< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مرتضوی

96/01/30

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: هدي/ اعمال مني/پنجمين عمل/اعمال حج تمتع

فرع سوم از مسئله 11: تاخیر ذبح

سیدنا الاستاذ می فرمایند: «ولو أخر لعذر أو لغيره فالأحوط الذبح أيام التشريق، وإلا ففي بقية ذي الحجة».[1]

قبلا گفتیم که در زمان ذبح حج تمتع، سه نظریه است:

نظریه اول: جواز ذبح تا آخر ذی الحجه؛ کلام در این قول مطرح شد و تمام شد.

نظریه دوم: تعین الذبح در روز عید قربان و اگر در روز عید قربان ذبح نکرد، گناه کرده اما تا آخر ذی الحجه ذبح کافی است؛

نظریه سوم: تعین الذبح در روز عید قربان، اما معذور می تواند تا انتهای ذی الحجه، ذبح کند و کفایت می کند.

حدائق این سه نظریه را با قائلین ذکر کرده است.[2]

سیدنا الاستاذ با عبارت بالا، اگر در عبارت کلمه «او لغیره» نبود، قائل به نظریه سوم بودند. و دلیل این نظریه، حداقل دو روایت است:

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع‌ فِي مُتَمَتِّعٍ يَجِدُ الثَّمَنَ وَ لَا يَجِدُ الْغَنَمَ‌ قَالَ‌ يُخَلِّفُ الثَّمَنَ عِنْدَ بَعْضِ أَهْلِ مَكَّةَ- وَ يَأْمُرُ مَنْ يَشْتَرِي لَهُ وَ يَذْبَحُ عَنْهُ وَ هُوَ يُجْزِئُ عَنْهُ فَإِنْ مَضَى ذُو الْحِجَّةِ أَخَّرَ ذَلِكَ إِلَى قَابِلٍ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ».[3]

در این روایت آمده که فردی که گوسفند پیدا نمی کند، حضرت می فرمایند ثمن را به بعضی اهل مکه بدهد که برای او گوسفند بخرد و ذبح کنند و کفایت است تا آخر ذی الحجه می تواند ذبح کند

منها: «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ قِرْوَاشٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَوَجَبَ عَلَيْهِ النُّسُكُ فَطَلَبَهُ فَلَمْ يَجِدْهُ وَ هُوَ مُوسِرٌ حَسَنُ الْحَالِ وَ هُوَ يَضْعُفُ عَنِ الصِّيَامِ فَمَا يَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَصْنَعَ قَالَ يَدْفَعُ ثَمَنَ النُّسُكِ إِلَى مَنْ يَذْبَحُهُ‌ بِمَكَّةَ- إِنْ كَانَ يُرِيدُ الْمُضِيَّ إِلَى أَهْلِهِ وَ لْيَذْبَحْ عَنْهُ فِي ذِي الْحِجَّةِ- فَقُلْتُ فَإِنَّهُ دَفَعَهُ إِلَى مَنْ يَذْبَحُ عَنْهُ فَلَمْ يُصِبْ فِي ذِي الْحِجَّةِ نُسُكاً وَ أَصَابَهُ بَعْدَ ذَلِكَ قَالَ لَا يَذْبَحُ عَنْهُ إِلَّا فِي‌ ذِي الْحِجَّةِ وَ لَوْ أَخَّرَهُ إِلَى قَابِلٍ».[4]

این حدیث موید است چون قراش در رجال توثیق نشده است.

اما در کلام سید الاستاذ، کلمه «او لغیره» آمده که ظاهرا معنای آن شخص غیر معذور (مختار) می باشد و معنای کلام می شود که تا آخر ذی الحجه ذبح برای همه جایز است اما این برداشت صحیح نیست. چون ایشان قائل به تعین در روز عید قربان هستند. لذا عبارت را باید اینگونه معنا کنیم که کلمه «لغیره» منظور شخص مختار باشد، اما مراد جواز نمی باشد، بلکه مراد اجزاء است. یعنی شخص مختار در صورتی که از روز عید قربان ذبح را تاخیر انداخت، کافی است اما گناه کرده. البته این حرف خلاف ظاهر است.

نکته: این مطلبی که بالا گفتیم بنابر مسلک محقق اردبیلی است که گفته حکم تکلیفی، تعیین ذبح در روز عید قربان است و حکم وضعی، کفایت تا آخر ذی الحجه است.

اشکال: اما صاحب حدائق بر این نظریه با این عبارت اشکال می کند: «فلم أقف فيه على خبر صريح».[5]

حال ما باید دو مطلب را بحث کنیم، یکی اینکه کسی که عمدا در روز عید قربان، ذبح نمی کند، آیا می تواند بعد از آن ذبح کند و کفایت می کند یا خیر؟ و دوم اینکه در معذور، آیا ذبح در ایام تشریق، در عرض بقیه ذی الحجه است یا مقدم بر آنها است؟ البته مسلم است که ذبح در ایام تشریق مقدم بر سایر روزها است. چون ایام تشریق ازمنه ذبح است.

توضیح این دو مطلب یا در جلسه بعد مطرح می شود یا در بحث عدم جواز صوم بدل در ایام تشریق، مطرح خواهد شد.

فرع چهارم از مسئله 11: عبادت بودن ذبح

سیدنا الاستاذ می فرماید: «وهو من العبادات يعتبر فيه النية نحوها».[6]

اگر ذبح عبادت باشد، باید تمام شرایط عبادت رعایت شد، یعنی هم نیت می خواهد و هم...

دلیل بر عبادت بودن هم قبلا گفتیم که تمام اعمال حج عبادت است مگر اعمالی که با دلیل خارج شده باشد و دلیل آیه قرآن، روایات و اتفاق بود.

فرع پنجم از مسئله 11: نائب گرفتن در ذبح

در جلسات بعد این فرع پنج خواهد آمد.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo