< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

92/06/17

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: حرمت طیب
 مرحوم حضرت امام در تحریر در بیان پنجمین از محرمات احرام می فرمایند:
 «الخامس- الطيب بأنواعه» [1]
 در بحث طیب به یک مقدمه و پنج مطلب و شش مساله اشاره می شود.
 در مقدمه به سه طلب اشاره می شود.
 مطلب اول:
 در حرمت طیب که پنجمین از محرمات احرام می باشد ظاهرا فی الجمله بین المسلمین من الخاصة و العامة اتفاقی است.
 جواهر
 «بلا خلاف أجده فيه، بل عن المنتهى الإجماع عليه» [2]
 ابن قدامه در مغنی [3] می گوید: «اجمع اهل العلم علی ان المحرم ممنوع من الطیب»
 نتیجه اینکه حرمت طیب بر مرد و زن محرم، اجماعی است.
 مطلب دوم:
 معنای طیب در لغت و نزد علماء و در روایات
 آیا کلمه طیب اسم برای اسباب بوی خوش می باشد یا طیب اسم برای نفس بوی خوش می باشد آیا عنبر اسم برای مسبب است که بوی خوش است یا اسم برای سبب است که جسم ذو الریح الطیبه می باشد.
 ظاهرا و الله العالم طیب اسم برای اشیائی است که موجب بوی خوش می باشد مانند عطر و ریحان و مسک و کافور اگر چه طیب در لغت و کلمات فقهاء و روایات در بوی خوش هم استعال شده است.
 شاهد بر این ادعا فرمایش مرحوم طریحی در مجمع البحرین در ماده طیب می باشد که می فرمایند:
 «هو بكسر الطاء: ما يتطيب به» [4]
 واضح است که ما یتطیب به چیزی است که موجب بوی خوش می باشد مانند عطر و مسک.
 کما اینکه در کلمات فقهاء کثیرا این معنا استفاده می شود زیرا در معنای طیب فرموده اند: هو الجسم الذی له رائحة طیبة و واضح است که رائحه طیبه از اعراض جسم است
 شاهد دیگر این است صاحب وسائل در عنوان باب فرموده است:
 «بَابُ تَحْرِيمِ الطِّيبِ عَلَى الْمُحْرِمِ وَ الْمُحْرِمَةِ وَ هُوَ الْمِسْكُ وَ الْعَنْبَرُ وَ الزَّعْفَرَانُ وَ الْوَرْسُ وَ الْعُودُ وَ الْكَافُورُ» [5]
 نتیجه اینکه فقهاء طیب را به معنای لغوی معنا کرده اند و گفتیم که معنای لغوی طیب اسم برای اسباب بوی خوش می باشد.
 در روایات سه عنوان ذکر شده است:
  1. روایاتی که در آنها نهی از مس طیب شده است که ما بحث را روی این طائفه مطرح می کنیم.
  2. روایاتی که در آنها حرمت ریحان بیان شده است.
  3. روایاتی که در آنها نهی از بوی خوش و رائحه طیبه شده است که در ح 4 و 5 و 9 از باب 18 از تروک احرام مشاهده می شود.
 منها: «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَمَسَّ شَيْئاً مِنَ الطِّيبِ وَ لَا مِنَ الدُّهْنِ فِي إِحْرَامِكَ- وَ اتَّقِ الطِّيبَ فِي طَعَامِكَ- وَ أَمْسِكْ عَلَى أَنْفِكَ مِنَ الرَّائِحَةِ الطَّيِّبَةِ- (وَ لَا تُمْسِكْ عَلَيْهِ مِنَ الرَّائِحَةِ الْمُنْتِنَةِ) - فَإِنَّهُ لَا يَنْبَغِي لِلْمُحْرِمِ أَنْ يَتَلَذَّذَ بِرِيحٍ طَيِّبَةٍ» [6]
 همانطور که اشاره شد محل بحث ما قسم اول از روایات می باشد که یا مصادیق ذکر شده یا اگر کلمه طیب آمده است تفسیر به اشیائی شده است که بوی خوش دارند این عنوان در ح 1 و 2 و 3 و 8 و 10 و 11 در باب 18 آمده است.
 منها: « وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ وَ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَمَسَّ شَيْئاً مِنَ الطِّيبِ وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ وَ لَا مِنَ الدُّهْنِ - وَ أَمْسِكْ عَلَى أَنْفِكَ مِنَ الرِّيحِ الطَّيِّبَةِ...» [7]
 توهم
 مرحوم طریحی در مجمع [8] در بیان علت اینکه چرا به شهر مدینه منوره، مدینه طیبه گفته می شود بیانی دارند که از آن استفاده می شود طیب عبارت است از رائحه طیبه کما اینکه آنچه ما گفتیم منافات دارد با حدیث 4 و 5 و 9 از باب 18 و ح 1 و 2 از باب 24 و غیر این دو باب که منهی بوی خوش می باشد.
 و فیه:
 اولا: این رویات دلالت ندارند که طیب به معنای بوی خوش می باشد بلکه دلالت دارد که دو عنوان در اسلام حرمت دارد.
 و ثانیا: استعمال اعم از حقیقت و مجاز می باشد.
 مطلب سوم:
 مصادر این بحث
 تحریر ج 1 ص 385، جواهر ج 20 ص 395، حدائق ج 15 ص 409، مستند ج 11 ص 367، مغنی ج 3 ص 147، جامع المدارک ج 2 ص 395، ریاض ج 6 ص 428، مجمع البرهان ج 6 ص 279
 ذکرنا که در این بحث یک مقدمه ذکر می شود و پنج مطلب.
 مطلب اول:
 کما ذکرنا کلمه طیب اسم برای اشیائی است که بوی خوش دارند نسبت به این اشیاء اختلاف وجود دارد اولین اختلاف در این است که آیا مطلق این اشیاء مراد می باشند یا اشیاء خاصه ای مورد نظر است؟


[1] تحرير الوسيلة، حضرت امام، ج1،ص420
[2] جواهر الكلام، نجفی، ج20، ص395
[3] مغنی، ابن قدامه، ج5، ص140
[4] مجمع البحرين، طریحی، ج2،ص112
[5] وسائل الشيعة، حر عاملی، ج12، ص442‌
[6] وسائل الشيعة، حر عاملی، ج12، ص443، باب 18، ح 5
[7] وسائل الشيعة، حر عاملی، ج12، ص444، باب 18، ح 8
[8] مجمع البحرين، طریحی، ج12،ص112

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo