< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

91/12/23

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: فساد عمره با جماع
 بحث در ادله فساد عمره تمتع بخاطر جماع بود.
 4.روایاتی که موضوع فساد در آنها، محرم است مانند صحیحه زراره که اطلاق "عن محرم" شامل مانحن فیه می شود.
 «وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ مُحْرِمٍ غَشِيَ امْرَأَتَهُ وَ هِيَ مُحْرِمَةٌ قَالَ جَاهِلَيْنِ أَوْ عَالِمَيْنِ قُلْتُ أَجِبْنِي فِي الْوَجْهَيْنِ جَمِيعاً قَالَ إِنْ كَانَا جَاهِلَيْنِ اسْتَغْفَرَا رَبَّهُمَا وَ مَضَيَا عَلَى حَجِّهِمَا وَ لَيْسَ عَلَيْهِمَا شَيْ‌ءٌ وَ إِنْ كَانَا عَالِمَيْنِ فُرِّقَ بَيْنَهُمَا مِنَ الْمَكَانِ الَّذِي أَحْدَثَا فِيهِ وَ عَلَيْهِمَا بَدَنَةٌ وَ عَلَيْهِمَا الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ فَإِذَا بَلَغَا الْمَكَانَ الَّذِي أَحْدَثَا فِيهِ فُرِّقَ بَيْنَهُمَا حَتَّى يَقْضِيَا نُسُكَهُمَا وَ يَرْجِعَا إِلَى الْمَكَانِ الَّذِي أَصَابَا فِيهِ مَا أَصَابَا قُلْتُ فَأَيُّ الْحَجَّتَيْنِ لَهُمَا قَالَ الْأُولَى الَّتِي أَحْدَثَا فِيهَا مَا أَحْدَثَا وَ الْأُخْرَى عَلَيْهِمَا عُقُوبَةٌ» [1]
 
 فیه:
 اولا: این روایات قطعا محرم به عمره مفرده را شامل نیست؛ چرا که در عمره مفرده اگر باطل شود باید دوباره بیاورد و قطعا حج من قابل ندارد.
  و ثانیا: در این روایت سه مرتبه کلمه حج تکرار شده است که به معنای عمره نیست.
 و ثالثا: در صحیحه معاویه بن عمار(ح 12 ) [2] که مفاد صحیحه زراره( ح9 )است آمده است «حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّه» که قطعا حج است نه عمره تمتع.
 و رابعا: بعید است که این جریان در عمره اتفاق افتاده باشد چرا که علما نمی گویند اگر کسی امسال از جحفه رفته و این جریان اتفاق افتاده باید سال آینده از همان مکان برود لذا حمل بر حج می شود که منطقه بندی شده است. خامسا: این روایت دلالت بر فساد عمره تمتع قبل السعی ندارد. این حرف لا ینبغی که از مرحوم نراقی صادر شود.
 5. دو روایت معاویه بن عمار (ح 2 و 4 از باب 13) و حدیث دیگر از معاویه بن عمار(1باب9) که صاحب مدارک [3]
  هم به این روایات استدلال کرده است که فرموده است : اشعار بر فساد دارد و برخی [4] دلیل بر فساد دانسته اند ولی محققین می فرمایند: نه اشعار دارد و نه دلیل است.
 «وَ عَنْهُ عَنْ عَلِيٍّ عَنْهُمَا يَعْنِي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ وَ دُرُسْتَ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مُتَمَتِّعٍ وَقَعَ عَلَى امْرَأَتِهِ قَبْلَ أَنْ يُقَصِّرَ قَالَ يَنْحَرُ جَزُوراً وَ قَدْ خَشِيتُ أَنْ يَكُونَ قَدْ ثَلَمَ حَجَّه‌ «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مُتَمَتِّعٍ وَقَعَ عَلَى امْرَأَتِهِ وَ لَمْ يُقَصِّرْ قَالَ يَنْحَرُ جَزُوراً وَ قَدْ خَشِيتُ أَنْ يَكُونَ قَدْ ثَلَمَ حَجَّهُ إِنْ كَانَ عَالِماً وَ إِنْ كَانَ جَاهِلًا فَلَا شَيْ‌ءَ عَلَيْه‌»
 بیان اشعار:
 «قد ثلم حجه» و لو باطلاقه شامل قبل از سعی هم می شود زیرا اگر امام علیه السلام می فرمایند بعد از سعی و قبل از تقصیر خوف فساد حج می باشد این خوف فساد بطریق اولی قبل از سعی را شامل می شود لذا بعضی گفته اند این روایت دلیل است بخاطر اولیت قطعیه.
 اشکال بر این حدیث:
 این حدیث عمره تمتع را نمی گوید؛ چرا که شما عمره تمتع را از کلمه عدم التقصیر استفاده کردید که در عمره تمتع، تقصیر تعین دارد لذا صاحب وسائل نیز این روایت را در باب عمره تمتع آورده است در حالیکه ح 1 باب 9 که همین روایت است ،کلمه تقصیر ندارد.
 «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ‌ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مُتَمَتِّعٍ وَقَعَ عَلَى أَهْلِهِ وَ لَمْ يَزُرْ (یعنی طواف نساء نکرده است)قَالَ يَنْحَرُ جَزُوراً وَ قَدْ خَشِيتُ أَنْ يَكُونَ قَدْ ثَلَمَ حَجَّهُ إِنْ كَانَ عَالِماً وَ إِنْ كَانَ جَاهِلًا فَلَا شَيْ‌ءَ عَلَيْهِ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ وَقَعَ عَلَى امْرَأَتِهِ قَبْلَ أَنْ يَطُوفَ طَوَافَ النِّسَاءِ قَالَ عَلَيْهِ جَزُورٌ سَمِينَةٌ وَ إِنْ كَانَ جَاهِلًا فَلَيْسَ عَلَيْهِ شَيْ‌ءٌ الْحَدِيث‌» [5]
 واضح است که طواف نساء در عمره تمتع وجود ندارد.
 و فیه: این شخص نه به تهذیب ج 5 ص161ح 539 رجوع کرده و نه به کافی ج 4ص 378ح 3 زیرا در این مصادر کلمه تقصیر وجود دارد.
 و صاحب وسائل در باب 9 عنوان باب را حج قرار داده است و کلمه تقصیر در این روایت نیامده است و در باب 13 چون کلمه تقصیر آمده است این روایت در باب عمره آورده شده است و همانطور که مرحوم کلینی ذکر کرده است این دو، یک حدیث نیستند بلکه دو حدیث می باشند و اتحاد ندارند.
 حق در جواب از این اشعار یا دلالت ،دقت در حدیث است که فساد ندارد بلکه خوف فساد دارد و بر فرض که فساد باشد ،علما بعد از تقصیر ،فساد را نگفته اند پس مراد بطلان نیست بلکه مقصود از روایت این است که این حج خراب شده است نه به معنای فساد بلکه مانند نماز در ملک غصبی است که صحیح است الا اینکه کار بدی کرده است. [6]
 فعلیه ما افاده جواهر به اینکه نصی بر این مطلب در عمره تمتع پیدا نشده است صحیح است لذا یا باید راهی دیگر بیان شود که مستند بیان کرده است و جواهر هم جواب داده است ویا باید قائل به قول دیگر(صحت) شد و سیاتی انشاء الله


[1] وسائل الشيعة، ج‌13، ص: 112
[2] «وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ وَقَعَ عَلَى امْرَأَتِهِ وَ هُوَ مُحْرِمٌ قَالَ إِنْ كَانَ جَاهِلًا فَلَيْسَ عَلَيْهِ شَيْ‌ءٌ وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ جَاهِلًا فَعَلَيْهِ سَوْقُ بَدَنَةٍ وَ عَلَيْهِ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ فَإِذَا انْتَهَى إِلَى الْمَكَانِ الَّذِي وَقَعَ بِهَا فُرِّقَ مَحْمِلَاهُمَا فَلَمْ يَجْتَمِعَا فِي خِبَاءٍ وَاحِدٍ إِلَّا أَنْ يَكُونَ مَعَهُمَا غَيْرُهُمَا حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّه»وسائل الشيعة، ج‌13، ص: 113
[3] «قد تقدم في كلام المصنف أنّ من جامع بعد الوقوف بالمشعر و قبل طواف النساء كان حجه صحيحا و وجب عليه بدنة لا غير. و هو شامل لما إذا وقع الجماع قبل طواف الزيارة و بعده، و إنّما ذكر هذه المسألة على الخصوص مع دخولها في ذلك الإطلاق للتنبيه على حكم الأبدال.و يدل على وجوب البدنة هنا على الخصوص روايات: منها ما رواه‌ الكليني في الحسن، عن معاوية بن عمار قال: سألت أبا عبد اللّه عليه السلام عن متمتع وقع على أهله و لم يزر قال: «ينحر جزورا و قد خشيت أن يكون قد ثلم حجّه إن كان عالما، و إن كان جاهلا فلا شي‌ء عليه» مدارك الأحكام في شرح عبادات شرائع الإسلام، ج‌8، ص: 418
[4] كتاب الحج (للفاضل)، ج‌3، ص: 380
[5] وسائل الشيعة، ج‌13، ص: 122
[6] «فان خشية الفساد غير الفساد، و لعلّ المراد من خشية الفساد عدم قبول حجّه»موسوعة الإمام الخوئي، ج‌28، ص: 360

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo