< فهرست دروس

درس تفسیراستاد مروارید

90/06/30

بسم الله الرحمن الرحیم

 توضیحی پیرامون مباحث گذشته:
 بحث درآیات نکاح بود که آیات زیادی را در رابطه با نکاح و خصوصیاتش مطرح کردیم بعد به توابع نکاح بعبارت دیگر، به ملحقات نکاح رسیدیم .
 یکی مسئله‌ی ستر و حجاب بود که توضیحی پیرامونش دادیم ،البته برخی از استثننائاتش مطرح خواهد شد اما این مسئله تاحدی تمام شد .
  بحث بعدی که مرتبط با این بحث است مسئله‌ی نظر به زن اجنبیه است که حکمش چیست و ؟به چه صورت است ؟
 تا الان وظیفه‌ی زن را بحث کردیم که باید خود را بپوشاند و الان بحث وظیفه‌ی مرد در ارتباط با نگاه به زن اجنبیه است ،مقصود این است که مرد چه محدودیت‌هایی دارد؟ و در این رابطه به چه آیاتی می توان استناد کرد ؟
 جهاتی که در این بحث به آن استناد شده آیاتی چند از سوره‌ی نور بود که آیه‌ی حجاب هم آنجا بود :
 قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ [1]
 ترجمه :
 به مومنین بگو که از دیدنی‌هایشان کم کنند .
 بحث ادبی :
  یک بحث ادبی مطرح شده است که این قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا فعل امر است یعنی : به مومنین بگو این فعل امر است که در جزاء قل ذکر شده است . مثل اَکرِمنی اُکرِمکَ ،تو مرا اکرام کن تا من هم تو را اکرام کنم اینجا هم به همین نحو است که :اِن قُلتَ لَهُم غَضُّوا اَبصارکُم یَغُضُّوا مِن اَبصارِهِم ،که یَغُضُّوا در جواب قُل است که اِن قُلتَ لَهُم اگر امر به پوشاندن کنند می پوشانند .
 البته احتمال دیگری است که قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ ليَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ . لام جازمه برسر یغضو بوده است و حذف شده است ترجمه چنین می شود که :
 به مومنین بگو که لازم است که ابصارشان را کم کنند البته نوعا می گویند که مضارع مجزوم در جواب امر است .
 غضَّ :بمعنی نقص است که در مجمع و لسان العرب چنین معنی شده است و اصل الغضّ :النقصان ،یقال غض من صوته او بصره ای نقص ،و غضّ من بصره . دیدش را کم کرد ،چشمش را فرو انداخت .
  مِن : چند وجه معنی شده است :تبعیضیه ابتدائیه وزایده ،و ... که شاید اظهر وجوه تبعیضیه باشد یعنی مومنین از بصرهایشان کم کنند یعنی به هر جا ،هرجا ،نگاه نکنند ، مومن آزاد نیست یغضوا من ابصارهم ،دیدشان را پایین بیاندازند ،که در آیه‌ی کریمه : وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ [2] و غض من صوتک ای نقص. به هر جا هر جا ،نگاه نکنند یعنی مومن آزاد نیست که به هرجا نگاه کند چشمانشان را فرو ببندند .
 طبق آیه‌ی کریمه‌ی مومنین دیدنی‌ها را در چنین مواردی (در مواجهه با نامحرمانی که پوشش کافی ندارند) باید کم کنند و به هر کجا که نگاهشان خواست، نگاه نکند ،منطقه‌ی دیدش را تنگ نمایند.
 این آیه‌ی کریمه بیش از این نیست که مومنین از اینکه چشمانشان را آزاد بگذارند، نهی شده‌اند.
  امادلالت آیه بر اینکه این آیه بخاطر اطلاقش قابل تمسک باشد یا اینکه فی الجمله بگوییم که یک دیدنی‌هایی هست که مومن نباید ببیند؟ اختلاف است .
  اما این مسائلی را که نباید بنگرد چیستند؟
 آن مسائل را باید از سایر آیات پیدا کرد اما در شان نزول آیه‌ی کریمه روایت معتبری در کافی شریف [3] است:
 محمد بن یحی عن احمد بن محمد عن علی بن حکم عن سیف ابن عمیره عن سعد الاسکاف (سعد طریف که مورد اشکال تاحدی است اما مرحوم خویی (ره) قائلند که او ثقه است و شیخ طوسی(ره) نیز در باره‌ی ایشان گفته‌اند که ایشان صحیح الحدیث است ولو برخی از علماء در کتب رجال ایشان را تضعیف کرده باشند اما نمی شود به تضعیفات ایشان اعتنا اما این تضعیفات اگر با تصحیح شیخ معارضه کنند، نمی توان این تضعیفات را پذیرفت و روی هم رفته این روایت محکمی است .
 شان نزول آیه:
 عن ابی جعفر (علیه السلام) در شان نزول آیه :
 استقبل شابٌّ من الانصار امراه بمدینه و کان یتغنعن خلف آذانهن ،
 (این آیه مربوط به زمان قبل از نزول آیه‌ی حجاب است و در آن زمان زنها مقنعه‌هایشان را پشت گوشها می انداختند که گردن و سینه دیده می شد)
 فنظر الیها و هی مقبله
 در حالیکه به طرف جوان می آمد جوان به آن زن می نگریست.
 فلما جازت نظر الیها
 حتی دخل فی زقاق قد سمّاه ببنی فلان ،فجعل ینظر خلفها.
 این جوان وقتی که زن از او عبور کرد و پشت کرده بود این جوان نگاهش را ادامه داد .
 واعترض وجهه .......فشق وجهه
 صورتش با چیزی که شیشه یا امثالهم از دیوار بیرون زده بود ،برخورد کرد و برید.
 فلما مضت المراه (وقتی زن رد شد) نظر فاذا الدماء تصیب علی ثوبه و صدره قال والله لآتینَّ رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و لاخبرنَّه ،قال فاتاه ،فلما راه رسول الله فقال له ما هذا فاخبره ....فهبط جبرئیل بهذه الآیه قل للمومنین یغضو من ابصارهم ........خبیر بما یصنعون.
 و آیات حجاب هم پس از این قضیه نازل شدند .
 و ولو این آیه‌ی شریفه با این شان نزول نازل شده است ، اما این زمینه ای شد که حکم ستر و حجاب بطور رسمی اعلام شود و وظایف زنان و مردان تعیین شد که زنان حق ندارند هر جو هر جور بیرون بیایند و مردها هم حق ندارند به هر جا هر جا نگاه کنند .
 بحث در این است که تا چه حد می توان از این آیه‌ی کریمه جهت استدلالات فقهی استناد نمود؟
 چون در برخی مسائل گاهی اوقات برخی فروض مورد شک واقع می شوند مثلا :آیا مرد حق دارد به صورت زن نگاه کند یا نه ؟
 این مسئله‌ی فقهی است فرض کنیم که روایات در این زمنیه کافی نباشند و فقیه مردد شود که مرد به گردی صورت حق نگاه کردن دارد یا خیر ؟
 در این موضوع آیا می توانیم برای اثبات حرمت نظر مرد به گردی صورت زن به این آیه نگاه کنیم؟
 آیا این آیه ،برای این استدلال کافی است ؟
 اطلاق این آیه تاحدی محل اشکال است .چون اگر مومنین حق ندارند به هیچ جا و به هیچ منظره ای نگاه کنند مگر آنها که استثناء شده باشد یعنی : یحرم علیه النظر الی کل شیئ الی کل مراه کل عضو من اعضاء، برای هر مومنی حرام است و به هیچ جای زن حق ندارد بنگرد اگر این چنین بود ما برای جوازش نیاز به دلیل خاص داشتیم ،بعد می شد به این آیه استدلال کنیم .
 اما مدلول آیه این نیست. یغضو با من تبعیضیه محدود شده است نه اینکه اطلاق داشته باشد، یعنی به هر جا هرجا،نمی توان نگاه کرد ،اما اینکه به هیچ جا نمی تواند نگاه کند مدلول آیه نیست .
 این آیه تنها یک نوع نگاه حرام را فی الجمله اثبات می کند و مسلم بعضی از مواضع وجود دارند که نظر به آنها جایز نیست و اینکه کجاها هستند ؟ نیاز به تفصیل دارد که باید با کمک آیات دیگر برای رسیدن به آن باید استدلال نمود.
 و یحفظ فروجهم :
 مومنین باید فروجشان را حفظ کنند که اینجا به ذهن می آید که مثل:
 وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ [4]
  مراد از حفظ فرج،حفظ از چیزی است که حرام باشد، البته فرج کنایه است از عورت زن و مرد ، تعبیرات قرآن مبتنی بر ادب و اخلاق است ،فرج از فُرجه بمعنی ثُقبه و سوراخ و... است ،کنایه از عورت و شرمگاه است .
 گاهی به ذهن می آید که در مسائل جنیسی مردان و زنان فرجشان را حفظ کنند و تنها نسبت به حلال این وظیفه را ندارند.
  اما روایت صحیحه وارد شده که اینجا باید یحفظ فروجهم را به نظر معنی کرد که مراد :من ان ینظر الیها می شود،ستر عورت مراد است .
  در ذیل همین آیه‌ی کریمه تفسیر علی بن ابراهیم عن ابیه عن عمر بن ابی عمیر عن ابی بصیر عن الصادق علیه السلام قال:
  کل آیه ٍ فی القرآن فی ذکر الفرج فهی من الزنا الا هذه الآیه فانها من النظر .
 هر آیه ای که در قرآن باشد و کلمه‌ی فرج در آن باشد منظور حفظ از زنا است اما این آیه‌ی کریمه حفظ از نظر و نگاه است ،این روایت صحیحه معتبر است و نمی توان از آن رویگردان شد .
 خبر واجد ممکن است که مخصص آیه باشد طبیعتا باید این اختیار بشود و شواهدی هم در این زمینه است چون تفسیر از اهل بیت بصورت صریح رسیده است .
 
 
 
 
 
 
 


[1] - ( النور : 30 )
[2] - وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ ( لقمان : 19 )
[3] - تفسیر نور الثقلین ج 3
[4] - ( المؤمنون :5- 6 )

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo