در ازدواجشان رغبت ندارد و کسی امید به آنها ندارد این زنان فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ ،باکی نیست که ثیابشان را بگذارند ،یعنی لباس را تن نکنند ،بشرطی که تظاهر به زینت نکنند ،همین زنها اگر وَأَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ اگر رعایت حجاب کامل را بکنند بهتر است وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ،جمله ی القواعد....... به زنهای مستنه ای که قعدن عن التزویج لانه لا یرغب فی تزویجهن ، لایرجو نکاحا ،ترجمه شده است.
 سوال :
 فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ یعنی چه ؟ آیا این آیه اطلاق دارد که زنان پیر لخت شوند ؟
 جواب :
 به برخی از فقها نسبت داده اند که جایز است ماعدا العوره را ستر نکنند ، اما اینکه المراه عوره، به این آیات تخصیص خورده است ،القواعد... این جمله را که المراه عوره ،را تخصیص می زند ودر ثانی : این مراد نیست که تمام زن عورت باشد .
 اما گفته اند که علامه در تذکره و شهید قول اطلاق را فرموده اند،و شاید هم مستند از این آیه قول اطلاق باشد چرا که ثیاب جمع آورده شده است ،ثیاب بمعنی کل ثوبٍ است ،و منتها نسبت به عورت خارج شده است و وجه استدلال این است .
 اما نسبت به عورتین با توجه به اجماع و ضرورت که این مقدار (که قواعد بتواند تمام لباس هایش حتی ساترهای عورتش را هم خارج کند )رخصت داده نشده است .
 ثِيَابَهُنَّ جمع مضاف است و از ادات عموم است ،مثل علماءُ البلد ،جمع مضاف از ادات عموم است که کل ثیاب را شامل شود .
 خدشه به استدلال به اطلاق :
 در این استدلال می توان خدشه کرد بدین نحو که این ثیاب ولو جمع است اما احتمال دارد که قواعد (که جمع است) ، ثیاب به تبع آن، جمع بسته شده باشد مثلا اگر بگویند که القواعد..........ثوبهن توالی فرازهای آیه بهم می خورد،ثیاب به اعتبار قواعد است مراد تمام لباس ها نیست ،وهمچنین بنحو اجمالی علم پیدا می شود که مراد از ثیاب چیست ؟و برای رفع این اجمال نیاز به مراجعه به روایات داریم :
 روایاتی در ذیل این آیه وارد شده است که در صدد تبیین همین مفهوم هستند .البته بین خود روایات هم اختلافاتی وارد شده است .
 روایاتی در تبیین ثیابهن :
 روایت اول :صحیحه محمد بن مسلم [2] :
 محمد بن مسلم عن ابی عبد الله (علیه السلام) فی قوله عزوجل وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا ،ما الذی یصلح لهنَّ ان یضعن من ثیابهن؟
 چه جامه ای است که برای این زنان جایز است که بردارد ؟
 قال (علیه السلام) : الجلباب ،روپوش ،شبیه چادر (یعنی زنان مسنّ تنها می تواند چادر و روپوششان را بسر نکنند)
 مقصود از جلباب :
 مقصود لباسی است که زنان روی پیراهن بصورت سرتاسری می پوشیدند که تمام بدنشان را می پوشاند ،جامه ای که حجم بدن معلوم نشود ،این صحیحه اطلاق آیه ی کریمه را به جلباب تبیین می کند ،اگر آیه مجمل باشد به این تبیین می کند .
 روایت دوم: صحیحه حریز ابن عبدالله: [3]
 عن ابی عبد الله (علیه السلام) انه قرء یضعن من ثیابهن قال الجلباب و الخِمار ،اذا کان المراه مسنهً.
 حضرت بعد از قرائت آیه ی کریمه در تبیین آیه فرمودند :جلباب و روسری اگر مراه مسن است می توان دبه سر نکند.
 سوال :
 آیا قواعد اعم است از مسن و غیر مسن است؟ آیا اذا کان المراه مسنهً قواعد را مختص به زنان مسن می کند یا زنانی که تناسبی با نکاح ندارد بعنوان مثال بلحاظ ظاهری و شکست و بیماری و... لا یرجون نکاحا ،را هم شامل می شود؟
 جواب :
 اگر مراه مسن مراد باشد جلباب و خمار فقط از حکم وجوب ستر استثناء شده اند که لازم نیست زن مسنّ موهایش را از نامحرم بپوشاند اما نسبت به سایر موارد حجاب باید بپوشاند.
 روایت سوم :محمد بن فضیل:
  ایشان نقل می کند: قال سالت ابا عبدالله (علیه السلام) عن القواعد من النساء ،ما الذی یصلح لهن ان یضعن لهن من ثیابهن ؟ فقال الجلباب الا ان تکونامةً ،فلیس علیها جناح ان تضع خمارها .
 قواعد نساء یا زنان آزادند یا کنیز ، اگر زنهای کنیزند هم جلباب از وجوب سترشان استثناء شده است هم خمار اما اگر زن آزاده است تنها جلباب استثناء شده است .
 سوال :
 بحثی دیگر این است که اگر جلباب را بردارد بدنش دیده می شده یا جلباب برای پوشاندن حجم بدن است نه پوشاندن بدن؟
 جواب :
 فقها این مورد را جزء استثناءات ذکر کرده اند(یعنی قواعد تنها می توانند جلباب را بردارند) مثلا صاحب عروه این را ذکر کرده که حکم این آیه استثناء است بعضی از چیزها مثل مو استثناء شده اما بطن و صدر و... خیر ،باید پوشانده شوند وآیه اطلاق ندارد تنها اجمالی که در آیه است ،این است که محدودیتی که برای زنان است برای قواعد نیست اما در رابطه با این عدم محدودیت باید به روایات و اجماع و سیره مطرح شود .
 خصوصیت جلباب این بوده که هم حجم و هم مقداری از بدن را می پوشانده، لذا در مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ [4] جلباب را که می اندازند ذکر شده است که آن را باز نگذارند آن را به خود بپیچند .لذا با جلباب گردن و گوشها پوشیده می شود .و اگر جلباب استثناء شده باشد ،گردن و گوشها نیازی به پوشیدن برای قواعد ندارد
 در هفته ی آینده روایات دیگری را می خوانیم و مطلب را جمع خواهیم کرد.


[1] -( النور : 60 )
[2] - وسائل ج 20کتاب النکاح، ابواب مقدمات نکاح، باب 110ح 1
[3] - وسائل ج 20کتاب النکاح، ابواب مقدمات نکاح باب 110ح 4
[4] - يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا( الأحزاب : 59 )

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo