< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مرتضوی

96/02/02

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: هدي/ اعمال مني/پنجمين عمل/اعمال حج تمتع

توضیح(لغیره) در فرع سوم:

سه نکته:

نکته اول:

اولا: مراد ازاین کلمه ترک عمدی ذبح که در ایام تشریق یا 25 ذی الحجه که پشیمان شده است،می باشد.

شاهداینکه(لغیره) این فرض را می گوید این است که در دو چاپ مناسک در صفحات 201 و 221آمده که همین حکم در مورد عمد جاری است. یعنی حکم عامد را حکم معذور گرفته است. پس تردیدی نیست که مراد از این کلمه ترک عمدی است. اگر در ایام تشریق است ذبح را تدارک می بیند و اگر در 25 ذی الحجه است نیز ذبح را تدارک می کند.

ثانیا: این مساله فی الجمله اقوال اشاره می شود.

نظریه اول: صحت این حج بود که اکثر محققین مثل شرائع، مستند، مرحوم اردبیلی در مجمع بل نسب الی المشهور که حکم این فرض ما ذکرناست. علی تقدیر در ایام تشریق ذبح محقق شود و علی تقدیر در 25 ذبح انجام می شود که حج او صحیح است.

نظریه دوم: این حج باطل و این ذبح قابل تدارک نیست. این نظریه را یا صریحا بعضی از فقها فرموده اند یا در صحت مناقشه کرده اند که معنای آن بطلان حج است.

این نظریه یظهر از حدائق[1] کما یظهر از مرحوم خوانساری در جامع المدارک[2] که ابتداءً ادعای اجماع بر صحت می کند و بعد مناقشه می فرمایند و می گویند که صحیحه حریز صحیح نیست.

پس در ترک عمدی ذبح دو نظریه شد: 1. صحت حج 2. بطلان حج

نکته دوم:

طرق صحت حج و بطلان حج چیست؟

صحت این حج از چند طریق ممکن است بلکه قائل هم دارد.

طریق اول: (مرحوم نراقی)

قائل شویم به توسعه زمان ذبح، زمان ذبح از روز دهم تا آخر ذی الحجه است. اگر کسی این مبنا را دارد باید بگوید که حج صحیح است.

طریق دوم: (مرحوم محقق اردبیلی)

قائل به تعین زمان ذبح در روز دهم ذی الحجه شویم، وکذالک قائل به تعین زمان ذبح در چهار روز شویم.(دهم، یازدهم، دوازدهم و سیزدهم) ولیکن این زمان را ظرف برای تکلیف بدانیم نه وضع. یعنی اگر اطلاقی است، تکلیفا آن اطلاق، یا مقید به عید النحر شود یا مقید به چهار روز شود.اما صحت حج، مقید نشود.

الی ذلک نظر محقق اردبیلی: «ثم الظاهر انّ هذه الأيّام أيّام الذبح بمعنى الوجوب فيها لا بمعنى الاجزاء فيها و عدم الاجزاء في غيرها».[3]

ایشان ایام ذبح را چهار روز می داند.و در عبارت فوق می فرمایند: ما زمان را ظرف برای تکلیف بدانیم نه وضع.

راه بطلان این حج:

ما قائل به تضییق زمان ذبح در روز عید شده در یک فرض و تضییق زمان ذبح در چهار روز بنا بر یک مبنا شویم، و این را هم وضعا و هم تکلیفا بدانیم. روز عید باید ذبح شود یعنی هم وضع را و هم تکلیف را مقید کرده است. هم وجوب و هم صحت را مقید کرده به روز خاص یا روزهای خاص.

پس بطلان حج بخاطر ترک أجزاء حج است.

این حج قابل اصلاح نخواهد بود نه ایام تشریق و نه غیر تشریق چرا که ترک جزء، عمداً مبطل حج است.

نکته سوم: مبانی این طرق

طریق اول مبنایش چیست؟

گذشت که سه دلیل داشت.1- اطلاقات 2- اصل 3- مفهوم روایت ابراهیم کرخی.

کسی که این مبنا را قبول ندارد، اطلاق وضعا و تکلیفا مقید می شود که با وجود روایت نوبت به اصل نمی رسد و روایت کرخی هم که ضعیف بود.

طریق دوم مبنایش چیست؟

روایاتی که تصریح می کند که ایام ذبح در منی 4 روز است.

طریقه سومی برای صحت این حج موجود است که صحیحه حریز باشد که این صحیحه دلالت بر صحت این حج کند.

متن حدیث: «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي مُتَمَتِّعٍ يَجِدُ الثَّمَنَ وَ لَا يَجِدُ الْغَنَمَ- قَالَ يُخَلِّفُ الثَّمَنَ عِنْدَ بَعْضِ أَهْلِ مَكَّةَ- وَ يَأْمُرُ مَنْ يَشْتَرِي لَهُ وَ يَذْبَحُ عَنْهُ وَ هُوَ يُجْزِئُ عَنْهُ- فَإِنْ مَضَى ذُو الْحِجَّةِ أَخَّرَ ذَلِكَ إِلَى قَابِلٍ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ».[4]

طریقه سومی بر صحت، ادعای اجماعی است که در کلمات اصحاب موجود است. یا ابتداءً ادعای اجماع کرده اند یا ادعای اجماع در اطلاق صحیحه حریز کرده اند. ریاض ج6 به این مطلب اشاره می کند.

مبنای بطلان:

تقیید اطلاقات وضعاً و تکلیفاً


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo