< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مرتضوی

98/10/22

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: حکم شک در مترتبین / شک در اصل نماز / شکوک در نماز

مسئله 2: «لو علم أنه صلى العصر و لم يدر أنه صلى الظهر أيضا أم لا‌فالأحوط بل الأقوى وجوب الإتيان بها حتى فيما لو لم يبق من الوقت إلا مقدار الاختصاص بالعصر، نعم لو لم يبق إلا هذا المقدار و علم بعدم الإتيان بالعصر و كان شاكا في الإتيان بالظهر أتى بالعصر و لم يلتفت الى الشك، و أما لو شك في إتيان العصر في الفرض فيأتي به، و الأحوط قضاء الظهر، و كذا الحال فيما مرّ بالنسبة إلى العشاءين».[1]

بیان شد در مسئله دوم، باید در دو مرحله بحث صورت بگیرد:

مرحله اول: حکم شک در وقت مشترک بود که بیان شد.

مرحله دوم: حکم شک در وقت مختص عصر و عشاء

این مرحله خود سه مرحله دارد.

فرض اول: شک در نماز ظهر یا مغرب بعد از نماز عصر یا عشاء

اگر فرض کردیم ده دقیقه به غروب آفتاب مانده و فرض کردیم وقت مختص به عصر، ده دقیقه است، حال نماز عصر را نیم ساعت قبل از غروب خوانده است و ابتدای ده دقیقه مانده به غروب شک حاصل می شود که در این روز، نماز ظهر را خوانده است یا خیر.

در این مورد، چه باید کند؟ آیا اتیان به مشکوک که نماز ظهر است، واجب است یا خیر؟

در این فرض، دو نظریه است:

نظریه اول: اکثر علماء نظیر سیدنا الاستاد می فرمایند: اتیان به مشکوک واجب است.

سیدنا الاستاد می فرمایند: «حتى فيما لو لم يبق من الوقت إلا مقدار الاختصاص بالعصر».[2]

دلیل بر این نظریه، اطلاق صحیحه زراره و استصحاب و اشتغال می باشد.

نظریه دوم: برخی مثل سید در عروه می فرمایند: اتیان به مشکوک واجب نمی باشد.

سید در عروه می فرماید: «و كذلك لو لم يبق إلّا مقدار الاختصاص بالعصر... و إن كان احتمال البناء على الإتيان بها و إجراء حكم الشكّ بعد مضيّ الوقت هنا أقوى من السابق».[3]

دلیل بر این نظریه، یا اطلاق روایت سرائر است یا قاعده تجاوز.

در اینجا چند نکته باید ذکر شود:

نکته اول: وقت اختصاصی به نمازها، بستگی به مصلی دارد، گاهی ده دقیقه است و گاهی هفت دقیقه و گاهی 4 دقیقه و... است.

نکته دوم: توضیح کلمه «هنا اقوی» در کلام سید: نمازها، یک وقت اختصاصی دارند و یک وقت اشتراکی، حال، شبهه ای نیست که ما در اسلام، وقت اختصاصی داریم همانطور که وقت مشترک داریم و بلکه شاید این دو اصطلاح در همه مسلمین باشد. در اینجا اختلاف مهمی در وقت اختصاصی است و آن اختلاف این است: معنای اینکه مثلا ده دقیقه از اول ظهر، اختصاص به ظهر دارد، چیست؟ یا معنای اینکه مثلا ده دقیقه به غروب شمس، وقت اختصاص به عصر است، چیست؟

در معنای وقت اختصاصی، اختلاف است:

نظریه اول: بعضی می گویند مراد از وقت اختصاصی این است که در وقت اختصاص به ظهر، این وقت صلاحیت برای عصر ندارد. یعنی اگر فرد فراموش کرد و بجای نماز ظهر، نماز عصر را در این وقت خواند، نماز باطل است.

نظریه دوم: بعضی می گویند مراد از وقت اختصاصی این است که چیزی در این زمان، مزاحم نماز نباشد. مثلا در ده دقیقه اول ظهر، نباید مزاحم نماز ظهر انجام شود و نباید نماز عصر انجام شود اگرچه وقت نماز عصر است.


[3] العروة الوثقی فیما تعم به البلوی (المحشّ?ی)، الطباطبائي اليزدي، السيد محمد كاظم، ج3، ص229.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo