< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

90/08/28

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: الحائض و النفساء إذا ضاق وقتها
 تحرير الوسيلة، ج‌1، ص: 408 «مسألة 7 الحائض و النفساء إذا ضاق وقتها عن الطهر و إتمام العمرة يجب عليها العدول إلى الافراد و الإتمام ثم الإتيان بعمرة بعد الحج...»
 در مساله هفتم به دو مطلب اشاره شده است.
 مطلب اول:
 ملاحظه عدول حائض یا نفساء از حج تمتع به حج افراد
 مثلا خانمی در سوم ذی الحجة وارد مکه معظمه شده است و حائض شده است و عادت این خانم هشت روز می باشد تبعا این شخص تمکن از اتمام عمره تمتع را ندارد زیرا آخرین وقت عمره زوال عرفه علی المشهور می باشد، وظیفه این خانم چیست؟
 الی ذلک اشار صاحب الشرایع کما فی الجواهر:
 جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، ج‌18، ص: 35 «و كذا الحائض و النفساء إذا منعهما عذرهما عن التحلل و إنشاء الإحرام بالحج لضيق الوقت عن التربص»
 کما اینکه سیدنا الاستاذ رحمة الله علیه به این مطلب در ابتدای مساله هفتم اشاره کرده اند.
 در مطلب اول پنج نظریه می باشد:
  1. وجوب عدول به حج افراد کما عن صاحب الجواهر و سیدنا الاستاذ. این قول به مشهور نسبت داده شده است ولی این صحیح نیست بلکه بهتر است بگوییم این قول اکثر می باشد.
  2. وجوب اتمام عمره تمتع و انجام اعمال حج تمتع به این شکل که طواف و نماز طواف عمره را به تاخیر بیاندازد و بعد از اعمال حج و پاک شدن، قضای آن را بجا آورد و هو المنسوب به ابن بابویه و اسکافی و الان هم قائل دارد.
  3. تخیر بین عدول و اتمام حج تمتع به شکلی که در نظریه دوم گفته شد و هو المنسوب بصاحب المدارک
  4. تفصیل بین حیض قبل از احرام و حیض بعد از احرام، اگر حیض قبل از احرام بوجود آمده است باید عدول کند و اگر بعد از احرام بوجود آمده است باید حج تمتع انجام دهد.
  5. نسبت به طواف و نماز آن نائب بگیرد و بقیه اعمال عمره را انجام دهد و بعد محرم به احرام حج تمتع شود. صاحب جواهر و صاحب مستند می گویند این قول در امامیه وجود دارد اما قائل این قول شناخته نشده است.
 در این فرع سه طائفه -بلکه اکثر- روایت وجود دارد.
  1. روایاتی که مفادشان وجوب عدول است مطلقا مانند صححیه جمیل.
  2. روایاتی که مفادشان وجوب اتمام است مطلقا .
  3. روایاتی که مفادشان تفصیل بین حیض قبل از احرام و بعد از احرام است.
 از ما ذکرنا یظهر:
 اولا: فرق بین مساله حائض و مساله پنجم که موضوع آن من ضاف وقته عن اتمام العمره بود.
 این دو مساله از سه جهت با هم فرق دارند:
 1- در مساله پنجم یک قول بیشتر وجود ندارد اما مساله هفتم پنج قول در آن وجود دارد.
 2- مساله خامسه یک طائفه روایت دارد اما مساله هفتم چند طائفه روایت دارد لذا اینکه محقق در شرایع مساله هفتم را مستقلا ذکر کرده است مناسب تر می باشد زیرا این دو مساله با یکدیگر متفاوت می باشند.
 3- و ثالثا تسامحا می شود این فرق را نیز بیان کرد که در مساله پنچم عدم اتمام بخاطر عدم قدرت تکوینیه می باشد اما در مساله هفتم عدم اتمام بخاطر عدم قدرت تشریعیه می باشد زیرا زمان تکوینا ضیق نیست و وقت انجام اعمال را دارد اما چون این خانم حائض است نمی تواند اعمال را انجام دهد و المانع الشرعی کالمانع العقلی.
 گفتیم مسامحة بخاطر اینکه عدم قدرت تکوینی در مساله پنجم هم بخاطر تصرف شارع است زیرا شارع فرموده است انتهاء وقت عمره زوال عرفه می باشد و الا این فرد می توانست در مساله پنجم نیز بعد از زوال اعمال عمره را انجام دهد.
 ثانیا: در بسیاری از کتب مانند حدائق و مستند و جواهر در این مساله سخن از ضیق وقت و حد آن نیامده است که تا چه زمانی این خانم فرصت دارد که اگر پاک شد می تواند اعمال خود را انجام دهد یا اگر سخن به میان آمده است فرموده اند حد ضیق وقت، در این مساله نیاز به بحث ندارد زیرا حد ضیق در این مساله همان حد ضیق در مساله پنجم می باشد -بلکه روایات زیادی که در حد ضیق بیان شد در مورد حائض بود- لذا در این مساله دوباره مطرح نشده است.
 و ثالثا: این مساله شقوق دیگری هم دارد مانند حیض در اثناء طواف قبل از شوط چهارم و بعد از آن ولی فعلا بحث ما در اصل مساله می باشد.
 روایات طائفه اولی:-وجوب عدول-
 وسائل الشيعة، ج‌11، ص: 296 «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى وَ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ فَضَالَةَ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ الْحَائِضِ إِذَا قَدِمَتْ مَكَّةَ يَوْمَ التَّرْوِيَةِ- قَالَ تَمْضِي كَمَا هِيَ إِلَى عَرَفَاتٍ فَتَجْعَلُهَا حَجَّةً ثُمَّ تُقِيمُ حَتَّى تَطْهُرَ فَتَخْرُجُ إِلَى التَّنْعِيمِ فَتُحْرِمُ فَتَجْعَلُهَا عُمْرَةً قَالَ ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ كَمَا صَنَعَتْ عَائِشَة»
 دلالت این رویات بر مدعی واضح است زیرا هم سوال ظهور در عدول مطلقا دارد و هم ترک استفصال و سکوت در مقام بیان امام علیه السلام، دلالت دارد که مطلقا وظیفه این زن عدول است چه حیض قبل از احرام بوده است و چه در مکه بوجود آمده است
 در این زمینه روایات دیگری هم که صحیحه می باشند وجود دارد.
 روایات طائفه دوم:
 سیاتی انشاء الله

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo