< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

92/09/10

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: محرمات احرام/ نکاه به آیینه/کفاره نگاه به آیینه
الثامن- النظر في المرآة من غير فرق بين الرجل و المرأة،و ليس فيه الكفارة، لكن يستحب بعد النظر إن يلبي، و الأحوط الاجتناب عن النظر في المرآة و لو لم يكن للتزيين.[1]
در هشتم از محرمات به پنج مطلب اشاره می شود:
مطلب اول:
نگاه به آیینه
نسبت به نظر به آئینه دو نظریه است:
1-  حرمت کما عن المشهور و سیدنا الاستاذ
2-  کراهت کما فی المستند و الخلاف و الغنية و المهذّب و الوسيلة و النافع
دلیل حرمت:
کل روایاتی که در باب 34 از تروک احرام موجود است.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ يَعْنِي ابْنَ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ حَمَّادٍ يَعْنِي ابْنَ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَنْظُرْ فِي الْمِرْآةِ وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ فَإِنَّهُ مِنَ الزِّينَةِ[2]
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَنْظُرُ الْمَرْأَةُ الْمُحْرِمَةُ فِي الْمِرْآةِ لِلزِّينَةِ[3]
مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَنْظُرْ فِي الْمِرْآةِ وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ لِأَنَّهُ مِنَ الزِّينَةِ الْحَدِيثَ‏[4]
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِيزٍ وَ فِي الْعِلَلِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ‏
وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا يَنْظُرُ الْمُحْرِمُ فِي الْمِرْآةِ لِزِينَةٍ فَإِنْ نَظَرَ فَلْيُلَب‏[5]
ظهور صیغه نهی در حرمت است و برای رفع از این ظهور یا باید قرینه خارجیه مثل اجماع و غیرش داشته باشیم یا قرائن داخلیه در حالیکه چنین قرائنی نداریم.
دلیل کراهت:
این روایات دلالت بر حرمت ندارند زیرا اکثر آنها با جمله خبریه وارد شده اند و جملات خبریه دلالت بر حکم انشائیه ندارند لذا شک می کنیم نظر به آئینه حرام است یا نه؟ مقتضای اصل برائت، جواز می باشد.
اما کراهت را می توان با همین جملات خبریه اثبات کرد زیرا در ادله کراهت تسامح می شود.
عبارت مرحوم نراقی:
و منها: النظر في المرآة.
فإنّه يكره على الأقوى، وفاقا للخلاف و الغنية و المهذّب و الوسيلة و النافع، للأصل، و الصحاح الأربع لحريز و ابن عمّار و حمّاد، المتضمّنة للجملة المحتملة للخبريّة.
خلافا للمشهور، فحرّموه، للأخبار المذكورة بجوابها.[6]
مطلب دوم:
فرقی در حرمت بین زن و مرد نیست.
دلیل:
1-  اتفاق؛ حتی کسانی که قائل به کراهت شده اند.
2-  قاعده اشتراک الا ما خرج
3-  موضوع حکم در روایات محرم می باشد و محرم اسم جنس است و شامل مرد و زن، هر دو می شود.
توهم:
در ح 2 موضوع مرأة می باشد.
و فیه:
اولا: بین این روایت و بقیه روایات تنافی وجود ندارد زیرا هر دو طائفه مثبتین می باشند.
و ثانیا: این مفهوم از مفاهیمی نیست که بتواند منطوق را تخصیص بزند نیست زیرا این حدیث یا مفهوم ندارد زیرا غالبا زنها با آئینه سرو کار دارند و یا اگر مفهوم داشته باشد مفهومش ضعیف می باشد.
مطلب سوم:
کفاره نگاه به آئینه
سیدنا الاستاذ فرموده است نگاه به آئینه کفاره ندارد زیرا در همه روایات مذکور، به کفاره اشاره نشده است و با شک در ثبوت کفاره، برائت جاری می شود.
توهم:
در باب اکتحال در جلسه قبل و طیب گفتیم ح 5 [7]از باب 8 دلالت بر ثبوت کفاره دارد زیرا در این روایت آمده است که کسی محرمات احرام را مرتکب شود باید کفاره بدهد و چون نظر به آئینه حرام است پس کفاره ثابت است.
و فیه:
و قد تقدم که این روایت ضعف سندی دارد و بخاطر جمله خرجت من حجک و حیث شئت ضعف دلالی دارد و فقط در مقام بیان مکان کفاره می باشد.
مطلب چهارم:
سیدنا الاستاذ تبعا للقوم می فرمایند اگر محرم به آئینه نگاه کرد مستحب است تلبیه بگوید و کانه احرام را تجدید کند البته نه از این باب که این فعل، حج را باطل می کند یا احرام را باطل کند زیرا این فعل از شرائط اعمال یا احرام نیست و قبلا هم اشاره شد که ترک محرمات داخل در ماهیت احرام نیست علی ای حال ما افاد سیدنا الاستاذ تمام است بخاطر وجود نص خاص و هو:
وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا يَنْظُرُ الْمُحْرِمُ فِي الْمِرْآةِ لِزِينَةٍ فَإِنْ نَظَرَ فَلْيُلَب‏[8]
ظاهر این حدیث این است که تلبیه واجب است لکن چون احدی از فقهاء به این روایت عمل نکرده اند و قائل به وجوب نشده اند و بعد از اینکه معنای حقیقی ممکن نشد نوبت به اقرب المجازات می رسد که استحباب باشد یا بگویید از باب تسامح در مستحبات حکم به استحباب مانعی ندارد.
مطلب پنجم:
آیا نظر به آئینه مطقا حرام است یا برای زینت حرام است؟
در این جهت بین عامه اتفاقی است که نظر به آیینه لغیر الزینة اشکال ندارد زیرا عبد الله بن عمر و عمر بن عبد العزیز در حال احرام به آئینه نگاه کرده اند.
عبارت مغنی:
و لا ینظر فی المرآة باصلاح شیء[9]
اما نزد امامیه اختلاف است
1-  اکثر منهم علامه در ارشاد و سیدنا الاستاذ فی التحریر می فرمایند مطلقا حرام است.
2-  جماعتی از محققین منهم اردبیلی در مجمع و مرحوم سبزواری در ذخیرة و صاحب وسائل کما یظهر من العنوان الباب و المجمع
عبارت مجمع:
تحريم النظر في المرآة ايضا فانه مقيد بالزينة، وهو خامس المحرمات. لما في حسنة حريز عن ابى عبد الله عليه السلام، قال: لا تنظر في المرآة و انت محرم لانه من الزينة [10]




[9] مغنی، ابن قدامه، ج2، ص150، م 2361.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo