موضوع: زمان وقوف/وقوف در مشعر/سومین عمل/اعمال حج تمتع

الجهة الثانیة و فیها ملاحظات

ملاحظه اول: سه مطلب در این ملاحظه وجود دارد:

    1. وجوب وقوف در مشعر

    2. مبدا این وجوب

    3. منتهای این وجوب

مطلب اول تقدم الکلام

مطلب دوم: متون فقهیه کما تری به دو نحو این مطلب را عنوان کرده اند.

    1. می فرمایند مبدا وجوب از حین و مقارن طلوع فجر می باشد.

    2. می فرمایند مبدا وجوب بعد از طلوع فجر است.

محقق در مختصر النافع می فرمایند: «و وقت الوقوف ما بين طلوع الفجر، إلى طلوع الشمس، للمضطر إلى الزوال».[1]

محقق اردبیلی در مجمع می فرمایند: «و وقت الاختياري للمشعر من طلوع الفجر الى طلوع الشمس، و للمضطر الى الزوال».[2]

سیدنا الاستاذ نیز می فرمایند: «يجب الوقوف بالمشعر من طلوع الفجر من يوم العيد إلى طلوع الشمس».[3]

اما نسبت به تعبر دوم محقق در شرایع می فرمایند: «أن يكون الوقوف للرجل المختار بعد طلوع الفجر».[4]

مرحوم بحرانی نیز در حدائق می فرمایند: «و ان الوقوف الاختياري ما يكون بعد طلوع الفجر الى طلوع الشمس».[5]

دلیل قول اول:

صحیحه معاویة بن عمار «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى وَ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَصْبِحْ عَلَى طُهْرٍ بَعْدَ مَا تُصَلِّي الْفَجْرَ- فَقِفْ إِنْ شِئْتَ قَرِيباً مِنَ الْجَبَلِ وَ إِنْ شِئْتَ حَيْثُ شِئْتَ- فَإِذَا وَقَفْتَ فَاحْمَدِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَثْنِ عَلَيْهِ...ثُمَّ اجْعَلِ التَّقْوَى مِنَ الدُّنْيَا زَادِي ثُمَّ أَفِضْ- حَيْثُ يُشْرِقُ لَكَ ثَبِيرٌ وَ تَرَى الْإِبِلُ مَوَاضِعَ أَخْفَافِهَا».[6]

(در جلسه قبل اشاره شد آیا وقوف در قزح کافی است یا نه مرحوم شهید و مرحوم مجلسی در روضة المتقین و جماعتی می فرمایند مشعر حقیقی در قزح مسجدی است در آن جبل(چه جبل قزح باشد یا غیرش باشد) که مرحوم مجلسی می فرمایند آن مسجد خراب شده است ولی آثار آن وجود دارد که ابن ادریس هم فرموده است این مسجد کنار مناره قرار داشته است.

بر فرض اینکه مشعر جای خاصی باشد چه جبل باشد و چه مسجد باشد و چه مناره باشد تفاوتی ندارد زیرا امام علیه السلام می فرمایند هر جا در مزدلفه وقوف کردی کفایت می کند.)

دلیل کسانی که می گویند وقوف در مشعر باید مقارن با طلوع فجر باشد این صحیحه می باشد زیرا حضرت می فرمایند اصباح باید در مشعر باشد من اصبح جنبا یعنی هنگام طلوع فجر جنب باشد اصبح فی المشعر به کسی گفته می شود که در حین طلوع فجر در مشعر باشد پس ما هو الواجب اصباح فی المشعر می باشد لذا اگر یک دقیق بعد از طلوع فجر به مشعر برود کافی نیست.

دلیل قول دوم:

می فرمایند این روایت شریف چند مستحب را بیان کرده است که یکی از آن مستحبات به دنبال جمله اصبح آمده است و فرموده است علی طهر که حین وقوف وضو داشته باشد کما اینکه حمد و ثناء که در روایت آمده است از مستحبات است لذا به قرینه وحدت سیاق مراد از اصباح فی المشعر هم استحباب است.

( اقول: اگر اصباح بتنهایی یکی از مستحبات بود این استدلال جا داشت در حالیکه مستحب در این حدیث طهارت داشتن است نه اصباح، در واقع این حدیث می گوید اصباحی که از واجبات است مستحب است که همراه با طهارت باشد لذا تمسک به سیاق اصلا موضوع ندارد)

از ما ذکرنا مشخص شد که در مبدا وقوف دو نظریه است:

    1. حین طلوع الفجر

    2. بعد طلوع الفجر

بررسی قول اول: اولا رفع ظهور بخاطر سیاق محل بحث و اشکال است و ثانیا بعد از فجر هم بر 5 دقیقه صادق است و هم به نیم ساعت صادق است پس باتوجه باینکه مابعد الاصباح مشخص نیست و در هیچ روایتی مشخص نشده است نمی توان بر فرض استناد به سیاق در این روایت به سیاق عمل کرد.

مطلب دوم: منتهای وجوب

آیا لازم است تا طلوع فجر در مشعر باشد یا قبل از طلوع فجر هم می تواند از مشعر خارج شود؟

قول اول: اکثر علماء می فرمایند منتهای وقوف، طلوع فجر است لذا می فرمایند استیعاب واجب است(البته فعلا با حکم تکلیفی کار داریم نه حکم وضعی و مقدار رکن)

قول دوم: جماعتی نسبت به منتها تصریح می کنند که قبل از طلوع می توان از مشعر خارج شد و بعضی احتیاط کرده اند و بعضی هم این امر را مسکوت گذاشته اند.

دلیل قول اول: استدلال به صحیحه معاویة بن عمار

در این صحیحه امام علیه السلام فرموده است: «ثُمَّ أَفِضْ- حَيْثُ يُشْرِقُ لَكَ ثَبِيرٌ».[7]

در یشرق لک ثبیر دو احتمال داده شده است:

    1. آن گوهی که نامش ثبیر است روشن شود و روشنایی اش دیده شود که طبعا قبل از طلوع خورشید این امر محقق می شود.

    2. و احتمال دوم این است که مراد این است که خورشید بر کوه بتابد نه اینکه ضوء آن بر كوه بتابد.