< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مرتضوی

95/08/05

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: صور وقوف/وقوف/سومین عمل/اعمال حج تمتع

اقوال در وقوف اضطراري(نهاری) مشعر:

نظريه اول: مشهور: همانطور كه در شرايع[1] و مستند[2] آمده از طلوع خورشيد تا زوال روز مي باشد.

نظريه دوم: سيد مرتضي كه مي گويد از زوال تا غروب. «مسألة: ومما انفردت به الإمامية القول: بأن من فاته الوقوف بعرفة وأدرك الوقوف بالمشعر الحرام يوم النحر فقد أدرك الحج وخالف باقي الفقهاء في ذلك».[3]

نظريه سوم: ابن زهره در غنيه كه مي گويد از اول شب تا طلوع خورشيد. «ويمتد للمضطر الليل كله».[4] (در واقع نظریه سوم قائل به انکار اصل اضطراری نهاری می باشد)

نسبت به نظريه سيد مرتضي اختلاف وجود دارد كه ابن ادريس مي گويد نظر ايشان همين است اما علامه مي گويد منظور ايشان چيز ديگري است زیرا ادعای اجماع کرده است. و اين بحث در جواهر و مسالك و رياض و مستند آمده است كه ما سراغ اين اختلاف نمي رويم و فقط ادله را ذكر مي كنيم كه مهم است.

دليل نظريه اول-طلوع خورشيد تا زوال روز-:

اولا: دليل ايشان بعضي از روايات است كه در باب 23 از ابواب مشعر، مخصوصا حديث 8 و 9 مي باشد.

منها: «قَالَ الصَّدُوقُ فِي الْعِلَلِ الَّذِي أُفْتِي بِهِ وَ أَعْتَمِدُهُ فِي هَذَا الْمَعْنَى مَا حَدَّثَنَا بِهِ شَيْخُنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ‌ أَدْرَكَ‌ الْمَشْعَرَ يَوْمَ‌ النَّحْرِ قَبْلَ‌ زَوَالِ الشَّمْسِ فَقَدْ أَدْرَكَ الْحَجَّ وَ مَنْ أَدْرَكَ يَوْمَ عَرَفَةَ قَبْلَ زَوَالِ الشَّمْسِ فَقَدْ أَدْرَكَ الْمُتْعَةَ».[5]

الروایة صحیحة و الدلالة واضحة

روايات ديگري هم وجود دارد كه هم بعد مثبت دارد كه مي گويد وقت اضطراري تا زوال روز است و هم بعد منفي دارد كه مي گويند بعد از زوال اضطراری نیست و اضطراری اختصاص به شب عید ندارد لذا این ادله قول ابن زهره و سید را رد می کند کما اینکه نیاز به رد این دو نظریه هم نداریم زیرا اگر دلیل می گوید که از طلوع تا زوال بدل است اگر بخواهیم غیرش را هم بدل بدانیم نیاز به دلیل داریم.

ثانیا: جواهر مي گويد بر اين حكم اجماع هم وجود دارد.

براي نظريه دوم و سوم دليلي وجود ندارد و نظريه اول تمام است.

مساله چهارم:

«مسألة 4 - قد ظهر مما مر أن لوقوف المشعر ثلاثة أوقاف: وقتا اختياريا وهو بين الطلوعين، ووقتين اضطراريين أحدهما ليلة العيد لمن له عذر، والثاني من طلوع الشمس من يوم العيد إلى الزوال كذلك، وأن لوقوف عرفات وقتا اختياريا هو من زوال يوم عرفة إلى الغروب الشرعي، واضطراريا هو ليلة العيد للمعذور، فحينئذ بملاحظة إدراك أحد الموقفين أو كليهما اختياريا أو اضطراريا فردا و تركيب عمدا أو جهلا أو نسيانا أقسام كثيرة، نذكر ما هو مورد الابتلاء».[6]

در اين مساله دو مطلب بيان شده است:

مطلب اول: به اقسام وقوفات و عدد مورد بحث اشاره شده است.

مطلب دوم: احکام موارد وقوفات و مواردی که کفایت می کند که بعد از تلخیص سيدنا الاستاذ يازده مورد را بيان كرده است كه خواهد آمد.

مطلب اول: اقسام وقوفات و عدد آنها

نسبت به اين مطلب، دو توضيح لازم به ذکر است:

توضيح اول: اقسام وقوفات

به يك تعبير پنج وقوف وجود دارد:

براي عرفه دو وقوف است:

1. وقوف اختياري عرفه، كه از زوال روز نهم ذي الحجه تا غروب است.

2. وقوف اضطراري عرفه، كه از اول شب دهم تا طلوع فجر شب دهم است.

براي مشعر سه وقوف است:

3. وقوف اختياري مشعر، كه بين الطلوعين روز دهم است.

4. وقوف اضطراري نهاري مشعر، كه بين طلوع خورشيد و زوال خورشيد است.

5. وقوف اضطراري ليلي مشعر، كه از اول شب تا طلوع فجر است.

توضيح دوم: عدد فروض مساله

بر اين اساس كه اقسام وقوف را ذكر كرديم، عدد بحث وقوف بسيار زياد فرض مي شود چه بسا به 40 هم برسد چون 5 وقوف وجود دارد و ترك گاهي عمدي است و گاهي هم با عذر است و گاهي هم با جهل است و گاهي با نسيان است و بنا بر هر كدام یا درک منفرد است یا مرکب یعنی گاهي فقط اختياري عرفات را درك كرده است يا فقط اختياري مشعر درك كرده يا فقط اضطراري عرفه را درك كرده يا فقط اضطراري ليلي مشعر را درك كرده و يا فقط اضطراري مشعر را درك كرده است. همچنين باز صور مركب هم به اينها اضافه مي شود مثلا اختياري عرفه و اختياري مشعر را درك كرده يا اختياري عرفه و اضطراري ليلي مشعر را درك كرده يا اختياري عرفه و اضطراري نهاري مشعر را درك كرده يا اضطراري عرفه با اختياري مشعر را درك كرده است و...

سيدناالاستاذ مي فرمايند بسياري از اين فروض كم اتفاق مي افتد و لذا فروضي را بحث مي كنيم كه غالبا اتفاق مي افتد مثل جمع وقوف اختياري عرفه و مشعر. و لذا ايشان 11 فرض را بيان كرده اند.

مطلب دوم: بيان فروض يازده گانه

فرض اول: درك هر دو وقوف اختياري مشعر و عرفه

غالبا هم همين فرض پيش مي آيد و از مباحث گذشته حكم آن معلوم مي شود كه هم امر اطاعت شده و هم امتثال شده است و اتيان به مامور به موجب امتثال و سقوط امر مي شود. پس حج اين فرد صحيح است.

فرض دوم: عدم درك عمدي وقوف اختياري مشعر و عرفه

در اين فرض حج فرد باطل است. چون اتيان مامور به (حج با وقوف در مشعر و عرفه) عمدا ترك شده است و موجب بطلان حج مي شود.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo