موضوع: احرام در حج قران

 فرع دوم: ما اشار الیه سیدنا الاستاذ رحمة الله علیه بقوله : «و اما فی حج القران فيتخير بينها و بين الإشعار أو التقليد»

 در این مطلب به دو امر اشاره شده است:

 1. احرام در حج قران مانند حج تمتع و ... با تلبیه انجام می گیرد.

 2. در حج قران علاوه بر تلبیه به واسطه هدی و یا اشعار و تقلید هم احرام محقق می شود که نتیجه این دو مطلب، تخییر بین تلبیه و اشعار و تقلیید است.

 دلیل بر امر اول: علاوه بر عدم خلاف و طوائف اربعه متقدمه، جمله من الروایات است که می توان به دو طائفه از آنها اشاره نمود:

 طائفه اولی: روایاتی است که از هر سه تلبیه و اشعار و تقلید نام برده است که به دو روایت می توان اشاره نمود:

 وسائل الشيعة، ج11‌، ص: 279‌ح 20 باب 12« وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: يُوجِبُ الْإِحْرَامَ ثَلَاثَةُ أَشْيَاءَ التَّلْبِيَةُ وَ الْإِشْعَارُ- وَ التَّقْلِيدُ فَإِذَا فَعَلَ شَيْئاً مِنْ هَذِهِ الثَّلَاثَةِ فَقَدْ أَحْرَمَ»

 المصدر ص 271باب 11 ح 2« مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومٰاتٌ- فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ - وَ الْفَرْضُ التَّلْبِيَةُ وَ الْإِشْعَارُ وَ التَّقْلِيدُ- فَأَيَّ ذَلِكَ فَعَلَ فَقَدْ فَرَضَ الْحَجَّ- وَ لَا يَفْرِضُ الْحَجَّ إِلَّا فِي هَذِهِ الشُّهُورِ- الَّتِي قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومٰاتٌ - وَ هُوَ شَوَّالٌ وَ ذُو الْقَعْدَةِ وَ ذُو الْحِجَّةِ»

 این روایات قویا باید اختصاص به حج قران داشته باشد چرا که اشعار اختصاص به این حج دارد و اگر این را نگوئیم قطعا اطلاق ندارد و نمی توان از آنها استفاده کنیم که در حج تمتع هم می توان با اشعار محرم شد چرا که این روایات در مقام بیان ما به یتحقق التلبیه و اصل تشریع است و اطلاق ندارد.

 و لکن در مورد تخییر در حج قران بین تلبیه و اشعار و تقلیید سه نظریه وجود دارد:

 1- تخییر بین ثلاثه کما عن المشهور.

 برای نظریه اولی به دو طائفه از روایات استدلال می شود:

 طائفه اولی: روایت 20 از باب 12 و ح 2 از باب 11 و قد تقدم

 طائفه ثانیه:

  تقریبا خود چند طائفه است:

 طائفه اولی: روایاتی که فقط تقلید در آنها آمده است.

 منها: المصدر ص: 277 باب 12 ح 9«وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: كَانَ النَّاسُ يُقَلِّدُونَ الْغَنَمَ وَ الْبَقَرَ- وَ إِنَّمَا تَرَكَهُ النَّاسُ حَدِيثاً وَ يُقَلِّدُونَ بِخَيْطٍ وَ سَيْرٍ»

 دلالت این حدیث متوقف بر اثبات تقریر امام می باشد.

 طائفه دوم: روایاتی که فقط اشعار در آنها آمده است.

 منها: المصدر ح 21«وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَشْعَرَ بَدَنَتَهُ فَقَدْ أَحْرَمَ وَ إِنْ لَمْ يَتَكَلَّمْ بِقَلِيلٍ وَ لَا كَثِيرٍ»

 طائفه دوم: روایات است که در آنها هم تقلید ذکر شده است و هم اشعار.

 المصدر ص 279 باب 11 ح 22«وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ سُئِلَ مَا بَالُ الْبَدَنَةِ تُقَلَّدُ النَّعْلَ وَ تُشْعَرُ فَقَالَ- أَمَّا النَّعْلُ فَتُعَرِّفُ أَنَّهَا بَدَنَةٌ وَ يَعْرِفُهَا‌صَاحِبُهَا بِنَعْلِهِ- وَ أَمَّا الْإِشْعَارُ فَإِنَّهُ يُحَرِّمُ ظَهْرَهَا عَلَى صَاحِبِهَا- مِنْ حَيْثُ أَشْعَرَهَا فَلَا يَسْتَطِيعُ الشَّيْطَانُ أَنْ يَمَسَّهَا»

 در این روایت هم از تقریر امام استفاده می شود

 المصدر ص 277 ح 13 :« وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ أَحْرَمَ مِنَ الْوَقْتِ وَ مَضَى- ثُمَّ اشْتَرَى بَدَنَةً بَعْدَ ذَلِكَ بِيَوْمٍ أَوْ يَوْمَيْنِ- فَأَشْعَرَهَا وَ قَلَّدَهَا وَ سَاقَهَا- فَقَالَ إِنْ كَانَ ابْتَاعَهَا قَبْلَ أَنْ يَدْخُلَ الْحَرَمَ فَلَا بَأْسَ- قُلْتُ فَإِنَّهُ اشْتَرَاهَا قَبْلَ أَنْ يَنْتَهِيَ إِلَى الْوَقْتِ- الَّذِي يُحْرِمُ مِنْهُ فَأَشْعَرَهَا وَ قَلَّدَهَا- أَ يَجِبُ عَلَيْهِ حِينَ فَعَلَ ذَلِكَ مَا يَجِبُ عَلَى الْمُحْرِمِ- قَالَ لَا وَ لَكِنْ إِذَا انْتَهَى إِلَى‌الْوَقْتِ- فَلْيُحْرِمْ ثُمَّ يُشْعِرُهَا وَ يُقَلِّدُهَا- فَإِنَّ تَقْلِيدَهُ الْأَوَّلَ لَيْسَ بِشَيْ‌ءٍ»

 الصمدر ص 279 ح 18 :« وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْبَدَنَةِ كَيْفَ يُشْعِرُهَا- قَالَ يُشْعِرُهَا وَ هِيَ بَارِكَةٌ وَ يَنْحَرُهَا وَ هِيَ قَائِمَةٌ- وَ يُشْعِرُهَا مِنْ جَانِبِهَا الْأَيْمَنِ- ثُمَّ يُحْرِمُ إِذَا قُلِّدَتْ وَ أُشْعِرَتْ»

 از ما ذکرنا روشن شد که فرمایش مرحوم سید و ابن ادریس نا تمام است تنها توجیهی که برای این بزرگان می توان داشت این است که آنها خبر واحد را حجه نمی دانسته اند لذا باید تلبیه گفته شود.

 از ما ذکرنا روشن شد که این فرمایش هم مبنائا اشکال دارد و هم بناء چرا که اولا خبر واحد حجت است و ثانیا این روایات خبر واحد نیستند بلکه مستفیضه هستند.

 کما اینکه فرمایش مرحوم شیخ فی بعض کتبه و ابن ادریس نیز نا تمام است و اضعف از قول دوم است چرا که روایات به صورت مطلق بیان شده و طولیه و اینکه بخواهد بعد از عجز از تلبیه اشعار و تقلید بیاید نیازمند دلیل است و این دلیلی ندارد.

 بلکه روایات بالاتر از اطلاق است چرا که می فرماید من اشعر بدنه فقد احرم بعد تصریح می فرمایند که تکلم او لم یتکلم و این نص در این است که طولیه وجود ندارد.

 ح 21«وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَشْعَرَ بَدَنَتَهُ فَقَدْ أَحْرَمَ وَ إِنْ لَمْ يَتَكَلَّمْ بِقَلِيلٍ وَ لَا كَثِيرٍ»

 مطلب سوم: ما اشار سیدنا الاستاذ رحمة الله علیه الیه بقوله: «و الاشعار مختص بالبدن و التقلید مشترک بینها و بین غیرها من انواع الهدی»

 دلیل اینکه اشعار در ابل ثابت است روایات متقدمه خصوصا ح 21 از باب 12 و اکثر روایات باب 12 است که در این روایات یا کلمه بدنه آمده است و یا کلمه ابل.

 آنچه مهم است این است که چرا در مورد بقر و شاه نمی توان اشعار کرد؟ وجوه مستحسنه مختلفی را در کتب مبسوط بیان کرده اند و لکن بهترین دلیل این است که ما دلیلی بر کفایت در مورد آنها نداریم و وقتی دلیل نباشد طبعا نمی توان آنرا کافی دانست.

 امر دوم در این مطلب سوم این است که تقلید هم در ابل است و هم در بقر و هم در شاه و کفایت این بر اساس سه روایت است:

 طائفه اول: روایاتی که تقلید را در خصوص شتر می گوید.

 منها: المصدر ص 275 باب 12 ح 1«مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْبُدْنِ كَيْفَ تُشْعَرُ- قَالَ تُشْعَرُ وَ هِيَ مَعْقُولَةٌ وَ تُنْحَرُ وَ هِيَ قَائِمَةٌ- تُشْعَرُ مِنْ جَانِبِهَا الْأَيْمَنِ- وَ يُحْرِمُ صَاحِبُهَا إِذَا قُلِّدَتْ وَ أُشْعِرَتْ»

 منها: المصدر ص 276 ح 5 « وَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ تَجْلِيلِ الْهَدْيِ وَ تَقْلِيدِهَا- فَقَالَ لَا تُبَالِي أَيَّ ذَلِكَ فَعَلْتَ- وَ سَأَلْتُهُ عَنْ إِشْعَارِ الْهَدْيِ فَقَالَ نَعَمْ مِنَ الشِّقِّ الْأَيْمَنِ- فَقُلْتُ مَتَى يُشْعِرُهَا قَالَ حِينَ يُرِيدُ أَنْ يُحْرِمَ»

 منها: المصدر ح 7« وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا كَانَتِ الْبُدْنُ كَثِيرَةً قَامَ فِيمَا بَيْنَ ثِنْتَيْنِ- ثُمَّ أَشْعَرَ الْيُمْنَى ثُمَّ الْيُسْرَى- وَ لَا يُشْعِرُ أَبَداً حَتَّى يَتَهَيَّأَ لِلْإِحْرَامِ- لِأَنَّهُ إِذَا أَشْعَرَ وَ قَلَّدَ وَ جَلَّلَ وَجَبَ عَلَيْهِ الْإِحْرَامُ- وَ هِيَ بِمَنْزِلَةِ التَّلْبِيَةِ»

 این روایت ضعف سندی دارد.

 منها: المصدر ص 277 ح 11« وَ عَنْهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تُقَلِّدُهَا نَعْلًا خَلَقاً قَدْ صَلَّيْتَ فِيهَا- وَ الْإِشْعَارُ وَ التَّقْلِيدُ بِمَنْزِلَةِ التَّلْبِيَةِ»

 این صحیحه به وضوح تقلید را می گوید هر چند در این که آیا صلیتَ است و یا صُلیت است اختلاف است مرحوم اردبیلی می فرمایند صُلیت بهتر و اشمل است یعنی لازم نیست کفش خود حاجی باشد.

 طائفه دوم: روایاتی که می گوید در گوسفند و گاو تقلید کافی است.

 منها: المصدر ص: 277 باب 12ح 9 «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: كَانَ النَّاسُ يُقَلِّدُونَ الْغَنَمَ وَ الْبَقَرَ- وَ إِنَّمَا تَرَكَهُ النَّاسُ حَدِيثاً وَ يُقَلِّدُونَ بِخَيْطٍ وَ سَيْرٍ»

 مرحوم صاحب حدائق به این روایت اشکال می کنند و لکن به نظر استدلال به روایتا تمام است چرا که امام تقریر فرموده اند چه ناس مراد عامه باشند و چه اعم از عامه و خاصه.

 طائفه سوم: روایاتی که انعام ثلاثه را نام برده است.

 تفسیر عیاشی روایت 222 و 227 و 233 اوضح دلاله از این احادیث موجود در وسائل است البته این سه روایت مشکله ای دارد و آن اینکه همچون اغلب روایات این تفسیر مرسله هستند فلذا این روایات را مؤید صحیحه 9 بدانیم بهتر است.