درس خارج فقه آیت الله مرتضوی
کتاب الحج
94/02/07
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع:
افعال عمره/ طواف/قسم ثانی از واجبات یا شرائط طواف/شرط دوم/ختم به
حجر
حاصل مطلب هفتم این شد که نه کلامه علامه و نه کلام سیدنا الاساذ هیچ کدام موجب این عناوین می شود.
و الوجه فی ذلک: در بیان کیفیت احتیاط اشاره شد که این چنین نیت می کند که شروع می کنم طواف را از مکانی که شارع آن را واجب کرده است و ختم می کنم به مکانی که شارع آن را واجب کرده است با مقداری احتیاط در ابتدا و انتها و با این احتیاط هیچ یک از عناوین مذکور بوجود نمی آید و بر فرض اینکه این عناوین هم لازم آید حکم به بطلان در غایت اشکال است زیرا هیچ یک از این عناوین اتحاد وجودی با طواف ندارند تا داخل در بحث اجتماع امر و نهی شود.
مطلب هشتم: آیا زیادی و نقیصه در خصوص قبل از حجر و بعد از حجر محقق می شود یا نه؟
این مطلب بعدا مفصلا خواهد آمد.
سوم از واجبات طواف: ما اشار الیه سیدنا الاستاذ بقوله: الثالث- الطواف على اليسار بأن تكون الكعبة المعظمة حال الطواف على يساره[1]
می فرمایند طواف باید به گونه ای صورت گیرد که خانه خدا در طرف چپ طائف قرار گیرد.
در این فرع دو مطلب اشاره می شود.
مطلب اول: دلیل بر این حکم
اولا: اتفاق المسلمین کما اشار الیه الجواهر بقوله: بلا خلاف اجده بل الاجماع بقسمیه علیه[2] و المستند بقوله: وهو مما نفي عنه الخلاف، بل ادعي عليه الاجماع في كلام جماعة، بل هو إجماعي، وهو الدليل عليه[3] و المغنی ولو نکس الطواف فجعل البیت علی یمینه لم یجزه[4] حتی حنفی ها اصل وجوب را قبول دارند الا اینکه اگر کسی بر عکس انجام داد همه می گویند که طواف باطل است ولی حنفی ها می گویند طوافش صحیح است فقط گناه کرده است.
ثانیا: سیره مسلمین
ثالثا: روایات
این روایات اگر چه صراحتا یامطابقتا سخن از یسار نیاورده است لذا در کیفیت این حکم از روایات دقت کنید لکن این روایات دلالت بر مدعی دارد.
از این روایات چند مطلب استفاده می شود:
1-در حال طواف انسان به مقداری که می تواند با خداوند مناجات کند.
2-مستجار سه نام دارد در بعضی خصوص مستجار ذکر شده است و در اکثر روایات از این مکان به عنوان ملتزم یاد شده است و در بعضی روایات با نام متعوض (ح1 باب 26) یاد شده است.
3-در این روایات این معنی بوضوح بجشم می خورد که از مستجار این دعا را بخوانید بعد به رکن یمانی بروید و این دعا را در رکن یمانی بخوانید بعد به رکن حجر بروید و این دعا را بخوانید و بعد حجر الاسود را استلام کنید، واضح است که این ترتیب فقط زمانی ممکن است که بیت شریف در یسار طائف باشد.
منها: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ‌مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ:قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا كُنْتَ فِي الطَّوَافِ السَّابِعِ فَائْتِ الْمُتَعَوَّذَ- وَ هُوَ إِذَا قُمْتَ فِي دُبُرِ الْكَعْبَةِ حِذَاءَ الْبَابِ- فَقُلِ اللَّهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ وَ الْعَبْدُ عَبْدُكَ- وَ هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِكَ مِنَ النَّارِ- اللَّهُمَّ مِنْ قِبَلِكَ الرَّوْحُ وَ الْفَرَجُ- ثُمَّ اسْتَلِمِ الرُّكْنَ الْيَمَانِيَّ ثُمَّ ائْتِ الْحَجَرَ فَاخْتِمْ بِهِ.[5]
منها: وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا فَرَغْتَ مِنْ طَوَافِكَ وَ بَلَغْتَ مُؤَخَّرَ الْكَعْبَةِ- وَ هُوَ بِحِذَاءِ الْمُسْتَجَارِ دُونَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ بِقَلِيلٍ- فَابْسُطْ يَدَيْكَ عَلَى الْبَيْتِ- وَ أَلْصِقْ بَدَنَكَ وَ خَدَّكَ بِالْبَيْتِ وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا فَرَغْتَ مِنْ طَوَافِكَ وَ بَلَغْتَ مُؤَخَّرَ الْكَعْبَةِ- وَ هُوَ بِحِذَاءِ الْمُسْتَجَارِ دُونَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ بِقَلِيلٍ- فَابْسُطْ يَدَيْكَ عَلَى الْبَيْتِ- وَ أَلْصِقْ بَدَنَكَ وَ خَدَّكَ بِالْبَيْتِ وَقُلِ- اللَّهُمَّ ... وَ تَخَيَّرُ لِنَفْسِكَ مِنَ الدُّعَاءِ- ثُمَّ اسْتَلِمِ الرُّكْنَ الْيَمَانِيَّ ثُمَّ ائْتِ الْحَجَرَ الْأَسْوَدَ.[6]
این روایت اگر چه صحیحه است لکن وقتی مدعی ثابت می شود که این ترتیب در حین طواف ذکر شود لکن در این روایت ترتیب استلام در خارج طواف را گفته است بحث ما در استلام در حین طواف است نه مطلق استلام
منها: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي سَمَّاكٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ثُمَّ تَطُوفُ بِالْبَيْتِ سَبْعَةَ أَشْوَاطٍ إِلَى أَنْ قَالَ فَإِذَا انْتَهَيْتَ إِلَى مُؤَخَّرِ الْكَعْبَةِ- وَ هُوَ الْمُسْتَجَارُ دُونَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ بِقَلِيلٍ فِي الشَّوْطِ السَّابِعِ فَابْسُطْ يَدَيْكَ عَلَى الْأَرْضِ وَ أَلْصِقْ خَدَّكَ وَ بَطْنَكَ بِالْبَيْتِ- ثُمَّ قُلِ اللَّهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ...تَخَيَّرُ لِنَفْسِكَ مِنَ الدُّعَاءِ ثُمَّ اسْتَقْبِلِ الرُّكْنَ الْيَمَانِيَّ- وَ الرُّكْنَ الَّذِي فِيهِ الْحَجَرُ الْأَسْوَدُ وَ اخْتِمْ بِهِ فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَلَا يَضُرُّكَ وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ قَنِّعْنِي بِمَا رَزَقْتَنِي وَ بَارِكْ لِي فِيمَا آتَيْتَنِي الْحَدِيث[7]
این روایت موید است زیرا ابوسمال غیر ابوسماک است و ابوسماک توثیق نشده است.
منها: عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ فِي قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى وَ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ جَمِيعاً عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ رَأَيْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى ع اسْتَلَمَ الْحَجَرَ- ثُمَّ طَافَ حَتَّى إِذَا كَانَ أُسْبُوعٌ الْتَزَمَ وَسَطَ الْبَيْتِ- وَ تَرَكَ الْمُلْتَزَمَ الَّذِي يَلْتَزِمُ أَصْحَابُنَا وَ بَسَطَ يَدَهُ عَلَى الْكَعْبَةِ ثُمَّ يَمْكُثُ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ مَضَى إِلَى الْحَجَرِ فَاسْتَلَمَهُ وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ خَلْفَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ- ثُمَّ اسْتَلَمَ الْحَجَرَ- فَطَافَ حَتَّى إِذَا كَانَ فِي آخِرِ السُّبُوعِ اسْتَلَمَ وَسَطَ الْبَيْتِ ثُمَّ اسْتَلَمَ الْحَجَرَ- ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ خَلْفَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ- ثُمَّ عَادَ إِلَى الْحَجَرِ فَاسْتَلَمَهُ ثُمَّ مَضَى حَتَّى إِذَا بَلَغَ الْمُلْتَزَمَ فِي آخِرِ السُّبُوعِ الْتَزَمَ وَسَطَ الْبَيْتِ وَ بَسَطَ يَدَهُ ثُمَّ اسْتَلَمَ الْحَجَرَ ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ خَلْفَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ ثُمَّ عَادَ إِلَى الْحَجَرِ- فَاسْتَلَمَ مَا بَيْنَ الْحَجَرِ إِلَى الْبَابِ- ثُمَّ مَكَثَ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ خَرَجَ مِنْ بَابِ الْحَنَّاطِينَ- حَتَّى أَتَى ذَا طُوًى فَكَانَ وَجْهُهُ إِلَى الْمَدِينَة[8]
منها: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍ عَنْ أَخِيهِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍعَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَمَّنْ نَسِيَ أَنْ يَلْتَزِمَ فِي آخِرِ طَوَافِهِ- حَتَّى جَازَ الرُّكْنَ الْيَمَانِيَّ- أَ يَصْلُحُ أَنْ يَلْتَزِمَ بَيْنَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ- وَ بَيْنَ الْحَجَرِ- أَوْ يَدَعُ ذَلِكَ- قَالَ يَتْرُكُ اللُّزُومَ وَ يَمْضِي- وَ عَمَّنْ قَرَنَ عَشَرَةَ أَسْبَاعٍ أَوْ أَكْثَرَ أَوْ أَقَلَّ- أَ لَهُ أَنْ يَلْتَزِمَ فِي آخِرِهَا الْتِزَاماً وَاحِداً- قَالَ لَا أُحِبُّ ذَلِكَ.[9]
در این روایت به این مطلب اشاره شده است که اگر رکن ملتزم را فراموش کرده است و به رکن یمانی رفته است می تواند برگردد یا نه؟ ما با جواز یا عدم جواز کاری نداریم لکن اصل فرض مساله در صورتی است که بیت علی الیسار باشد تا این فرض مطرح شود که رکن ملتزم را فراموش کرده است و به رکن یمانی رفته است.
منها: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: طُفْ بِالْبَيْتِ سَبْعَةَ أَشْوَاطٍ- وَ تَقُولُ فِي الطَّوَافِ اللَّهُمَّ ...وَ كُلَّمَا انْتَهَيْتَ إِلَى بَابِ الْكَعْبَةِ فَصَلِّ عَلَى النَّبِيِّ ص- وَ تَقُولُ فِيمَا بَيْنَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ وَ الْحَجَرِ الْأَسْوَدِ- رَبَّنٰا آتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً- وَ قِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ وَ قُلْ فِي الطَّوَافِ- اللَّهُمَّ إِنِّي إِلَيْكَ فَقِيرٌ وَ إِنِّي خَائِفٌ مُسْتَجِيرٌ- فَلَا تُغَيِّرْ جِسْمِي وَ لَا تُبَدِّلِ اسْمِي.[10] صحیحه
همانظور که اشاره شد در این روایات مطالبی ذکر شده است که یکی از این مطالب، یک مطلب کلامی است که در حدائق هم اشاره شده است.
ایشان روایتی از عیون نقل می کند که آن ملعون از امام رضا علیه السلام سوال کرد که شما می گویید پیامبر معصوم است و این آیه می گوید گناهان پیامبر بخشیده شده است حضرت فرمودند مراد آیه این است که پیامبر در نزد مشرکین گناه کرده است زیرا مشرکین 360 خدا داشتند و پیامبر آنها را به خدای واحد دعوت کرد بعد از فتح مکه آنچه را که نزد قریش گناه بود برطرف شد و بعدا هم چنین اعتراضی نخواهند داشت.
...و أسألك باسمك الذي غفرت به لمحمد (صلى الله عليه و آله) ما تقدم من ذنبه و ما تأخر و أتممت عليه نعمتك، ان تفعل بي كذا و كذا: ما أحببت من الدعاء..وأما قوله: (الذي غفرت به لمحمد (صلى الله عليه وآله) ما تقدم من ذنبه وما تأخر) فهو إشارة إلى الآية الواردة في سورة الفتح وقد ورد في تفسيرها ما رواه الصدوق (قدس سره) في كتاب عيون الأخبار عن الرضا (عليه السلام): أنه سأله المأمون عن هذه الآية، فقال (عليه السلام): إنه لم يكن أحد عند مشركي أهل مكة أعظم ذنبا من رسول الله (صلى الله عليه وآله)، لأنهم كانوا يعبدون من دون الله ثلاثمائة وستين صنما، فلما جاءهم (صلى الله عليه وآله) بالدعوة إلى كلمة الاخلاص كبر ذلك عليهم وعظم، وقالوا: أجعل الآلهة إلها واحدا.. إلى قولهم: إن هذا إلا اختلاق.فلما فتح الله على نبيه (صلى الله عليه وآله) مكة قال له: يا محمد (صلى الله عليه وآله) (إنا فتحنا لك فتحا مبينا ليغفر لك الله ما تقدم من ذنبك وما تأخر) عند مشركي أهل مكة بدعائك إلى توحيد الله (تعالى) في ما تقدم وما تأخر.[11]
عامه برای اثبات وجوب جعل البیت علی الیسار به برهان تاسی تمسک کرده اند و گفته اند اگر چه تاسی اعم از وجوب و ندب می باشد و اصل رحجان را ثابت می کند لکن با توجه به روایتی که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمودند: خذوا عنی مناسککم تاسی در این خصوص واجب است.
این حدیث در کتب ما هم آمده است لکن همه، این روایت را از اهل سنت نقل کرده اند مرحوم نراقی می فرمایند اصل اینکه جعل البیت علی الیسار از مناسک باشد محل بحث است.
علی ای حال این روایت سندا هم مشکل دارد و قابل استناد نمی باشد.
حاصل مطلب هفتم این شد که نه کلامه علامه و نه کلام سیدنا الاساذ هیچ کدام موجب این عناوین می شود.
و الوجه فی ذلک: در بیان کیفیت احتیاط اشاره شد که این چنین نیت می کند که شروع می کنم طواف را از مکانی که شارع آن را واجب کرده است و ختم می کنم به مکانی که شارع آن را واجب کرده است با مقداری احتیاط در ابتدا و انتها و با این احتیاط هیچ یک از عناوین مذکور بوجود نمی آید و بر فرض اینکه این عناوین هم لازم آید حکم به بطلان در غایت اشکال است زیرا هیچ یک از این عناوین اتحاد وجودی با طواف ندارند تا داخل در بحث اجتماع امر و نهی شود.
مطلب هشتم: آیا زیادی و نقیصه در خصوص قبل از حجر و بعد از حجر محقق می شود یا نه؟
این مطلب بعدا مفصلا خواهد آمد.
سوم از واجبات طواف: ما اشار الیه سیدنا الاستاذ بقوله: الثالث- الطواف على اليسار بأن تكون الكعبة المعظمة حال الطواف على يساره[1]
می فرمایند طواف باید به گونه ای صورت گیرد که خانه خدا در طرف چپ طائف قرار گیرد.
در این فرع دو مطلب اشاره می شود.
مطلب اول: دلیل بر این حکم
اولا: اتفاق المسلمین کما اشار الیه الجواهر بقوله: بلا خلاف اجده بل الاجماع بقسمیه علیه[2] و المستند بقوله: وهو مما نفي عنه الخلاف، بل ادعي عليه الاجماع في كلام جماعة، بل هو إجماعي، وهو الدليل عليه[3] و المغنی ولو نکس الطواف فجعل البیت علی یمینه لم یجزه[4] حتی حنفی ها اصل وجوب را قبول دارند الا اینکه اگر کسی بر عکس انجام داد همه می گویند که طواف باطل است ولی حنفی ها می گویند طوافش صحیح است فقط گناه کرده است.
ثانیا: سیره مسلمین
ثالثا: روایات
این روایات اگر چه صراحتا یامطابقتا سخن از یسار نیاورده است لذا در کیفیت این حکم از روایات دقت کنید لکن این روایات دلالت بر مدعی دارد.
از این روایات چند مطلب استفاده می شود:
1-در حال طواف انسان به مقداری که می تواند با خداوند مناجات کند.
2-مستجار سه نام دارد در بعضی خصوص مستجار ذکر شده است و در اکثر روایات از این مکان به عنوان ملتزم یاد شده است و در بعضی روایات با نام متعوض (ح1 باب 26) یاد شده است.
3-در این روایات این معنی بوضوح بجشم می خورد که از مستجار این دعا را بخوانید بعد به رکن یمانی بروید و این دعا را در رکن یمانی بخوانید بعد به رکن حجر بروید و این دعا را بخوانید و بعد حجر الاسود را استلام کنید، واضح است که این ترتیب فقط زمانی ممکن است که بیت شریف در یسار طائف باشد.
منها: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ‌مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ:قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا كُنْتَ فِي الطَّوَافِ السَّابِعِ فَائْتِ الْمُتَعَوَّذَ- وَ هُوَ إِذَا قُمْتَ فِي دُبُرِ الْكَعْبَةِ حِذَاءَ الْبَابِ- فَقُلِ اللَّهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ وَ الْعَبْدُ عَبْدُكَ- وَ هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِكَ مِنَ النَّارِ- اللَّهُمَّ مِنْ قِبَلِكَ الرَّوْحُ وَ الْفَرَجُ- ثُمَّ اسْتَلِمِ الرُّكْنَ الْيَمَانِيَّ ثُمَّ ائْتِ الْحَجَرَ فَاخْتِمْ بِهِ.[5]
منها: وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا فَرَغْتَ مِنْ طَوَافِكَ وَ بَلَغْتَ مُؤَخَّرَ الْكَعْبَةِ- وَ هُوَ بِحِذَاءِ الْمُسْتَجَارِ دُونَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ بِقَلِيلٍ- فَابْسُطْ يَدَيْكَ عَلَى الْبَيْتِ- وَ أَلْصِقْ بَدَنَكَ وَ خَدَّكَ بِالْبَيْتِ وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا فَرَغْتَ مِنْ طَوَافِكَ وَ بَلَغْتَ مُؤَخَّرَ الْكَعْبَةِ- وَ هُوَ بِحِذَاءِ الْمُسْتَجَارِ دُونَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ بِقَلِيلٍ- فَابْسُطْ يَدَيْكَ عَلَى الْبَيْتِ- وَ أَلْصِقْ بَدَنَكَ وَ خَدَّكَ بِالْبَيْتِ وَقُلِ- اللَّهُمَّ ... وَ تَخَيَّرُ لِنَفْسِكَ مِنَ الدُّعَاءِ- ثُمَّ اسْتَلِمِ الرُّكْنَ الْيَمَانِيَّ ثُمَّ ائْتِ الْحَجَرَ الْأَسْوَدَ.[6]
این روایت اگر چه صحیحه است لکن وقتی مدعی ثابت می شود که این ترتیب در حین طواف ذکر شود لکن در این روایت ترتیب استلام در خارج طواف را گفته است بحث ما در استلام در حین طواف است نه مطلق استلام
منها: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي سَمَّاكٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ثُمَّ تَطُوفُ بِالْبَيْتِ سَبْعَةَ أَشْوَاطٍ إِلَى أَنْ قَالَ فَإِذَا انْتَهَيْتَ إِلَى مُؤَخَّرِ الْكَعْبَةِ- وَ هُوَ الْمُسْتَجَارُ دُونَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ بِقَلِيلٍ فِي الشَّوْطِ السَّابِعِ فَابْسُطْ يَدَيْكَ عَلَى الْأَرْضِ وَ أَلْصِقْ خَدَّكَ وَ بَطْنَكَ بِالْبَيْتِ- ثُمَّ قُلِ اللَّهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ...تَخَيَّرُ لِنَفْسِكَ مِنَ الدُّعَاءِ ثُمَّ اسْتَقْبِلِ الرُّكْنَ الْيَمَانِيَّ- وَ الرُّكْنَ الَّذِي فِيهِ الْحَجَرُ الْأَسْوَدُ وَ اخْتِمْ بِهِ فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَلَا يَضُرُّكَ وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ قَنِّعْنِي بِمَا رَزَقْتَنِي وَ بَارِكْ لِي فِيمَا آتَيْتَنِي الْحَدِيث[7]
این روایت موید است زیرا ابوسمال غیر ابوسماک است و ابوسماک توثیق نشده است.
منها: عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ فِي قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى وَ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ جَمِيعاً عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ رَأَيْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى ع اسْتَلَمَ الْحَجَرَ- ثُمَّ طَافَ حَتَّى إِذَا كَانَ أُسْبُوعٌ الْتَزَمَ وَسَطَ الْبَيْتِ- وَ تَرَكَ الْمُلْتَزَمَ الَّذِي يَلْتَزِمُ أَصْحَابُنَا وَ بَسَطَ يَدَهُ عَلَى الْكَعْبَةِ ثُمَّ يَمْكُثُ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ مَضَى إِلَى الْحَجَرِ فَاسْتَلَمَهُ وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ خَلْفَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ- ثُمَّ اسْتَلَمَ الْحَجَرَ- فَطَافَ حَتَّى إِذَا كَانَ فِي آخِرِ السُّبُوعِ اسْتَلَمَ وَسَطَ الْبَيْتِ ثُمَّ اسْتَلَمَ الْحَجَرَ- ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ خَلْفَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ- ثُمَّ عَادَ إِلَى الْحَجَرِ فَاسْتَلَمَهُ ثُمَّ مَضَى حَتَّى إِذَا بَلَغَ الْمُلْتَزَمَ فِي آخِرِ السُّبُوعِ الْتَزَمَ وَسَطَ الْبَيْتِ وَ بَسَطَ يَدَهُ ثُمَّ اسْتَلَمَ الْحَجَرَ ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ خَلْفَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ ثُمَّ عَادَ إِلَى الْحَجَرِ- فَاسْتَلَمَ مَا بَيْنَ الْحَجَرِ إِلَى الْبَابِ- ثُمَّ مَكَثَ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ خَرَجَ مِنْ بَابِ الْحَنَّاطِينَ- حَتَّى أَتَى ذَا طُوًى فَكَانَ وَجْهُهُ إِلَى الْمَدِينَة[8]
منها: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍ عَنْ أَخِيهِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍعَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَمَّنْ نَسِيَ أَنْ يَلْتَزِمَ فِي آخِرِ طَوَافِهِ- حَتَّى جَازَ الرُّكْنَ الْيَمَانِيَّ- أَ يَصْلُحُ أَنْ يَلْتَزِمَ بَيْنَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ- وَ بَيْنَ الْحَجَرِ- أَوْ يَدَعُ ذَلِكَ- قَالَ يَتْرُكُ اللُّزُومَ وَ يَمْضِي- وَ عَمَّنْ قَرَنَ عَشَرَةَ أَسْبَاعٍ أَوْ أَكْثَرَ أَوْ أَقَلَّ- أَ لَهُ أَنْ يَلْتَزِمَ فِي آخِرِهَا الْتِزَاماً وَاحِداً- قَالَ لَا أُحِبُّ ذَلِكَ.[9]
در این روایت به این مطلب اشاره شده است که اگر رکن ملتزم را فراموش کرده است و به رکن یمانی رفته است می تواند برگردد یا نه؟ ما با جواز یا عدم جواز کاری نداریم لکن اصل فرض مساله در صورتی است که بیت علی الیسار باشد تا این فرض مطرح شود که رکن ملتزم را فراموش کرده است و به رکن یمانی رفته است.
منها: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: طُفْ بِالْبَيْتِ سَبْعَةَ أَشْوَاطٍ- وَ تَقُولُ فِي الطَّوَافِ اللَّهُمَّ ...وَ كُلَّمَا انْتَهَيْتَ إِلَى بَابِ الْكَعْبَةِ فَصَلِّ عَلَى النَّبِيِّ ص- وَ تَقُولُ فِيمَا بَيْنَ الرُّكْنِ الْيَمَانِيِّ وَ الْحَجَرِ الْأَسْوَدِ- رَبَّنٰا آتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً- وَ قِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ وَ قُلْ فِي الطَّوَافِ- اللَّهُمَّ إِنِّي إِلَيْكَ فَقِيرٌ وَ إِنِّي خَائِفٌ مُسْتَجِيرٌ- فَلَا تُغَيِّرْ جِسْمِي وَ لَا تُبَدِّلِ اسْمِي.[10] صحیحه
همانظور که اشاره شد در این روایات مطالبی ذکر شده است که یکی از این مطالب، یک مطلب کلامی است که در حدائق هم اشاره شده است.
ایشان روایتی از عیون نقل می کند که آن ملعون از امام رضا علیه السلام سوال کرد که شما می گویید پیامبر معصوم است و این آیه می گوید گناهان پیامبر بخشیده شده است حضرت فرمودند مراد آیه این است که پیامبر در نزد مشرکین گناه کرده است زیرا مشرکین 360 خدا داشتند و پیامبر آنها را به خدای واحد دعوت کرد بعد از فتح مکه آنچه را که نزد قریش گناه بود برطرف شد و بعدا هم چنین اعتراضی نخواهند داشت.
...و أسألك باسمك الذي غفرت به لمحمد (صلى الله عليه و آله) ما تقدم من ذنبه و ما تأخر و أتممت عليه نعمتك، ان تفعل بي كذا و كذا: ما أحببت من الدعاء..وأما قوله: (الذي غفرت به لمحمد (صلى الله عليه وآله) ما تقدم من ذنبه وما تأخر) فهو إشارة إلى الآية الواردة في سورة الفتح وقد ورد في تفسيرها ما رواه الصدوق (قدس سره) في كتاب عيون الأخبار عن الرضا (عليه السلام): أنه سأله المأمون عن هذه الآية، فقال (عليه السلام): إنه لم يكن أحد عند مشركي أهل مكة أعظم ذنبا من رسول الله (صلى الله عليه وآله)، لأنهم كانوا يعبدون من دون الله ثلاثمائة وستين صنما، فلما جاءهم (صلى الله عليه وآله) بالدعوة إلى كلمة الاخلاص كبر ذلك عليهم وعظم، وقالوا: أجعل الآلهة إلها واحدا.. إلى قولهم: إن هذا إلا اختلاق.فلما فتح الله على نبيه (صلى الله عليه وآله) مكة قال له: يا محمد (صلى الله عليه وآله) (إنا فتحنا لك فتحا مبينا ليغفر لك الله ما تقدم من ذنبك وما تأخر) عند مشركي أهل مكة بدعائك إلى توحيد الله (تعالى) في ما تقدم وما تأخر.[11]
عامه برای اثبات وجوب جعل البیت علی الیسار به برهان تاسی تمسک کرده اند و گفته اند اگر چه تاسی اعم از وجوب و ندب می باشد و اصل رحجان را ثابت می کند لکن با توجه به روایتی که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمودند: خذوا عنی مناسککم تاسی در این خصوص واجب است.
این حدیث در کتب ما هم آمده است لکن همه، این روایت را از اهل سنت نقل کرده اند مرحوم نراقی می فرمایند اصل اینکه جعل البیت علی الیسار از مناسک باشد محل بحث است.
علی ای حال این روایت سندا هم مشکل دارد و قابل استناد نمی باشد.
