< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

91/08/16

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: مکان قطع تلبیه در عمره تمتع
 مرحله اولی از مساله دوازده و فیها فرعان
 الاول: مکان قطع تلبیه مندوبه در عمره تمتع مشاهده بیوت مکه می باشد.
 دلیل:
 اولا: اجماع کما فی المستند ج 11ص 323 محکیا و محققا
 و ثانیا: جملة من الروایات که چهار روایت آن معتبره می باشد و دو روایت آن موید می باشد.
 منها: وسائل الشيعة، ج‌12، ص: 388 باب 43 ح 1«مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِيعاً عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى وَ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا دَخَلْتَ مَكَّةَ وَ أَنْتَ مُتَمَتِّعٌ فَنَظَرْتَ إِلَى بُيُوتِ مَكَّةَ فَاقْطَعِ التَّلْبِيَةَ وَ حَدُّ بُيُوتِ مَكَّةَ الَّتِي كَانَتْ قَبْلَ الْيَوْمِ عَقَبَةُ الْمَدَنِيِّينَ- فَإِنَّ النَّاسَ قَدْ أَحْدَثُوا بِمَكَّةَ مَا لَمْ يَكُنْ فَاقْطَعِ التَّلْبِيَةَ وَ عَلَيْكَ بِالتَّكْبِيرِ وَ التَّهْلِيلِ وَ التَّحْمِيدِ وَ الثَّنَاءِ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَا اسْتَطَعْتَ‌»
 وَ رَوَاهُ الشَّيْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي سَمَّالٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ نَحْوَهُ‌
 المصدر ص 389 ح 2«وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْمُتَمَتِّعُ إِذَا نَظَرَ إِلَى بُيُوتِ مَكَّةَ قَطَعَ التَّلْبِيَةَ»
 منها: المصدر ح 4«وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ‌أَبِي نَصْرٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْمُتَمَتِّعِ مَتَى يَقْطَعُ التَّلْبِيَةَ قَالَ إِذَا نَظَرَ إِلَى عِرَاشِ مَكَّةَ- عَقَبَةَ ذِي طُوًى قُلْتُ بُيُوتُ مَكَّةَ قَالَ نَعَم‌»
 منها: المصدر ص: 390 ح 6 «بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ تَلْبِيَةِ الْمُتَمَتِّعِ مَتَى يَقْطَعُهَا قَالَ إِذَا رَأَيْتَ بُيُوتَ مَكَّة»
 ح 1 از باب 43 طبق طریق مرحوم شیخ بخاطر ابراهیم بن ابی سماک یا سمال ضعیف است زیرا وی توثیق نشده است اما طبق طریق مرحوم کلینی این روایت صحیح السند می باشد.
 منها: المصدر ح 5 «وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ وَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا رَأَيْتَ أَبْيَاتَ مَكَّةَ فَاقْطَعِ التَّلْبِيَة»
 این روایت هم موید است بخاطر اینکه سدیر توثیق صحیحی نشده است.
 بیان سه توهم:
 توهم اول:
 این روایات معارض است با روایاتی که مکان قطع تلبیه را حرم قرار داده است و واضح است که مکان دخول حرم با مکان مشاهده بیوت مکه متفاوت است.
 منها: المصدر ص: 393 باب 45 ح 1 « مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي سَمَّالٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي‌حَدِيثٍ قَالَ وَ إِنْ كُنْتَ مُعْتَمِراً فَاقْطَعِ التَّلْبِيَةَ إِذَا دَخَلْتَ الْحَرَم‌»
 منها: المصدر ص 394 ح 5 « وَ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ سَمَاعَةَ عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ يَقْطَعُ التَّلْبِيَةَ الْمُعْتَمِرُ إِذَا دَخَلَ الْحَرَم‌»
 منها: المصدر ص 391 باب 43 ح 9« وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ أَبِي جَمِيلَةَ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ تَلْبِيَةِ الْمُتْعَةِ مَتَى تُقْطَعُ قَالَ حِينَ يَدْخُلُ الْحَرَم‌»
 و فیه:
 روایات معارض دو طائفه می باشند:
  طائفه اول که ح 1 و ح 5 می باشد با روایات شش گانه تعارضی ندارند زیرا؛
 اولا: مورد این دو روایت معتمر می باشد که طبعا اعم از عمره تمتع و عمره مفرده می باشد و مورد روایات شش گانه اختصاص به عمره تمتع دارد لذا به قانون حمل مطلق بر مقید می گوییم مراد از این دو روایت عمره مفرده می باشد.
 و ثانیا: ح 1 چون ضعف سندی دارد توان معارضه با روایات ششگانه را ندارد.
 اما طائفه دوم: که ح 9 از باب 43 می باشد اگر چه موردش عمره تمتع می باشد ولی بخاطر وجود ابو جمیله در سند که مفضل بن صالح می باشد ضعیف است لذا نمی تواند با روایات صحاح تعارض کند.
 توهم دوم:
 در صحیحه زراره که ح 7 از باب 43 می باشد آمده است که مکان قطع تلبیه داخل شدن در بیوت مکه می باشد و واضح است ا گر این مناط حکم باشد دائما داخل شدن در بیوت مکه بعد از نظر به بیوت مکه می باشد.
 المصدر ص: 390 باب 43 ح 7 «بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ أَيْنَ يُمْسِكُ الْمُتَمَتِّعُ عَنِ التَّلْبِيَةِ فَقَالَ إِذَا دَخَلَ الْبُيُوتَ بُيُوتَ مَكَّةَ لَا بُيُوتَ الْأَبْطَحِ‌»
 و فیه:
 از این روایت جوابهایی داده شده است.
 منها: مرحوم آقای خوئی می فرمایند این روایت با آن شش روایت تعارض ندارد زیرا مقصود از آن شش روایت بیوت قدیمه مکه می باشد و مقصود از این روایت بیوت جدیده مکه در زمان صادقین علیهما السلام می باشد که به این بیوت جدیده در ح 1 از باب 43 اشاره شده است «...فَإِنَّ النَّاسَ قَدْ أَحْدَثُوا بِمَكَّةَ مَا لَمْ يَكُنْ...»
 نتیجه اینکه وقتی که شخص وارد خانه های اضافه شده شود طبعا خانه های قدیمی مکه را خواهد دید به عبارت دیگر حدیث زراره می فرماید ملاک دیده شدن خانه های قدیمی مکه، ورود در خانه های جدید مکه می باشد.
 و فیه:
 منها: بیوت مکه در مقابل در بیوت ابطح قرار گرفته است و این قرینه بر این است که مراد بیوت قدیم مکه می باشد و حمل بیوت مکه بر بیوت جدیده خلاف ظاهر روایت می باشد در نتیجه هر دو طائفه بیوت قدیمه را می گوید لذا این جمع برای اینکه روایت را طرح نکنیم خوب است اما جواب تامی نیست.
 منها: و هو المتعین، مرحوم آقای حکیم فرموده صحیحه زراره چون مهجور و متروک می باشد از حجیت ساقط می شود و توان معارضه با روایات شش گانه را ندارد.
 توهم سوم:
 همه روایات یعنی روایات مشاهده بیوت مکه و دخول حرم و دخول بیوت مکه ساقط است زیرا این روایات در حدود بیوت مکه تعارض دارند در ح 1 از باب 43 و ح 11 از باب 45 حدود بیوت مکه را عقبة مدنیین بیان کرده است این روایات می گوید وقتی بیوت مکه دیده می شود که به عقبة المدنیین رسیده باشید و ح 4 از باب 43 که حدیث بزنطی است می گوید حد بیوت مکه عقبة ذی الطوی می باشد و با تعارض این دو طائفه از روایات همه طوائف سه گانه مشکل پیدا می کنند.
 المصدر ص 389 باب 43 ح 1«إِذَا دَخَلْتَ مَكَّةَ وَ أَنْتَ مُتَمَتِّعٌ فَنَظَرْتَ إِلَى بُيُوتِ مَكَّةَ فَاقْطَعِ التَّلْبِيَةَ وَ حَدُّ بُيُوتِ مَكَّةَ الَّتِي كَانَتْ قَبْلَ الْيَوْمِ عَقَبَةُ الْمَدَنِيِّين‌...»
 المصدر ص 395 باب 45 ح 11« بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع قُلْتُ دَخَلْتُ بِعُمْرَةٍ فَأَيْنَ أَقْطَعُ التَّلْبِيَةَ قَالَ حِيَالَ الْعَقَبَةِ عَقَبَةِ الْمَدِينِينَ- فَقُلْتُ أَيْنَ عَقَبَةُ الْمَدِينِينَ- قَالَ بِحِيَالِ الْقَصَّارِين‌»
 المصدر ص 390 باب 43 ح 4«وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ‌ أَبِي نَصْرٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْمُتَمَتِّعِ مَتَى يَقْطَعُ التَّلْبِيَةَ قَالَ إِذَا نَظَرَ إِلَى عِرَاشِ مَكَّةَ- عَقَبَةَ ذِي طُوًى قُلْتُ بُيُوتُ مَكَّةَ قَالَ نَعَم‌»
 از این توهم ایضا جواب داده شده است:
 1- مرحوم مجلسی در روضة المتقین و جماعت دیگری می گویند تعارض بین این دو حد نیست زیرا مکه مکرمه چند طریق دارد، طریق مدینه، طائف، جده، یلملم و قهرا در هر یک از این طرق، بیوت مکه در نقطه خاصی دیده می شود مثلا کسانی که از طریق مدینه می آیند در عقبه مدنیین بیوت مکه را می بیند و کسانی از طریق عراق می آیند در عقبه ذی طوی بیوت مکه را می بینند.
 2- مرحوم آقای خوئی نیز از این توهم جواب داده اند که ممکن است که این دو حد، دو اسم برای یک مکان باشد.
 فرع دوم از این مرحله این است آیا مناط بیوت جدیده است کما عن سیدنا الاستاذ رحمة الله علیه تبعا للمستند یا قدیمه است کما عن الاکثر بل المشهور.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo