< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

94/09/30

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: وجوب نماز خلف المقام/نماز طواف/افعال عمره
فرع اول از مساله 3 که مکان نماز طواف بود سه جهت داشت.
در ملاحظه ادله، نظر ما این شد که نمازطواف در حال اختیار خلف المقام است.

جهت سوم: توهمات مقابل آن 9 روایت
اشکالات به نظریه مشهور:

اشکال اول: این نظریه مخالف با آیه 125 از سوره مبارکه بقره است.
«وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلًّى»[1]
تقریب مخالفت: مراد از این مقام، معنای حقیقی آن نیست.
چرا معنای حقیقی مقام مراد نیست؟
چون قرائنی داریم که معنای حقیقی مقام ممکن نیست، مصلی باشد و معنای حقیقی مقام که نفس الحجر است، ممکن نیست مقصود باشد.

قرینه اول: چون آن سنگی که نام او مقام است که حضرت ابراهیم علیه السلام روی او قرار می گرفت و دیوار کعبه را بناء می کرد. که الان هم موجود است. ذراع فی ذراع است و ذراع فی ذراع ممکن نیست، مقصود از مصلی باشد.
چون اولا: جمعیت کذایی که در هر لحظه در مقام نماز می خوانند نمی توانند در ذراع فی ذراع در آن واحد نماز بخوانند، معقول نیست خداوند امر به نماز کند درحالیکه ممکن نیست این جمعیت کذائی دراین مکان خاص بتواند نماز بخوانند.(ظرف بسیار بسیارکمتر از مظروف است)
اینکه کشف الغطاء قائل به معنای حقیقی اند و فرمودند در نفس مقام باید نماز خوانده شود نا تمام است. مِن به هر معنائی که می خواهد باشد.(تبعیض یا ...)
ثانیا: از لحاظ طول هم مشکله دارد کسی که قدّ او دو متر است نمی تواند در ذراع فی الذراع نماز بخواند.

قرینه دوم: طوائفی از روایات است که مفادشان این است که مراد نفس مقام نیست و با برداشت بعضی از آیه قرآن مخالفت دارد.
طائفه اول: نماز طواف حوالی مقام است.
طائفه دوم: نماز طواف خلف المقام است.
طائفه سوم: نماز طواف عند المقام است.
این سه طائفه می گوید: معنای حقیقی مقام لازم نیست.(مراد از مقام آن سنگ خاص نیست.)
در نتیجه: بین ما ذَکَرنا و ما فی القرآن تعارض وجود دارد است.

اشکال دوم:
بسیاری از روایات می گوید که نماز عند المقام است نه خصوص خلف المقام
مانند حدیث 6 و 8 و 16 و 19 باب 74 و حدیث 1 باب 3
وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ‌ زُرَارَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ طَافَ طَوَافَ الْفَرِيضَةِ وَ لَمْ يُصَلِّ الرَّكْعَتَيْنِ حَتَّى ذَكَرَ وَ هُوَ بِالْأَبْطَحِ- يُصَلِّي أَرْبَعاً قَالَ يَرْجِعُ فَيُصَلِّي عِنْدَ الْمَقَامِ أَرْبَعا[2]
ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا فَرَغْتَ مِنْ طَوَافِكَ فَائْتِ مَقَامَ إِبْرَاهِيمَ ع- فَصَلِّ رَكْعَتَيْنِ إِلَى أَنْ قَالَ- وَ هَاتَانِ الرَّكْعَتَانِ هُمَا الْفَرِيضَةُ- لَيْسَ يُكْرَهُ لَكَ أَنْ تُصَلِّيَهُمَا فِي أَيِّ السَّاعَاتِ شِئْتَ- عِنْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ عِنْدَ غُرُوبِهَا- وَ لَا تُؤَخِّرْهُمَا سَاعَةَ تَطُوفُ (وَ تَفْرُغُ فَصَلِّهِمَا)[3]

اشکال سوم:
روایات زیادی می گوید الی المقام نماز خوانده شود نه خلف المقام.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سُئِلَ عَنْ- رَجُلٍ طَافَ طَوَافَ الْفَرِيضَةِ- وَ لَمْ يُصَلِّ الرَّكْعَتَيْنِ حَتَّى طَافَ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- ثُمَّ طَافَ طَوَافَ النِّسَاءِ وَ لَمْ يُصَلِّ لِذَلِكَ الطَّوَافِ- حَتَّى ذَكَرَ وَ هُوَ بِالْأَبْطَحِ قَالَ- يَرْجِعُ إِلَى الْمَقَامِ فَيُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ.[4]
قال ابن مسكان : وفي حديث آخر إن كان جاوز ميقات أهل أرضه فليرجع وليصلهما فإنّ الله تعالى يقول: واتخذوا من مقام إبراهيم مصلى.[5]
البته قطعا مراد از این روایات معنای حقیقی مقام نیست بلکه معنای مجازی مقام، مراد است.(امام و یمین و یسار) نه خصوص خلف

اشکال چهارم: کل روایاتی که حیال المقام(مقابل مقام) را می گوید.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْحَسَنِ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ أُمَيَّةَ بْنِ عَلِيٍّ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: رَأَيْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع يُصَلِّي رَكْعَتَيِ الْفَرِيضَةِ- بِحِيَالِ الْمَقَامِ قَرِيباً مِنَ الظِّلَالِ لِكَثْرَةِ النَّاسِ.[6]
مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: رَأَيْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى ع يُصَلِّي رَكْعَتَيْ طَوَافِ الْفَرِيضَةِ- بِحِيَالِ الْمَقَامِ قَرِيباً مِنْ ظِلَالِ الْمَسْجِدِ.[7]
این حدیث موید است زیرا احمدبن هلال آدم فاسدی بوده و آقای خوئی می فرمایند: صبح حرفی و شب حرف دیگری می زده. و أُمَيَّةَ بْنِ عَلِيٍّ نیز توثیق نشده است اگر چه در کامل الزیارات آمده است.

اشکال پنجم: گفتار شما با مشهور علما منافات دارد.
گفتار شما با فتوای ابن سعید در جامع الشرائع منافات دارد. و رکعتا صلوه الفریضه فریضه عند المقام.[8]
جواهر می گوید:
يجب أن يصلي ركعتي الطواف في المقام[9]
حدائق می گوید:
الثاني [تحقيق حول إيقاع صلاة الطواف في المقام][10]
جواب به این اشکالات:
این روایات اگر چه مخالف با روایاتی است که در جلسه قبل گفتیم می گویند نماز باید خلف المقام خوانده شود ولی مخالفت به نحو عموم مطلق است که حمل مطلق بر مقید می کنیم.
خصوص خلف، اخص است و مطلق جوانب عام است.(عند، مطلق اطراف را می گوید) لذا یقدم الخاص علی العام که خصوص خلف مراد است.
کما اینکه مرحوم نراقی در مستند به این تعارض جواب می دهد. که یجب التقیید المطلق بالمقید.
نظر استاد: علاوه بر کلام مرحوم مستند، اولا در بعضی روایات امام علیه السلام در مقام بیان جواب سائل است و در مقام اینکه مکان نماز طواف کجا باشد، نمی باشد. لذا تمسک به اطلاق نمی شود. ثانیا بر فرض اطلاق داشتن به برکت خاص از عام رفع ید می شود.
البته تعبیر سیدنا الاستاد خالی از مسامحه نیست. عند المقام در کلام ایشان مسامحه دارد و ثانیا می بایست فتوی دهند نه احتیاط.




BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo