< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

94/02/28

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: افعال عمره/ طواف/قسم ثانی از واجبات یا شرائط طواف/شرط پنجم/ طواف بین مقام و بیت شریف
بحث در این بود که آیا مشهور قائل به قول اول-بطلان طواف خلف المقام- هستند یا نه؟
سه نظریه وجود داشت که گفتیم ادعا شده است مشهور قائل به قول اول می باشند لذا عمل مشهور جابر ضعف سند روایت این نظریه است لکن ما گفتیم معلوم نیست مشهور به این روایت عمل کرده باشند.
برای اثبات این مطلب به سه بخش از اقوال علماء اشاره می کنیم.
بخش اول:
بعضی از علماء در مقام توضیح طواف می فرمایند:
کلام ابن براج: و يجب ان يكون طوافه بين المقام و البيت [1]
اصباح الشیعه: و أن يكون بين البيت و المقام[2]
بخش دوم:
روضة المتقین: و عمل الأصحاب على هذا الخبر.[3]
جامع المدارک: و الأصحاب ما عملوا بظاهره نعم عن الصّدوق الفتوى به[4]
مستد: و إضمارها غير ضائر، و ضعف سندها- لو كان- فالعمل له جابر.[5]
ریاض: و في سنده جهالة و إضمار، إلّا أنه لا محيص عنه، لانجباره بالشهرة و نقل الإجماع.[6]
تقریرات آیة الله فاضل: المشهور شهرة محققه اعتبار ان يكون الطواف بين البيت و المقام[7]
مجمع: الظاهر ان وجوب كون الطواف بين البيت و المقام- فيكون المقام خارجا عن الطواف و على يمين الطائف- ممّا لا خلاف فيه عند الأصحاب.[8]
ایضا: و لا يضرّ الإضمار في رواية محمد بن مسلم. ...لأن الظاهر انّ مضمونه متفق عليه بين المسلمين علما و عملا.[9]
بأن يكون الطواف بين البيت و المقام، مراعيا قدر ما بينهما من جميع الجهات، على المشهور بين الأصحاب، بل قيل: كاد أن يكون إجماعا، و عن الغنية: الإجماع عليه.[10]
همه اين عبارتها مبالغه است زيرا اين عبارتها نشان مي دهد بحث از عمل مشهور بالاتر است خصوصا عبارت مجمع كه فرموده است بين مسلمين اتفاقي است درحاليكه در اهل سنت اصلا اين شرط را لازم نمي دانند و مي گويند صرف وقوع در مسجد كافي است.
مغنی: و ان تبعاد عن البیت فی الطواف ما لم یخرج عن المسجد.[11]

بخش سوم:
عباراتی که یا ظهور دارد که بین البیت و المقام شرط نیست یا اقلا دلالت بر این دارد که این شخص ملتزم به شرطیت نبوده است و شرطیت را نگفته است چه غرضش شرطیت بوده است یا نبوده است.
ابن جنید: و على كل حال فعن أبي علي اجزاء الطواف خارج المقام مع الضرورة[12]
مرحوم صدوق: جواهر و مستند و ریاض قول به جواز طواف خارج مقام را به مرحوم صدوق از اين جهت نسبت داده اند كه ايشان فرموده است بَابُ مَا جَاءَ فِي الطَّوَافِ خَلْفَ الْمَقَام‌[13] بعد فقط همین روایت(صحيحه حلبي) را نقل کرده است و نگفته است این خلاف شهرت است یا خلاف اجماع است به صرف نقل گفته اند ایشان قائل به جواز طواف خارج مقام بوده است.
البته به نظر ما راه دومي نيز وجود دارد كه اين قول را به مرحوم صدوق نسبت بدهيم ايشان در مقنع و هدايه و من لايحضر ابتداء شروط طواف را گفته است تا می رسید به این جمله که و طف بالبيت سبعة أشواط[14] ‌ بعد می گوید كما وصفت لك يعني مطلق سبع نیست سبع موصوف است و بين مقام و بيت از اوصاف ذكر نشده است در حالیکه گفتیم بنای علماء این بوده است که بین مقام و بيت را ذکر کنند.
مرحوم سيد مرتضي: فإذا فرغ من الطواف سبع دفعات فليأت مقام إبراهيم عليه السلام و ليصل ركعتي الطواف[15]
ابو صلاح حلبي: فيطوف بالبيت أسبوعا[16]
ايشان هم هیچ اشاره ای نکرده است که این اسبوع بین مقام و بیت باشد.
ما در شهرت نیاز به احراز داریم و سکوت فایده ای ندارد ولو در باب اجماع اگر چند نفر متعرض نشده باشند مشکلی ایجاد نمی کند.
همه اینها یا معاصر شیخ بوده است یا قبل شیخ بوده اند لذا از قدماء هستند.
مويد اين مطلب كه شهرتي بين قدماء نبوده است اين است در نزد متاخرين هم اين قول قائل دارد جناب علامه در منتهی و تذکره و صاحب مدارک و صاحب ذخیره و مفاتیح و بلکه مستند که می گوید اگر شهرت نبود ما قول دوم را انتخاب مي كرديم، همه قول دوم را انتخاب كرده اند.
شاهد ادعاي ما كلام صاحب حدائق است كه ايشان تعبير به اشهر كرده است نه مشهور اين نشان مي دهد كه قول مقابل شاذ و نادر نبوده است.
سابعها- ان يكون بين البيت و المقام‌، و هو الأظهر الأشهر بين علمائنا الأعلام (رفع الله- تعالى- قدرهم في دار المقام).[17]
حرف حدائق را هم نزنیم می گوییم علم به شهرت نداریم و همین مقدار کافی است تا در جابریت خدشه کنیم
پس باید دوباره روایات را بررسی کنیم.



[3] روضة المتقين، مجلسی، ج‌4، ص.552
[7] كتاب الحج، آیة الله الفاضل، ج‌4، ص369.
[11] مغنی، ابن قدامه، ج3، ص185.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo