درس خارج فقه آیت‌الله مرتضوی

موضوع: شک در وقت / شک در اصل نماز / شکوک در نماز

مسئله 6: «انما لا يعتني بالشك في الصلاة بعد الوقت،و يبني على إتيانها فيما إذا كان حدوثه بعده، فإذا شك فيها في أثناء الوقت و نسي الإتيان بها حتى خرج الوقت وجب قضاؤها».[1]

در مسئله یک از این فصل، دو قاعده از قواعد خلل بیان شده است:

قاعده اول: قاعده شک در وقت؛ در این قاعده، وجوب اتیان به مشکوک وجود دارد.

قاعده دوم: قاعده شک بعد از وقت؛ در این قاعده، عدم وجوب تیان به مشکوک وجود دارد.

ادله این دو قاعده بیان شد و مهمترین دلیل آن، صحیحه فضیل بود که مفصلا بحث انجام شد.

حال سه مسئله 6 و 7 و 8 به دنبال همین دو قاعده می باشد.

حال در مسئله 6، دو فرع بحث می شود:

بعد از گذشتن دو ساعت از زوال شمس، شخصی شک می کند که نماز ظهر را خوانده یا خیر، در اینجا باید نماز مشکوک را به جا آورد، بخاطر قاعده اشتغال، استصحاب، صحیحه فضیل و زراره.

اگر شخصی در وقت نماز ظهر شک کرد که نماز ظهر را خوانده یا خیر و بعد فراموش کند و بعد از گذشتن غروب آفتاب، یادش می آید که نماز را مشکوک را انجام نداده است، در این فرض، سیدنا الاستاد می فرمایند باید نماز ظهر را قضاء کند، چون شک در زمان وقت بوده و بعد فراموش کرده است.

دلیل بر این حکم: موضوع وجوب قضاء، فوت وظیفه و فریضه است و این وظیفه، گاهی واقعی است مثلا نماز نخوانده است و گاهی ظاهری شرعی است مثلا در واقع معلوم نیست نماز فوت شده باشد اما به حسب شرع، وظیفه ظاهری فوت شده است و گاهی ظاهری عقلیه است مثل فرع دوم. حال در ما نحن فیه اگرچه فوت وظیفه واقعیه معلوم نیست اما فوت وظیفه عقلیه ظاهریه شده است و قاعده اشتغال می گوید باید اتیان کند.