< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مرتضوی

98/12/03

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: شک در اجزاء صلات / شک در افعال / شکوک در نماز

مسئله 2: «الأقوى في البناء على الإتيان و عدم الاعتناء بالشك بعد الدخول في الغير‌عدم الفرق بين أن يكون الغير من الأجزاء المستقلة كالأمثلة المتقدمة و بين غيرها، كما إذا شك في الإتيان بأول السورة و هو في آخرها أو أول الآية و هو في آخرها، بل أول الكلمة و هو في آخرها، و إن كان الأحوط الإتيان بالمشكوك فيه بقصد القربة المطلقة».[1]

نتیجه کلام در جمع بین معتبره اول و معتبره دوم عبدالرحمن این شد که بین این دو حدیث، تعارضی وجود ندارد، همچنین هیچیک از این دو مقیِّدی نمی باشند. چون معتبره اول یا دخول در سجده را می گوید و یا حداقل اجمال دارد و ظهوری در مقدمات ندارد و همچنین مرحوم فیض در وافی می فرمایند: این شک بعد از انتصاب آمده است و انتصاب هم از افعال جداگانه نماز است، اما معتبره دوم، مقدمات را می گوید و مرکزی برای تعارض نیست. در نتیجه این روایت با معتبره دوم هیچ تعارضی ندارد.

نکته: معتبره دوم، بنا بر این قول که بگوئیم دخول در مقدمات، داخل در مضی است، در این صورت مقیِّد می شود و اما اگر گفتیم دخول در مقدمات، داخل در مضی نیست، در این صورت موید است.

خصوصیت چهارم: سیدنا الاستاد می فرمایند: «الأقوى في البناء على الإتيان و عدم الاعتناء بالشك بعد الدخول في الغير‌عدم الفرق بين أن يكون الغير من الأجزاء المستقلة كالأمثلة المتقدمة و بين غيرها، كما إذا شك في الإتيان بأول السورة و هو في آخرها أو أول الآية و هو في آخرها، بل أول الكلمة و هو في آخرها، و إن كان الأحوط الإتيان بالمشكوك فيه بقصد القربة المطلقة».[2]

قاعده تجاوز در اجزاء نماز، در بین نماز جاری می شود، مراد از جزء چیست؟ در اینجا شش فرض وجود دارد:

فرض اول: گاهی مصلی در رکوع است و شک می کند که قرائت را آورده است یا خیر.

فرض دوم: گاهی مصلی در سوره است و شک می کند که حمد را قرائت کرده است یا خیر.

فرض سوم: گاهی مصلی در آخر سوره حمد است که شک می کند که آیه اول را گفته یا خیر.

فرض چهارم: گاهی مصلی بعد از دخول در آیه شک می کند آیه قبلی را گفته است یا خیر.

فرض پنجم: گاهی مصلی در آخر آیه ای است و شک می کند که اول آیه را گفته یا خیر.

فرض ششم: گاهی مصلی در آخر کلمه ای است و شک می کند که اول کلمه را گفته است یا خیر.

فرض اول، مورد اتفاق است که قاعده تجاوز جاری است و نسبت به پنج فرض دیگر، اختلاف است:

قول اول: سیدنا الاستاد و مرحوم نراقی می گویند در هر پنج فرض، قاعده تجاوز جاری است. این قول، اوسع الاقوال است.

مرحوم نراقی در مستند می فرمایند: «و منه يظهر أنّه لو شكّ في آية من الفاتحة أو السورة بعد الدخول في آية أخرى، بل في كلمة بعد الدخول في غيرها لا يعود، بل يمضي، كما صرّح به الأردبيلي و صاحب الذخيرة أيضا، و نفى عنه البعد في البحار. و لا يبعد إجراء الحكم في الحرف من الكلمة الواحدة، إذا شكّ في إخراجه من مخرجه، إذا دخل في حرف آخر».[3]

قول دوم: صاحب مدارک می گوید در کل این فروض پنجگانه، قاعده تجاوز جاری نمی باشد. این قول، اضیق الاقوال است.

صاحب حدائق، این قول را به مشهور نسبت داده است: «ان يشك في قراءة الفاتحة و هو في السورة‌، و الظاهر ان المشهور وجوب الإعادة لعدم تحقق التجاوز عن المحل فإن القراءة الشاملة لكل من الفاتحة و السورة أمر واحد».[4]

قول سوم: صاحب حدائق و مرحوم نائینی می فرمایند: در فرض دوم، قاعده تجاوز جاری است اما در سایر فروض، قاعده تجاوز جاری نمی باشد. این قول، حد وسط است.

بعد از اینکه مرحوم سید در عروه می گوید در همه فروض الا در فرض ششم، قاعده تجاوز جاری می باشد، مرحوم نائینی می فرمایند: «فيه إشكال و كذا في الصورتين بعده و الأحوط إعادة المشكوك و ما بعده في الجميع بنيّة القربة المطلقة».[5]

صاحب حدائق می فرمایند: «و اما البلوغ في الغيرية الموجبة للمضى الى هذا الحد من الآيات في السورة الواحدة فمشكل و الأخبار تقتضي الرجوع كما ذكره شيخنا المشار اليه آنفا. و الله العالم».[6]

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo