درس خارج فقه آیت الله مرتضوی
کتاب الحج
92/07/22
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: محرمات احرام/کفاره طیب/ تکرار کفاره
«و إلا فإن تكرر في أوقات مختلفة فالأحوط الكفارة، و إن تكرر في وقت واحد لا يبعد كفاية الكفارة الواحدة»
[1]
بحث در تکرر کفاره به تکرر استعمال طیب بود فرض اول بیان شد.
اما فرض دوم:
تکرار استعمال طیب بدون تخلل کفاره بین الاستعمالین
در این فرض پنج نظریه است.
نظریه اول:
مطلقا کفاره واحد در این فرض کفایت می کند کما یظهر من جماعة منهم نراقی
[2]
مرحوم نراقی در کفاره لبس فروضی را بیان کرده است که در دو فرض فرموده اند یک کفاره کفایت می کند.
الف: لبس واحد باشد و ملبوس متعدد باشد.
ب: ملبوس واحد و لبس متعدد باشد.
از تنظیر بحث لبس مخیط به مانحن فیه، حکم بحث ما هم مشخص خواهد شد مورد الف شامل جایی می شود که مثلا در یک زمان اکل زعفران و شم طیب کند و مورد ب شامل جایی می شود که مثلا چند بار اکل زعفران کند.
از عامه نیز این نظریه از حنابه و جماعتی نقل شده است.
[3]
نظریه دوم:
مطلقا کفاره متعدد لازم است کما یظهر از مرحوم گلپایگانی فی المناسک.
نظریه سوم:
با اتحاد مجلس تکرر کفاره لازم نیست و با تعدد مجلس تکرر مطلقا لازم است نسب الی المشهور او الاکثر کما عن المحقق.
«و لو تكرر منه اللبس أو الطيب فان اتحد المجلس لم تتكرر»
[4]
نظریه چهارم:
ملاک در تکرر کفاره ،تعدد در وقت می باشد مثلا اگر اکل و شم و لمس الطیب همه در ساعت هشت واقع شده باشد یک کفاره کفایت می کند بلکه اگر در اصناف متعدد هم باشد باز هم یک کفاره کفایت می کند مثل اینکه لمس عود و زعفران در ساعت هشت صورت بگیرد اما اگر در دو وقت صورت بگیرد کفاره متعدد می شود چه از یک جنس باشد یا از یک صنف واحد باشد کما عن الشیخ فی المبسوط
[5]
و السرائر و الریاض و سیدنا الاستاذ فی التحریر
نظریه پنجم:
ملاک تکرر و عدم تکرر کفاره، تعدد و وحدت صنف می باشد مثلا اگر دو مرتبه اکل زعفران کرده باشد یک کفاره کافی است چه مجلس واحد باشد یا متعدد باشد اما اگر یکبار اکل زعفران کرده است و یکبار لمس عود کرده است کفاره متعدد می شود کما عن جماعة منهم صاحب الحدائق.
[6]
همه فقهاء تمام این اقوال را در بحث طیب مطرح نکرده اند بکله بعضی در بحث جماع مکرر این مطلب را ذکر کرده اند و بعضی در لبس مخیط این بحث را مطرح کرده اند کما فی المستند و بعضی در بحث حلق این بحث را مطرح کرده اند.
ظاهرا فرقی بین این ابواب از جهت مورد بحث نمی باشد مگر اینکه در مورد خاص نص خاصی وجود داشته باشد کما اینکه در لبس نص خاص داریم لذا باید ابتداء در هر یک از محرمات به دنبال نص برویم بعد این بحثها مطرح شود.
نظر حضرت استاد
ظاهرا نظریه سوم صحیح است یعنی اگر در وقت واحد صورت بگیرد یک کفاره کافی است و اگر در اوقات متعدده باشد ولو از یک صنف باشد کفاره متعدد می شود.
دلیل:
1-معتبره حسن بن هارون
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَكَلْتُ خَبِيصاً فِيهِ زَعْفَرَانٌ حَتَّى شَبِعْتُ- قَالَ إِذَا فَرَغْتَ مِنْ مَنَاسِكِكَ- وَ أَرَدْتَ الْخُرُوجَ مِنْ مَكَّةَ- فَاشْتَرِ بِدِرْهَمٍ تَمْراً ثُمَّ تَصَدَّقْ بِهِ- يَكُونُ كَفَّارَةً لِمَا أَكَلْتَ- وَ لِمَا دَخَلَ عَلَيْكَ فِي إِحْرَامِكَ مِمَّا لَا تَعْلَمُ.
[8]
صاحب ریاض و محقق اردبیلی از این روایت تعبیر به خبر کرده اند اما بعید نیست که روایت معتبرة باشد.
دلالت روایت
در این روایت برای یک اکل در مجلس واحد حضرت حکم به یک کفاره کردند یعنی در تعدد از صنف واحد تکرر نیست درنتیجه در فردین دو صنف واحد بطریق اولی تکرر لازم نیست.
(با توجه به اینکه اکل همیشه عادتا همراه با شم است حضرت فرمودند فقط یک کفاره لازم است)
2- صحیحه زراره
محمد بن علي بن الحسين بإسناده عن زرارة ، عن أبي جعفر ( عليه السلام ) قال : من أكل زعفرانا متعمدا أو طعاما فيه طيب فعليه دم...
[9]
در این روایت هم حضرت برای اکل و شم فقط یک کفاره را لازم دانسته اند .
این ادله نسبت به قسمت اول مدعا می باشد اما نسبت به قسمت دوم(عدم تکرر کفاره اگر وقت متعدد باشد) خواهد آمد.
[1] تحریر الوسیلة، امام خمینی، ج1، ص241.
[2] مستند الشیعة، محقق نراقی، ج13، ص277.
[3] مغنی، ابن قدامه، ج3 ص160 م 2388
[4] جواهر الکلام، محمد حسن جواهری، ج20، ص435.
[5] الثالث: و هو الاستمتاع باللباس و الطيب و القبلة. فإن فعل ذلك دفعة واحدة لبس كل ما يحتاج إليه أو تطيب بأنواع الطيب أو قبل و أكثر منه لزمه كفارة واحدة. فإن فعل في أوقات متفرقة لزمته عن كل دفعة كفارة سواء كفر عن الأول أو لم يكفر المبسوط، شیخ طوسی، ج1، ص351.
[6] والظاهر منها كما أشرنا إليه آنفا تعدد الكفارة بتعدد الصنف، في مجلس واحد كان أو مجالس متعددة، ومع اتحاد الصنف فليس إلا كفارة واحدة كذلك أي اتحد المجلس أو تعدد، تعددت أفراده أو اتحدت.
[7] حدائق الناضرة، شیخ یوسف بحرانی، ج15، ص437.
[8] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج، ص149، باب 3، ح 1، ط آل البیت.
[9] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج، ص151، باب 4، ح 1، ط آل البیت.
