< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

94/03/02

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: افعال عمره/ طواف/قسم ثانی از واجبات یا شرائط طواف/شرط پنجم/ طواف بین مقام و بیت شریف
در این بحث به دو مطلب اشاره می شود که هر دو مطلب برمی گردد به مطالبی که در گذشته بیان شد.

مطلب اول: که در ارتباط با حدّ طواف بین البیت و المقام است. تقدم الکلام که در جمع بین روایت محمد بن مسلم و صحیحه حلبی دو حرف اساسی بود.
1- بحث تعارض در فرض وجود شهرت و قول به جابریت بود.
2-فهم ابن جنید و صدوق(کراهت)، از صحیحه حلبی.
با توجه به این دو مطب این امور روشن شد یا می شود.
1-استثناء بر چه مسلکی از حرمت است؟ و استثناء از چه مسلکی از کراهت است؟
2-بر چه مسلکی حمل بر تقیه تمام است و بر چه مسلکی حمل بر تقیه نا تمام است؟
3-بر چه مسلکی رجوع به اطلاقات غلط است و بر چه مسلکی رجوع به اطلاقات تمام است؟
4-بر چه مسلکی جمع بینهما ممکن بلکه واجب است و بر چه مسلکی نا تمام است؟

مطلب دوم: که در شرط سوم که کون الطواف علی الیسار لمناسبه ذکر کردیم. و آن این بود که ادعا کردیم در روایات باب 26 سه عنوان به چشم می خورد. 1- مستجار 2- ملتزم 3- متعوّذ
که این عناوین حدیث 1 و 3 و 4 و 5 و 6 و 9 از باب 26 موجود است.
نکته که قبلا اشاره شد این بود که هر سه عنوان، عنوان برای مکان واحد است. از جهتی این کلام صحیح و از جهتی ناصحیح است.
محقق اردبیلی از همه بهتر این مطلب را دنبال کرده است. کما اینکه صاحب ریاض[1] نیز به این مطلب اشاره کرده است.
قوله: و التزام المستجار إلخ..
الظاهر انه يريد استحباب ذلك في الشوط الأخير و انه يريد بالمستجار هنا الملتزم المشهور في كلام الأصحاب و يفهم من أدلته من الأخبار الكثيرة.
مثل صحيحة عبد اللَّه بن سنان قال: قال أبو عبد اللَّه عليه السّلام: إذا كنت في الطواف السابع فائت المتعوذ و هو إذا قمت في دبر الكعبة حذاء الباب فقل:
اللّهم البيت بيتك و العبد عبدك و هذا مقام العائذ بك من النار (الخبر).
و لعلّ المستجار في الأصل هو الباب كما يدلّ عليه صحيحة معاوية بن عمار قال: قال أبو عبد اللَّه عليه السّلام: إذا فرغت من طوافك و بلغت مؤخّر الكعبة و هو بحذاء المستجار دون الركن اليماني بقليل فابسط يدك على البيت و ألصق (بطنك خ ل) بدنك و خدّك بالبيت و قل (و نقل الدّعاء) [2].

در ملتزم ومتعوذ اختلافی نیست که بین رکن غربی(شامی) و یمانی است.

و اما مستجار کجاست؟
در مستجار دو نظریه است:

نظریه اول: اکثر کتب می گویند: مستجار مکانی است بین رکن غربی(شامی) و رکن یمانی. بر این اساس هر سه عنوان بر مکان واحد تطبیق می کند.
دلیل بریان نظریه:
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي سَمَّاكٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثُمَّ تَطُوفُ بِالْبَيْتِ سَبْعَةَ أَشْوَاطٍ إِلَى أَنْ قَالَ- فَإِذَا انْتَهَيْتَ إِلَى مُؤَخَّرِ الْكَعْبَةِ- وَ هُوَ الْمُسْتَجَارُ دُونَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ بِقَلِيلٍ فِي الشَّوْطِ- السَّابِعِ فَابْسُطْ... .[3]
در مجمع مرحوم اردبیلی از ابوبصیر می داند ولی در مصدر ابوبصیر ندارد واز ابوبصیر نقل نشده است. بلکه از معاویه بن عمار نقل شده است.
این حدیث از دو جهت دلالت بر این نظریه دارد.
1-عبارت دُونَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ بِقَلِيلٍ دلالت دارد بر اینکه مستجار بین رکن غربی و یمانی است.
2-دعائی که در این مکان نقل شده است عین دعائی است که در حدیث 1 نقل شده است که همان ملتزم است.
بر این اساس جماعتی ادعا می کنند که مستجار نام مکانی است بین رکن یمانی وغربی. که محقق اردبیلی یمیل الی ذالک.

نظریه دوم: که مستجار بین رکن شرقی و رکن شمالی است(بین حجر و رکن شامی) یعنی بین حجر الاسود و حجر اسماعیل.
دلیل بر این نظریه: (مستجار باب کعبه یا قریب باب کعبه است.)
وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا فَرَغْتَ مِنْ طَوَافِكَ وَ بَلَغْتَ مُؤَخَّرَ الْكَعْبَةِ- وَ هُو(موخر الکعبه) بِحِذَاءِ الْمُسْتَجَارِ دُونَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ بِقَلِيلٍ- فَابْسُطْ يَدَيْكَ عَلَى الْبَيْتِ... .[4]
قطعا این تعبیر با درب خانه خدا تطبیق دارد. کما اینکه دُونَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ قید مکان دعاست نه قید مکان مستجار.

نظر استاد: با توجه به اینکه در حدیث 9 ابوسماک اورده شده است که توثیق نشده است ولی مدرک نظریه دوم ضعف سندی ندارد در نتیجه مستجار بین رکن حجر الاسود و عراقی است و قول به اینکه عناوین ثلاثه اسم برای مکان واحد است نا تمام است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo