موضوع: طواف نساء در عمره تمتع

 در مساله نهم سیدنا الاستاذ فرمودند فرق بین عمره تمتع و عمره مفرده این است که خارج شدن از احرام در عمره تمتع منحصر به تقصیر است و خارج شدن از احرام در عمره مفرده به احد الامرین می باشد اما الحلق و اما التقصیر.

 در رابطه با عمره مفرده که احلال آن به وسیله حلق و تقصیر هر دو جایز است صاحب جواهر می فرمایند:

 جواهر ج 20 ص 466 « و يتحلل من العمرة المفردة بالتقصير و الحلق بلا خلاف أجده»‌

 دلیل بر این مدعی

 هم صدر روایت دلالت بر مدعی دارد هم ذیل آن که سوال راوی از امام در مورد عمره مبتوله(عمره مفرده) است.

 روایت صحیح السند است و از جهت دلالت نیز واضح است.

 2- المصدر ج‌14، ص: 316 باب 9 ح 1 «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي الرَّجُلِ يَجِي‌ءُ مُعْتَمِراً عُمْرَةً مَبْتُولَةً قَالَ يُجْزِئُهُ إِذَا طَافَ بِالْبَيْتِ وَ سَعَى بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- وَ حَلَقَ أَنْ يَطُوفَ طَوَافاً وَاحِداً بِالْبَيْتِ وَ مَنْ شَاءَ أَنْ يُقَصِّرَ قَصَّر»

 3-المصدر ص: 225 باب 7 ح 13«وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ سَالِمِ بْنِ الْفُضَيْلِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع دَخَلْنَا بِعُمْرَةٍ نُقَصِّرُ أَوْ نَحْلِقُ فَقَالَ احْلِقْ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص تَرَحَّمَ عَلَى الْمُحَلِّقِينَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ عَلَى الْمُقَصِّرِينَ مَرَّةً وَاحِدَة»

 این روایت دلالتش بر تخییر واضح است اما موید است بخاطر سالم بن فضیل کما فی بعض النسخ و السالم بن ابی فضیل کما فی بعض الآخر و الصحیح الاول کما فی المصدر و کتب الرجال، زیرا وی توثیق نشده است.

 فرق دوم:

 عمره تمتع طواف نساء ندارد اما عمره مفرده طواف نساء دارد.

 آنچه که از جواهر- که در دو جا این بحث را مطرح کرده است- استفاده می شود این است که در طواف نساء سه نظریه وجود دارد:

 جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، ج‌19، ص: 406«خلافا للمحكي في الدروس عن الجعفي من عدم وجوبه»

 ینابیع ج 30 ص 455 « وسوى الجعفي بينهما ، وبين المتمتع»

 و فی النسبة نظر

 2- نه در عمره تمتع واجب است و نه در عمره مفرده، در عمره تمتع واجب نیست علی المشهور و در عمره مفرده واجب نیست علی قول الجعفی

 3- در عمره تمتع طواف النساء واجب نیست و در عمره مفرده طواف نساء واجب است کما عن سیدنا الاستاذ اینکه فرموده در عمره تمتع طواف نساء واجب نیست در مساله ای که افعال حج بیان شد این بحث مفصلا بیان شده است و ادله آن را نیز بیان کردیم.

 دلیل بر وجوب طواف نساء در عمره تمتع

 1- وسائل الشيعة، ج‌13، ص: 444 باب 82 ح 7«عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ حَفْصٍ الْمَرْوَزِيِّ عَنِ الْفَقِيهِ ع قَالَ إِذَا حَجَّ الرَّجُلُ فَدَخَلَ مَكَّةَ مُتَمَتِّعاً فَطَافَ بِالْبَيْتِ وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ خَلْفَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ ع- وَ سَعَى بَيْنَ‌ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ قَصَّرَ فَقَدْ حَلَّ لَهُ كُلُّ شَيْ‌ءٍ مَا خَلَا النِّسَاءَ لِأَنَّ عَلَيْهِ لِتَحِلَّةِ النِّسَاءِ طَوَافاً وَ صَلَاة»

 در بحث گذشته بیان شد که این روایت چهار اشکال دارد:

 اینکه سیدنا الاستاذ فتوای به احتیاط مستحب به انجام طواف نساء در عمره تمتع داده است یا بخاطر این بوده است که روایت را طرح نکند و یا بخاطر اینکه قول خلاف نیز وجود داشته است.

 آیا در عمره مفرده طواف نساء واجب است یا نه؟

 سیدنا الاستاذ می فرمایند واجب است.

 جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، ج‌19، ص: 406 «و كذلك هو واجب في العمرة المفردة المسماة بالمبتولة بلا خلاف معتد به أجده فيه، بل عن المنتهى و التذكرة الإجماع عليه، و هو الحجة»

 دلیل

 طائفه اولی: روایاتی است که ظاهر آنها این است که هر که محرم شد طواف النساء بر او واجب است خرج ما خرج و بقی الباقی مثلا عمره تمتع به دلیل خاص خارج شده است و عمره مفرده دلیل خاص ندارد و داخل در این عموم می باشد.

 وسائل الشيعة، ج‌13، ص: 298 باب 2 ح 1 «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍ عَنْ أَخِيهِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْخِصْيَانِ وَ الْمَرْأَةِ الْكَبِيرَةِ أَ عَلَيْهِمْ طَوَافُ النِّسَاءِ قَالَ نَعَمْ عَلَيْهِمُ الطَّوَافُ كُلِّهِمْ‌»

 المصدر ح 2 «وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍ‌ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَوْ لَا مَا مَنَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى النَّاسِ مِنْ طَوَافِ النِّسَاءِ لَرَجَعَ الرَّجُلُ إِلَى أَهْلِهِ وَ لَيْسَ يَحِلُّ لَهُ أَهْلُهُ‌»

 المصدر ص: 299 ح 3«وَ رَوَاهُ الشَّيْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَوْ لَا مَا مَنَّ اللَّهُ بِهِ عَلَى النَّاسِ مِنْ طَوَافِ الْوَدَاعِ لَرَجَعُوا إِلَى مَنَازِلِهِمْ وَ لَا يَنْبَغِي لَهُمْ أَنْ يَمَسُّوا نِسَاءَهُمْ يَعْنِي لَا تَحِلُّ لَهُمُ النِّسَاءُ حَتَّى يَرْجِعَ فَيَطُوفَ بِالْبَيْتِ أُسْبُوعاً آخَرَ بَعْدَ مَا يَسْعَى بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- وَ ذَلِكَ عَلَى الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ وَاجِب‌»

 طائفه دوم: روایاتی است که می فرمایند در حج قران طواف نساء واجب است.

 المصدر ج‌11، ص: 212 باب 2 ح 1 « مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْعَبَّاسِ وَ الْحَسَنِ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِيَةَ وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِيَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ فِي الْقَارِنِ لَا يَكُونُ قِرَانٌ إِلَّا بِسِيَاقِ الْهَدْيِ وَ عَلَيْهِ طَوَافٌ بِالْبَيْتِ وَ رَكْعَتَانِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ وَ سَعْيٌ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ طَوَافٌ بَعْدَ الْحَجِّ وَ هُوَ طَوَافُ النِّسَاءِ وَ أَمَّا الْمُتَمَتِّعُ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَعَلَيْهِ ثَلَاثَةُ أَطْوَافٍ بِالْبَيْتِ وَ سَعْيَانِ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع التَّمَتُّعُ أَفْضَلُ الْحَجِّ وَ بِهِ نَزَلَ‌ الْقُرْآنُ وَ جَرَتِ السُّنَّةُ فَعَلَى الْمُتَمَتِّعِ إِذَا قَدِمَ مَكَّةَ طَوَافٌ بِالْبَيْتِ وَ رَكْعَتَانِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ وَ سَعْيٌ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ ثُمَّ يُقَصِّرُ وَ قَدْ أَحَلَّ هَذَا لِلْعُمْرَةِ وَ عَلَيْهِ لِلْحَجِّ طَوَافَانِ وَ سَعْيٌ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ يُصَلِّي (عِنْدَ كُلِّ طَوَافٍ) بِالْبَيْتِ رَكْعَتَيْنِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ ع وَ أَمَّا الْمُفْرِدُ لِلْحَجِّ فَعَلَيْهِ طَوَافٌ بِالْبَيْتِ وَ رَكْعَتَانِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ وَ سَعْيٌ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ طَوَافُ الزِّيَارَةِ وَ هُوَ طَوَافُ النِّسَاءِ وَ لَيْسَ عَلَيْهِ هَدْيٌ وَ لَا أُضْحِيَّة»

 این روایت صراحت وجوب طواف نساء در حج قران دارد.

 دلالت این روایت باید با این مقدمه صورت بگیرد که حج قران و افراد فقط در سوق هدی با هم فرق دارند که در حج افراد سوق هدی وجود ندارد و در حج قران سوق هدی وجود دارد اما در بقیه اعمال یکی می باشند لذا اگر طواف نساء در حج قران ثابت شود در حج افراد هم ثابت می شود.

 (و فیه: اثبات طواف نساء در حج افراد ارتباطی به عمره مفرده ندارد)

 طائفه سوم:

 1- المصدر ج‌13، ص: 442 باب 82 ح 1«مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ‌أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ كَتَبَ أَبُو الْقَاسِمِ مُخَلَّدُ بْنُ مُوسَى الرَّازِيُّ إِلَى الرَّجُلِ ع- يَسْأَلُهُ عَنِ الْعُمْرَةِ الْمَبْتُولَةِ هَلْ عَلَى صَاحِبِهَا طَوَافُ النِّسَاءِ وَ الْعُمْرَةِ الَّتِي يُتَمَتَّعُ بِهَا إِلَى الْحَجِّ فَكَتَبَ أَمَّا الْعُمْرَةُ الْمَبْتُولَةُ فَعَلَى صَاحِبِهَا طَوَافُ النِّسَاءِ وَ أَمَّا الَّتِي يُتَمَتَّعُ بِهَا إِلَى الْحَجِّ فَلَيْسَ عَلَى صَاحِبِهَا طَوَافُ النِّسَاء»

 این روایت موید است زیرا حداقل اشکال روایت این است که مخلد بن موسی الرازی که کنیه اش ابو القاسم است توثیق نشده است فقط در رجال گفته شده که له مکاتبة.

 2- المصدر ص: 443 ح 2 «وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ عُمَرَ أَوْ غَيْرِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْمُعْتَمِرُ يَطُوفُ وَ يَسْعَى وَ يَحْلِقُ قَالَ وَ لَا بُدَّ لَهُ بَعْدَ الْحَلْقِ مِنْ طَوَافٍ آخَر»

 این روایت هم موید است زیرا عمر مطلق مشترک بین سه نفر است که هیچ کدام توثیق نشده اند و ابراهیم بن عبد الحمید هم معلوم نیست توثیق شده باشد.

 3- المصدر ص: 444 ح 5 «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي الْبِلَادِ أَنَّهُ قَالَ لِإِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ- يَسْأَلُ لَهُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى ع عَنِ الْعُمْرَةِ الْمُفْرَدَةِ عَلَى صَاحِبِهَا طَوَافُ النِّسَاءِ فَجَاءَ الْجَوَابُ أَنْ نَعَمْ هُوَ وَاجِبٌ لَا بُدَّ مِنْهُ فَدَخَلَ عَلَيْهِ إِسْمَاعِيلُ بْنُ حُمَيْدٍ فَسَأَلَهُ عَنْهَا فَقَالَ نَعَمْ هُوَ وَاجِبٌ فَدَخَلَ بِشْرُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ بْنِ عَمَّارٍ الصَّيْرَفِيُّ- فَسَأَلَهُ عَنْهَا فَقَالَ نَعَمْ هُوَ وَاجِب‌»

 4- المصدر ص: 445 ح 8 «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ رَبَاحٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ مُفْرِدِ الْعُمْرَةِ عَلَيْهِ طَوَافُ النِّسَاءِ قَالَ نَعَم‌»

 این روایت هم موید است زیرا اسماعیل بن رباح یا ریاح- و هر کدام که باشد- توثیق نشده است

 توهم:

 صاحب جواهر فرموده ضعف این روایات با عمل مشهور از بین می رود لذا فقط به این طائفه استدلال کرده و طائفه اول را ذکر نکرده است.

 و فیه: با توجه به وجود روایات صحیحه نمی توان ادعا کرد که مشهور به این روایات ضعیفه عمل کرده اند چه بسا مدرک فتوای آنها روایت صحیحه بوده است لذا عمل مشهور محرز نخواهد شد.

 نتیجه بحث: عمره مفرده طواف نساء ندارد.