درس خارج فقه آیت الله مرتضوی
کتاب الحج
94/02/08
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع:
افعال عمره/ طواف/قسم ثانی از واجبات یا شرائط طواف/شرط دوم/ختم به
حجر
مطلب دوم در واجب سوم: محاذات شانه حقیقتا او عرفا؟
در این فرع دو احتمال وجود دارد:
1-در جمیع اطراف خانه معظمه باید خانه محاذی شانه چپ طائف باشد.
2-جهت حرکت باید علی الیسار باشد چه شانه محاذی باشد یا نه.
ظاهرا احتمال دوم اقرب الی الواقع است.
و الوجه فی ذلک:
اولا: وضع طواف کیفیت خاصی در شریعت دارد از این جهت که شوط بطرف چپ خانه شروع و ختم می شود در اغلب این حرکت شانه محاذی با کعبه معظمه است و در بعضی از حالات شانه به طبع اولی محاذی حقیقی نیست اگر بخواهد در جمیع شوط محاذی حقیقی صورت بگیرد احتیاج به توجه طائف و تغییر وضع طائف دارد در بعضی از این حالات حرکت طائف باید به نحو خاصی باشد مثلا در سمت حجر حضرت اسماعیل محاذی شانه قرار نمی گیرد بلکه تمایل به خلف دارد و اگر بخواهد محاذی حقیقی صورت گیرد طائف باید در حرکت خود تغییری ایجاد کند تا محاذات حقیقی صورت گیرد کما اینکه در خروج از محدوده حجر امر اینگونه است که محاذات حقیقی صورت نمی گیرد و کذلک در عبور ارکان و زوایا، محاذات حقیقی وجود ندارد.
طبق نظریه دوم عرفا جهت حرکت علی الیسار می باشد اگر چه شانه او در بعضی حالات محاذی با کعبه معظمه نیست.
ثانیا: یسار تارة یک معنای حقیقی دارد که در همه حالات شانه محاذی کعبه معظمه می باشد و اخری یسار به محلاحظه یمن و خلف و استقبال ملاحظه می شود و علی الیساری که در ما نحن فیه شرط می باشد به نحود ثانی در حکم اخذ شده است نه به نحو اول.
مطلب سوم: ملاحظه جملة من الکلمات
جواهر: نعم لا يقدح في جعله على اليسار الانحراف إلى جهة اليمين قطعا، و الله العالم.[1]
می فرمایند در مفهوم یسار لازم نیست شانه به سمت کعبه باشد زیرا حرکت علی الیسار با انحراف یسیر صادق است.
مستند: و لا يقدح في جعله على اليسار الانحراف اليسير إلى اليمين بحيث لا ينافي صدق الطواف على اليسار عرفا.[2]
و سیدنا الاستاذ فی الحریر:فلو انحرف قليلا حين الوصول إلى حجر إسماعيل (ع) صح و إن تمايل البيت إلى خلفه و لكن كان الدور على المتعارف، و كذا لو كان ذلك عند العبور عن زوايا البيت، فإنه لا إشكال فيه بعد كون الدور على النحو المتعارف مما فعله سائر المسلمين.[3]
بررسی مفاد ادله
نظریه اولی اساسی ندارد زیر ممکن است کلمه یسار بدون قرینه ظهور در محاذات حقیقی داشته باشد لکن در خصوص ما نحن فیه باید از این ظهور رفع ید شود.
قبلا هم اشاره شد بعضی مانند مرحوم نراقی و لعل مرحوم اردبیلی دلیل را فقط اجماع می دانند و واضح است که مقعد اجماع، ما هو الموجود می باشد کما اینکه اگر دلیل سیره باشد ایضا سیره بر ما هو الموجود می باشد و اگر دلیل روایات باشد این روایات چنین اطلاقی ندارد که بتواند محاذات حقیقی را ثابت کند زیرا در روایات کلمه یسار نیامده است بلکه ما از دلالت التزامیه ی روایات در بیان ادعیه، اصل حکم را اثبات کردیم.
خصوصا اینکه در هیچ روایتی نقل نشده است که معصومین در ابتدای حجر شانه شریف خود را به سمت خانه چرخانده باشد اگر چنین اتفاقی می افتاد حتما از معصومین سوال می شد که علت این تغییر چه بوده است.
اضف الی ذلک که حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم با شتر طواف کرده است طبعا اگر قرار باشد تغییر صورت گیرد باید توسط راکب صورت گیرد چون تغییر مرکب با این دقت عادتا ممکن نیست و اگر تغییری در حرکت خود بر روی مرکب ایجاد می کردند در این صورت تغییر کاملا محسوس می باشد.
مطلب دوم در واجب سوم: محاذات شانه حقیقتا او عرفا؟
در این فرع دو احتمال وجود دارد:
1-در جمیع اطراف خانه معظمه باید خانه محاذی شانه چپ طائف باشد.
2-جهت حرکت باید علی الیسار باشد چه شانه محاذی باشد یا نه.
ظاهرا احتمال دوم اقرب الی الواقع است.
و الوجه فی ذلک:
اولا: وضع طواف کیفیت خاصی در شریعت دارد از این جهت که شوط بطرف چپ خانه شروع و ختم می شود در اغلب این حرکت شانه محاذی با کعبه معظمه است و در بعضی از حالات شانه به طبع اولی محاذی حقیقی نیست اگر بخواهد در جمیع شوط محاذی حقیقی صورت بگیرد احتیاج به توجه طائف و تغییر وضع طائف دارد در بعضی از این حالات حرکت طائف باید به نحو خاصی باشد مثلا در سمت حجر حضرت اسماعیل محاذی شانه قرار نمی گیرد بلکه تمایل به خلف دارد و اگر بخواهد محاذی حقیقی صورت گیرد طائف باید در حرکت خود تغییری ایجاد کند تا محاذات حقیقی صورت گیرد کما اینکه در خروج از محدوده حجر امر اینگونه است که محاذات حقیقی صورت نمی گیرد و کذلک در عبور ارکان و زوایا، محاذات حقیقی وجود ندارد.
طبق نظریه دوم عرفا جهت حرکت علی الیسار می باشد اگر چه شانه او در بعضی حالات محاذی با کعبه معظمه نیست.
ثانیا: یسار تارة یک معنای حقیقی دارد که در همه حالات شانه محاذی کعبه معظمه می باشد و اخری یسار به محلاحظه یمن و خلف و استقبال ملاحظه می شود و علی الیساری که در ما نحن فیه شرط می باشد به نحود ثانی در حکم اخذ شده است نه به نحو اول.
مطلب سوم: ملاحظه جملة من الکلمات
جواهر: نعم لا يقدح في جعله على اليسار الانحراف إلى جهة اليمين قطعا، و الله العالم.[1]
می فرمایند در مفهوم یسار لازم نیست شانه به سمت کعبه باشد زیرا حرکت علی الیسار با انحراف یسیر صادق است.
مستند: و لا يقدح في جعله على اليسار الانحراف اليسير إلى اليمين بحيث لا ينافي صدق الطواف على اليسار عرفا.[2]
و سیدنا الاستاذ فی الحریر:فلو انحرف قليلا حين الوصول إلى حجر إسماعيل (ع) صح و إن تمايل البيت إلى خلفه و لكن كان الدور على المتعارف، و كذا لو كان ذلك عند العبور عن زوايا البيت، فإنه لا إشكال فيه بعد كون الدور على النحو المتعارف مما فعله سائر المسلمين.[3]
بررسی مفاد ادله
نظریه اولی اساسی ندارد زیر ممکن است کلمه یسار بدون قرینه ظهور در محاذات حقیقی داشته باشد لکن در خصوص ما نحن فیه باید از این ظهور رفع ید شود.
قبلا هم اشاره شد بعضی مانند مرحوم نراقی و لعل مرحوم اردبیلی دلیل را فقط اجماع می دانند و واضح است که مقعد اجماع، ما هو الموجود می باشد کما اینکه اگر دلیل سیره باشد ایضا سیره بر ما هو الموجود می باشد و اگر دلیل روایات باشد این روایات چنین اطلاقی ندارد که بتواند محاذات حقیقی را ثابت کند زیرا در روایات کلمه یسار نیامده است بلکه ما از دلالت التزامیه ی روایات در بیان ادعیه، اصل حکم را اثبات کردیم.
خصوصا اینکه در هیچ روایتی نقل نشده است که معصومین در ابتدای حجر شانه شریف خود را به سمت خانه چرخانده باشد اگر چنین اتفاقی می افتاد حتما از معصومین سوال می شد که علت این تغییر چه بوده است.
اضف الی ذلک که حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم با شتر طواف کرده است طبعا اگر قرار باشد تغییر صورت گیرد باید توسط راکب صورت گیرد چون تغییر مرکب با این دقت عادتا ممکن نیست و اگر تغییری در حرکت خود بر روی مرکب ایجاد می کردند در این صورت تغییر کاملا محسوس می باشد.
