موضوع: درک وقوف اضطراری مشعر فقط/وقوف در مشعر/سومین عمل/اعمال حج تمتع

ذکرنا که در ما نحن فیه (درک وقوف اضطراری نهاري مشعر فقط) دو طائفه روایت داریم:

طائفه اولی: حج باطل است.

صحیحه حريز رمز برای این طائفه می باشد.

متن حديث: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ مُفْرِدٍ لِلْحَجِّ فَاتَهُ الْمَوْقِفَانِ جَمِيعاً فَقَالَ لَهُ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ يَوْمَ النَّحْرِ- فَإِنْ طَلَعَتِ الشَّمْسُ مِنْ يَوْمِ النَّحْرِ فَلَيْسَ لَهُ حَجٌّ وَ يَجْعَلُهَا عُمْرَةً وَ عَلَيْهِ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ».[1]

طائفه ثانیه: حج صحیح است.

ح9 رمز برای این طائفه می باشد.

متن حديث: «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَدْرَكَ الْمَشْعَرَ الْحَرَامَ يَوْمَ النَّحْرِ- مِنْ قَبْلِ زَوَالِ الشَّمْسِ فَقَدْ أَدْرَكَ الْحَجَّ».[2]

واضح است که این دو مفاد طائفه (فلیس له حج) (فقد ادرک الحج)تباین کلی دارند.

در این زمینه به چهار جهت باید توجه کرد:

    1. اصل تعارض

    2. طرق حل تعارض

    3. مناقشات این طرق

    4. نتایج این طرق

کلام صاحب حدائق: «وبالجملة فالمسألة عندي محل توقف واشكال. والله العالم بحقيقة الحال».[3]

اینکه فرموده است المسالة مشکلة در خصوص مفاد روایات است و الا با وجود اصل عملی در اصل حکم این فرض مشکلی وجود ندارد.

اما طرق حل تعارض

    1. طائفه دوم که دلالت بر صحت حج دارد مخالف با عامه است و طائفه اول که دلالت بر بطلان دارد موافق با عامه است لذا روایات صحت مقدم می شود.

و فیه: اگر چه بعضی از اعاظم یمیل الی ذلک ولی این بیان دو اشکال دارد.

الف: وقتی می توان به این مرحج رجوع کرد که مرجح دیگری که مقدم بر این مرجح است وجود نداشته باشد.

ب: رجوع به مرحجات در صورتی است که جمع دلالی ممکن نباشد.

    2. طائفه دوم-صحت-بخاطر اعراض مشهور از دائره تعارض خارج می شود و طائفه اول بخاطر عمل مشهور به آن، مقدم می شود.

و فیه:

اولا: اگر مرحوم صدوق در علل طبق طائفه دوم فتوی داده است و قائل به صحت شده است و ابن جنید و ابوالصلاح حلبی و سید مرتضی و از متاخرین مدارک و شهید قائل به صحت شده اند چگونه می توان گفت مشهور از روایات صحت اعراض کرده اند بله اکثرا به این روایات عمل نکرده اند.

ثانیا: اگر بگوییم که روایات صحت مورد اعراض اصحاب است و حجت نیست باید در صورت درک وقوف اضطراری مشعر با وقوف اضطراری عرفه و درک وقوف اختیاری عرفه و اضطراری مشعر که قطعا کفایت می کنید نیز قائل به عدم صحت شویم در حالیکه صحت در این دو فرض مورد تسالم اصحاب است.

    3. طائفه اول که دال بر بطلان است موافق با کتاب است زیرا در ذیل آیه 197 سوره بقره گفتیم که وجوب مشعر از کتاب استفاده می شود یعنی حجی که خداوند فرموده است حجی است که وقوف اختیاری(با توجه به مفاد جمله من حیث افاض الناس) مشعر را درک کند و این حج در مانحن فیه وقوف اختیاری ندارد لذا بطلان، موافق کتاب می باشد.

و فیه: کما ذکرنا رجوع به مرجحات در صورت عدم امکان جمع دلالی می باشد.

    4. جمع دلالی بین روایات

طرق مختلفی برای جمع ذکر شده است جامع این طرق این است که در مانحن فیه ما فقط دو طائفه نداریم بلکه در مانحن فیه سه طائفه روایت داریم که اغلب صحیح السند می باشند.

طائفه اولی: حج باطل است

طائفه ثانیا: حج صحیح است

طائفه ثالثه: اگر ترک وقوف اختیاری، عن عمد بوده است حج باطل است و الا صحیح است.

برای طائفه سوم حداقل دو روایت وجود دارد.

    1. موثقه فضل بن یونس

    2. روایت عبد الله بن مغیره

    3. صحیحه حلبی علی بعض الآراء

در این جمع دلالی بحثهای زیادی وجود دارد مثلا صحیحه حریز را در مورد عذر بدانیم یا نه و حصر و سد از باب مثال است یا خصوصیت دارد، علی جمیع التقادیر طائفه سوم را بر کجا وارد کنیم اگر طائفه ثالثه بر طائفه اولی وارد شود یک نتیجه می دهد و ملاحظه طائفه ثالثه با ثانیه نتیجه دیگری دارد.