موضوع: اسامی مشعر/وقوف در مشعر/سومین عمل/اعمال حج تمتع

ویرایش دوم

بحث از وقوف در مشعر الحرام در چهار محور بررسی می شود:

محور اول: بحث از اصل وجوب وقوف؛ در جلسات گذشته به طور مفصل در رابطه با این محور مطالبی بیان شد.

محور دوم: اسامی مشعر الحرام

محور سوم: وجه تسمیه این اسامی

محور چهارم: حدود مشعر الحرام

مطلب دوم: بیان اسامی مشعر الحرام

اغلب فقهاء و مفسرین اسامی برای این مکان بیان کرده اند؛ از این اسامی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

منها: مشعر الحرام

دلیل بر این اسم اولا آیه مبارکه 198 از سوره بقره است.

«لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَ اذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَ إِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّين».[1]

و ثانیا روایاتی است که در بین آنها هم معتبره و هم غیر معتبره وجود دارد.

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ: قَالَ ع حَدُّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- مِنَ الْمَأْزِمَيْنِ إِلَى الْحِيَاضِ إِلَى وَادِي مُحَسِّرٍ».[2]

منها: «قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع كَانَ أَبِي ع يَقِفُ بِالْمَشْعَرِ الْحَرَامِ حَيْثُ يَبِيتُ».[3]

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: حَدُّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- مِنَ الْمَأْزِمَيْنِ إِلَى الْحِيَاضِ إِلَى وَادِي مُحَسِّرٍ- وَ إِنَّمَا سُمِّيَتِ الْمُزْدَلِفَةَ- لِأَنَّهُمُ ازْدَلَفُوا إِلَيْهَا مِنْ عَرَفَات».[4]

و منها: المزدلفه

این اسم در روایات زیادی در ابواب متفرقه بر این مکان اطلاق شده که از این روایات می توان به احادیث زیر اشاره کرد.

منها: «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ رِبْعِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ‌ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عَثَرَ مَحْمِلُ أَبِي ع بَيْنَ عَرَفَةَ وَ الْمُزْدَلِفَةِ- فَنَزَلَ فَصَلَّى الْمَغْرِبَ وَ صَلَّى الْعِشَاءَ بِالْمُزْدَلِفَةِ».[5]

منها: «وَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ أَخِيهِ عَلِيٍّ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّمَا سُمِّيَتْ مُزْدَلِفَةَ لِأَنَّهُمُ ازْدَلَفُوا إِلَيْهَا مِنْ عَرَفَاتٍ». صحیحة[6]

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنِ النَّبِيِّ وَ الْأَئِمَّةِ ع أَنَّهُ إِنَّمَا سُمِّيَتِ الْمُزْدَلِفَةُ جَمْعاً لِأَنَّهُ يُجْمَعُ فِيهَا- بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ بِأَذَانٍ وَاحِدٍ وَ إِقَامَتَيْنِ».[7]

منها: «وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ: صَلَّيْتُ خَلْفَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَغْرِبَ بِالْمُزْدَلِفَةِ- فَقَامَ فَصَلَّى الْمَغْرِبَ ثُمَّ صَلَّى الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ- وَ لَمْ يَرْكَعْ فِيمَا بَيْنَهُمَا ثُمَّ صَلَّيْتُ خَلْفَهُ بَعْدَ ذَلِكَ بِسَنَةٍ- فَلَمَّا صَلَّى الْمَغْرِبَ قَامَ فَتَنَفَّلَ بِأَرْبَعِ رَكَعَاتٍ».[8]

و منها: جمع

این نام هم در بعضی از روایات به این مکان اطلاق شده است؛ که در باب 6 و 8 مشعر آمده است.

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنِ النَّبِيِّ وَ الْأَئِمَّةِ ع أَنَّهُ إِنَّمَا سُمِّيَتِ الْمُزْدَلِفَةُ جَمْعاً لِأَنَّهُ يُجْمَعُ فِيهَا- بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ بِأَذَانٍ وَاحِدٍ وَ إِقَامَتَيْنِ».[9]

منها: «وَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ حَدِّ جَمْعٍ فَقَالَ- مَا بَيْنَ الْمَأْزِمَيْنِ إِلَى وَادِي مُحَسِّرٍ».[10]

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ وَ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: لَا تُصَلِّ الْمَغْرِبَ حَتَّى تَأْتِيَ جَمْعاً- فَصَلِّ بِهَا الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ بِأَذَانٍ وَ إِقَامَتَيْنِ الْحَدِيث».[11]

مرحوم طبرسی در تفسیر مجمع البیان نام دیگری هم برای این مکان بیان می کنند و می فرمایند نام دیگر این مکان «منی» می باشد و لکن این کلام قابل تامل است زیرا در روایاتی که ما مشاهده کردیم این کلمه بر این مکان اطلاق نشده بود و حتی اگر هم وجود داشته باشد باید در بحث بعدی که حدود مشعر را بررسی می کنیم ببینیم آنچه که در رابطه با حدود مشعر بیان شده، با اطلاق این اسم بر این مکان سازگاری دارد یا نه؟

با توجه به این مطالب می توان بیان کرد آن اسامی که به طور واضح در روایات بیان شده، همین سه اسم مذکوره است.

مطلب سوم: وجه تسمیه اسامی ثلاثه مشعر

علت اینکه به این مکان «مشعر الحرام» می گویند این است که این مکان، محل جمله ای از شعائر الهی مثل وقوف و ذکر و امثال اینها می باشد لذا از این جهت که محل شعائر است به آن مشعر می گویند.

علاوه بر اینکه یکی از معانی مشعر، علامت است و از این جهت به این مکان مشعر گویند که یکی از مکانهایی است که برای اعمال حج ذکر شده است.

علت تسمیه این مکان به «مزدلفه» به این اعتبار است که مردم از عرفات به طرف این مکان حرکت می کنند.

و جهت نامگذاری این مکان به «جمع» این است که مردم در این مکان اجتماع دارند و همچنین در بعضی از روایات وارد شده که جهت نامگذاری به این نام، به این خاطر است که در این مکان بین نماز مغرب و عشاء جمع می شود زیرا همانطور که در آینده بیان می شود روایات زیادی داریم که رسول خدا صلی الله علیه و آله نماز مغرب و عشاء را در این مکان به جمع خوانده اند.

البته با اینکه اصل جمع بین نماز مغرب و عشاء در مشعر امر مسلمی است و لکن در روایات مرتبط با این مساله مطلبی وجود دارد که شاید نتوان آن را به طور مسلم تصدیق نمود؛ آن مطلب در روایت زیر وارد شده است.

«وَ فِي الْعِلَلِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ جَابِرٍ وَ عَبْدِ الْكَرِيمِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ بْنِ أَبِي الدَّيْلَمِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُمِّيَتْ جَمْعٌ لِأَنَّ آدَمَ جَمَعَ فِيهَا- بَيْنَ الصَّلَاتَيْنِ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ».[12]

اینکه حضرت آدم علیه السلام در این مکان بین نماز مغرب و عشاء جمع کرده اند فقط در این روایت بیان شده و از آنجا که این روایت از سه جهت ضعف سندی دارد نمی توان آن را تصدیق نمود زیرا در سند این روایت محمد بن سنان، اسماعیل بن جابر و عبد الحمید بن ابی الدیلم وجود دارند که در وثاقت هر سه تامل وجود دارد.